سرویس تاریخ جوان آنلاین: عالم مجاهد زنده‌یاد آیت‌الله العظمی سید محمدتقی خوانساری از اعلام نامدار حوزه علمیه قم در دوران معاصر و یکی از «مراجع ثلاث» است که پس از رحلت آیت‌الله العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری این مرکز علمی را اداره می‌کرد. آن بزرگ همچنین دارای سابقه‌ای طولانی در مواجهه با استعمار انگلستان بود و هم از این روی، مدت‌ها در زندان این دولت به سر برد. مدت‌ها بود که نبود پژوهشی مستقل در باب زندگی آن مرجع والامقام، در عرصه تاریخ‌نگاری معاصر احساس می‌شد تا اینکه اثر «زندگینامه سیاسی و اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدتقی خوانساری» به قلم جناب شکرالله اسدی مبرهن از سوی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران منتشر و راهی بازار کتاب گشت. در دیباچه این یادمان نوانتشار آمده است:
«در تاریخ سراسر پرماجرای روحانیت شیعه، درگیری با استبداد حاکمان و نیز تعدیات بیگانگان و کفار جلوه ویژه‌ای دارد که البته شامل عرصه‌های فرهنگی، سیاسی، اعتقادی، نظامی و اقتصادی در کنار نشر معارف دینی در بین توده‌های مردم است. از این حیث روحانیت شیعه پویاترین نهادی است که با تکیه بر ظرفیت‌های دینی در جبهه‌های متعدد و گسترده‌ای مبارزه می‌کند؛ لذا شناخت این نهاد می‌تواند ما را در استفاده بهینه از ظرفیت بزرگ و مؤثر در پاسداری از مرز‌های سیاسی و اعتقادی یاری کند. این شناخت همچنین می‌تواند موجب مستحکم‌تر شدن مؤلفه‌های هویت‌ساز در شکل دادن به شخصیت نسل جوان جامعه ما شود. اثری که اکنون به همت مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران تقدیم علاقه‌مندان به‌ویژه نسل جوان ایران اسلامی می‌شود، گام کوچکی در راستای معرفی چهره‌ای درخشان از سلسله جلیله مرجعیت شیعه است. شخصیتی که پس از بالیدن در مکتب تشیع در هنگامه‌ای که استعمار قصد نابودی بین‌النهرین و الحاق آن به هند بریتانیا را داشت به دلیل دست‌اندازی به یک کشور اسلامی و طمع به سرزمینی که ناموس شیعه (عتبات عالیات) در آن قرار داشت به جهاد با دشمن سفاک برخاست و ضمن جهاد با دشمن سفاک، چهار سال اسارت در اردوگاه‌های دشمن را نیز به جان خرید و تا مرز شهادت پیش رفت. سپس با آزادی از زندان انگلیسی‌ها و در دوره سیاه دیکتاتوری رضاخانی به تقویت حوزه در کنار آیت‌الله‌العظمی حائری یزدی پرداخت تا ظرفیت مبارزه با استبداد و استعمار را بالا ببرد. در عین حال به مقابله با کشف حجاب و سیاست ضد فرهنگی پهلوی پرداخت. در سال‌های اشغال ایران توسط متفقین و خشکسالی آن سال‌ها نماز باران خالصانه آیت‌الله خوانساری که منجر به نزول باران رحمت الهی بر این سرزمین شد، قدرت نهایی معنوی‌ای بود که جایگاه مرجعیت شیعه را به رخ اشغالگران و عوامل داخلی آن‌ها کشید. حضور مؤثر این عالم بزرگ شیعه در مبارزات ملی شدن نفت در ایران نشان داد که ذره‌ای از استعمارستیزی این عالم دینی به رغم گذر زمان و چشیدن طعم اسارت در اردوگاه انگلیسی‌ها کاسته نشده است. آیت‌الله خوانساری شخصیت جامعی داشت. شجاعت، دیانت، علم، صداقت، وفاداری، استقامت و پایداری، عبادت و تقوا از وجوه شخصیتی ایشان بود. یکی از بزرگ‌ترین مشخصه‌های زندگی آیت‌الله خوانساری در تاریخ اقامه نماز استسقا (نماز باران) توسط ایشان است. اقامه فریضه نماز باران توسط آیت‌الله خوانساری برای مسلمین موجب افتخار و مباهات شد و همه در برابر عظمت اسلام سر تعظیم و تکریم فرود آوردند. نماز باران در اوضاع ویژه حضور نیرو‌های متفقین مجتمع از نیرو‌های انگلیسی، روسی و امریکایی در قم نگاه‌ها را به یکباره متوجه عالمی روحانی و شخصیتی ربانی از پیشوایان مذهبی شیعه در حوزه علمیه قم کرد؛ واقعه‌ای عظیم و حادثه‌ای مهم در مقطعی از تاریخ ایران...
اکنون در گرماگرم بیداری اسلامی در کشور‌های اسلامی بررسی حیات پربار عالمانی نظیر آیت‌الله‌العظمی خوانساری که عمر خود را در جهاد علمی، سیاسی و فرهنگی در راه اعتلای اسلام، تشیع و صیانت از سرزمین‌های اسلامی به‌ویژه ایران اسلامی صرف کردند ضمن آشنا ساختن نسل جوان ایرانی و مسلمانان با چنین ذخایر ارزشمندی روشنگر راه ما در مسیر مبارزه با استکبار و ریشه‌کن کردن آن از سرزمین‌های اسلامی است. به امید چنان روزی و فرا رسیدن فرج نهایی در سایه ظهور منجی موعود.»
