سرویس ایران جوان آنلاین: میزان وسعت بیابانهای ایران تا ۱۰ سال گذشته حدود ۳۲ میلیون هکتار بود که حالا به دلایل مختلف از جمله تخریب مراتع و بهرهبرداری زیاد از منابع طبیعی به ۸۰ میلیون هکتار رسیده است. بیابانهای ایران در حال پیشروی هستند و در پس حرفهای بیعمل مسئولان که فقط به ارائه آمار و ارقام منتهی میشوند، سایه کویری شدن برخی استانها روی شانه ساکنانش سنگینی میکند. با این اوصاف و در حالیکه متولیان امر در ایران دست روی دست گذاشته و مهاجرت کویرنشینان را به نظاره نشستهاند در کشور چین، بیابانهایی به مراتب بدتر از بیابانهای ایران را به سرزمینهایی سرسبز و حاصلخیز تبدیل کردهاند. شاهکار این بیابانزداییها در منطقه «کوبوچی» انجام شده که توانستهاند نه تنها ۷۰ هزار هکتار را به زمین سرسبز و حاصلخیز تبدیل کنند بلکه الگویی نوین از بیابانزدایی را به کل دنیا ارائه کنند که ایران هم یکی از آنهاست.
مسئولان ما فقط یاد گرفتهاند که پشت میز بنشینند و دستور و طرح و ابلاغیهها تمام آن چیزی باشد که به عنوان بازده کارشان به ثبت میرسد. البته این تمام ماجرا نیست و بعضاً با برگزاری نشست خبری و حضور در همایش و سمینارها هم به ارائه آمار و ارقام و متأسفانه اخبار ناامید کننده و سیاه میپردازند. اخباری همچون «ایران تا ۱۵ سال دیگر به کویر تبدیل میشود»، «بیابانهای ایران در حال پیشروی به سمت شهرها هستند»، «کوچ نیمی از جمعیت ایران به خاطر بیآبی» و ....
اما در کشورهای دیگر که احساس نیاز به کشت و تولید محصول برای زنده ماندن شهروندانش بیش از هر چیز دیگری به وجود آمده، کسی درهای خروجی و مهاجرت را تجویز نمیکند. بلکه فکر، عمل و تلاش پیوسته برای به نتیجه رسیدن، سرلوحه تمام مدیران و ساکنان آن مناطق قرار میگیرد و همه دست به دست هم وارد میدان میشوند. این اتفاق در منطقه بیابانی «کوبوچی» به عینه دیده میشود. جایی که وقتی فهمیدند بیابانها در حال بلعیدن کره زمین هستند، تصمیم نگرفتند از دست غول بیابان فرار کنند بلکه با آن جنگیدند و امروز با سرافرازی بر روی پیکرش ایستادهاند.
کاشت نهال در ۱۰ ثانیه
تا همین چند دهه پیش درست مثل ساکنان کرمان و سیستان و بلوچستان خودمان، وقتی کوبوچیها از خواب بیدار میشدند میدیدند که جلوی درهایشان مملو از شن شده و خروج از خانه امکانپذیر نیست. در آن زمان درختکاری در کویر سختترین کار ممکن بود. چون باید زمین را تا عمق ۴۰ سانتیمتری میکندند تا نهالی کاشته شود و بدتر اینکه از هر ۱۰۰ نهال کاشته شده کمتر از ۱۰ نهال به درخت تبدیل میشد و زنده میماند اما مردم کوبوچی چارهای نداشتند و برای زنده ماندن باید فکر میکردند و مهمتر از آن، عمل.
تا اینکه به راه حل خوبی رسیدند و آن هم روش «تهاجم حداقلی» است. مدیران چینی به همراه روستانشینانشان توانستهاند با این روش علاوه بر زنده کردن بیابانهایشان، از پیشروی بیش از هزار و ۳۰۰ هکتار زمین شنی و بیابانی نیز جلوگیری کنند.
خداحافظی با تپههای شنی
در حالت کلی میتوان از کویر و بیابان برق گرفت. همانطور که کوبوچینشینان هر سال ۵۰۰ میلیون کیلووات ساعت برق تولید میکنند که سود آن ۱۷۰ میلیون یوان است. ظرفیت تولید برق در این منطقه ۳۱۰ هزار کیلووات است. اما نکته مهمتر این است که اولاً از پیشروی کویر و بیابان جلوگیری کرد و بعد از آن هم بتوان این مناطق را به سرزمینهای حاصلخیر تبدیل کرد. چینیها با استفاده از طرحهای کارآمد و مدیریت صحیح، توانستهاند از پیشروی بیش از هزار و ۳۰۰ هکتار زمین شنی و بیابانی جلوگیری کنند. کاری که به کمک دادههای بزرگ، ارتفاع تپههای شنی کویر کوبوچی را سال به سال پایینتر آورده و حالا با کاهش ۵۰ درصدی به نصف رساندهاند. بر همین اساس و با استفاده از فناوریهای پیشرفته و کاشت گیاهان مناسب در طی ۵ سال بیش از ۲ هزار کیلومتر مربع از کویر به مناطق سرسبز تبدیل شدهاند. یعنی در کویرهای چین، مناطق سرسبزی وجود دارد که باورش برای هر بینندهای سخت است. اما نکته جالب اینکه چینیها معتقدند این کارها در سایه مدیریت مؤثر انجام و به نتیجه رسیده است.
نهالها چطور کاشته میشوند؟
بر ساس فیلمها و تصاویر موجود، قبلاً برای کاشت یک نهال باید زمین را میکندند و نهال را در آن قرار میدادند و بعد هم اطراف آن را با خاک پر میکردند که بسیار زمانبر بود. در آن زمان از هر ۱۰۰ نهال فقط ۱۰ نهال احتمال ماندن و سبز شدن داشت. اما حالا با دستگاهی شبیه دریل زمین را به عمقی که مورد نیاز است سوراخ میکنند و نهال کاشته میشود. مزیت این کار این است که در کمتر از ۱۰ ثانیه یک نهال کاشته میشود و میزان زنده ماندن نهال هم ۸۰ درصد شده است. اما جالبتر اینکه چینیها با استفاده از نوعی پهپاد، روزانه در زمینی به وسعت ۴۰ تا ۵۰ هکتار بذر پاشی میکنند. کارهایی که برنامه بیابانزدایی در چین را به نتیجه رسانده و امروز بیش از یک سوم مساحت بیابان کوبوچی به سرزمینی سرسبز و قابل کشت تبدیل شده است.
بیابانزدایی در ایران راحتتر از چین
چینیها معتقدند بیابانزدایی در ایران به مراتب راحتتر از چین است. استفاده از الگوی بیابانزدایی کوبوچی بر پایه فقرزدایی و با کمک صنایع کویری امکانپذیر شد. جالب اینکه همه ایرانیها توانایی اجرای این کار را دارند و زمینهای ایران هم صد برابر چین مستعد رویش گیاهان است. برای مثال کاشت گسترده گیاه شیرین بیان یکی از راههای بیابانزدایی در ایران است. هم اکنون حدود ۷۰ هزار هکتار از مساحت کویر کوبوچی زیر کشت شیرین بیان رفته و بیش از ۵ هزار و ۵۰۰ نفر از مردم منطقه در قالب ۲ هزار خانوار از سود آن بهره میبرند. امروز روستانشینان چینی با کویر به درآمدزایی رسیدهاند. درآمد حاصل از تولید داروهای گیاهی و سنتی و محصولات آرایشی و بهداشتی تولید شده از گیاه شیرین بیان چیزی بیش از یک میلیارد یوان را به جیب آنها روانه کرده است.
نکته حائز اهمیت اینکه شیرین بیان سه سال پس از کاشته شدن با تولید مواد مغذی باعث حاصلخیز شدن خاک کویر میشود و بعد از آن میتوان به کاشت میوه و سبزیجات در این زمینهای حاصلخیز اقدام کرد.
به هرحال تجربه ۳۰ ساله چینیها در بیابانزدایی میتواند الگوی خوبی برای بیابانها و حتی مناطق کویری ایران باشد. مناطقی که بخشی از هموطنان در آنها ساکن هستند و چندین استان را شامل میشود.