سرویس ایران جوان آنلاین: وقوع سیل و سیلابهای ویرانگر در کشور که هر از گاهی اتفاق میافتد و خسارات مالی و بعضاً جانی زیادی بر جای میگذارد، توجه به بحث آبخیزداری را برای کنترل این حادثه برجسته میکند. هم اکنون بسیاری از کشورهای توسعه یافته دنیا به منظور جلوگیری از سیلابها به توسعه عملیات آبخیزداری از جمله کاشت پوشش گیاهی، احیای جنگلها و احداث بندهای بتنی و خاکی روی آوردهاند؛ با این وجود در کشور ما بودجه این بخش طی سالیان متمادی در کشور بسیار اندک بوده است. بر همین اساس وقوع سیل در برخی استانهای کشور و به خصوص مازندران و خساراتی که بهوجود آورد بار دیگر اهمیت آبخیزداری و متأسفانه، عدم توجه لازم به این حوزه را بیش از پیش نمایان کرد.
طبق ماده ۱۴۸ قانون برنامه پنجم توسعه، دولت مکلف شده بود تا پایان برنامه، طرحهای آبخیزداری را در سطح ۸ میلیون هکتار از زمینها اجرایی کند. به عبارت دیگر، دولت مکلف بود سالانه ۱ میلیون و۶۰۰ هزار هکتار طرح آبخیزداری در سطح کشور را اجرایی کند که نیازمند اعتباری برابر با ۱۹ هزار میلیارد تومان بود. اما این امر محقق نشد و طرح پیشبینی شده به دلیل عدم تأمین اعتبارات کافی به طور کامل اجرایی نشد.
کم کاریهای وزارت نیرو
دیگر نمیتوانیم بگوییم باران و سیل و خرابیها، تلنگری به مسئولان بوده برای انجام وظایفشان. اما کاش وقوع سیلهای ویرانگر به خصوص در استانهای شمالی از جمله مازندران میتوانست به مسئولان بفهماند که بسیاری از مسائل در حوزه محیطزیست نادیده گرفته میشود که چنین حوادثی را در پیدارد. در همین راستا میتوان به طرحهای آبخیزداری اشاره کرد که منجر به مهار سیلابها و کاهش خسارات میشود. اما طی سالهای اخیر و بهدلیل عدم توجه برنامهریزان به تخصیص اعتبار، این کار به کندی در حال حرکت است و دلیل آن هم هر باران و سیل و خسارتهای ناشی از آن است. حالا شرایط طوری شده که انگار نه تنها مردم که مسئولان هم باور کردهاند هر بارشی در ایران باید سیلی به همراه داشته باشد. دلیل این ادعا هم همین که هر وقت ابرهای بارانزا به آسمان ایران میرسند، سازمان هواشناسی نسبت به وقوع بارشها و احتمال جاری شدن سیل در مناطق مختلف هشدار میدهد. در این میان بقیه مسئولان هم سیل را امری عادی و محصول باران میدانند و خیال خودشان را راحت کردهاند و چند سالی است که همین بیخیالی مسئولان صدمات زیادی به شهرستانهای استان مازندران وارد کرده است. بر اساس مفاد قانون هم اجرای عملیات آبخیزداری به سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری ذیل وزارت جهاد کشاورزی سپرده شده است؛ اما به گفته کارشناسان، اگر این سازمان بخواهد آبخیزداری کند، مسئولان وزارت نیرو به بهانه اینکه آبخیزداری باعث کاهش دبی رودخانهها میشود و این وزارتخانه نمیتواند مقدار پیشبینیشده را پشت سدها ذخیره کند، از اجرای طرحهای آبخیزداری جلوگیری میکند. با اینکه اکثر کارشناسان معتقدند، آبخیزداری کلید حل مشکلات سیلابهای کشور است ولی یکی از دلایل به ثمر نرسیدن طرحهای آبخیزداری، وزارت نیرو است که در این زمینه سنگاندازی میکند.
ضمانتی برای اجرای قانون نداریم
براساس ماده ۱۴۸ قانون برنامه پنجم توسعه، دولت مکلف شده بود تا پایان برنامه طرحهای آبخیزداری در سطح ۸ میلیون هکتار را اجرایی کند، ولی شواهد و قرائن نشان میدهند که این کار واجرای آن روی زمین مانده است. مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور هم در همین رابطه و با بیان اینکه به خاطر تأمین نشدن منابع مالی ۴۰ تا ۴۵ درصد طرحها اجرایی نشده است، میگوید: «در برنامه ششم توسعه اجرای ۸ میلیون هکتار طرحهای آبخیزداری پیشبینی شده است که اگر منابع مالی لازم تأمین نشود، این طرح هم به طور کامل اجرا نخواهد شد.» هوشنگ جزی با اشاره به اینکه برای اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان منابع پیشبینی کردهایم، ادامه میدهد: «اجرای عملیات آبخیزداری در برخی مناطق به کاهش خسارتها در این زمینه کمک زیادی کرده است. به عنوان مثال در تنکابن و رامسر کنترلهای خوبی صورت گرفته، اما در مناطقی که عملیات آبخیزداری انجام نشده بود، شاهد وقوع سیلهای بیشتری بودیم.» این مسئول از تهیه شناسنامهای به نام شناسنامه سیل در استانها خبر داده و میگوید: «در این طرح، تعداد وقوع سیل و خسارتهایی که به لحاظ منابع طبیعی وارد شده، مورد بررسی قرار میگیرد، ما این اطلاعات را جمعآوری میکنیم و به صورت بانک اطلاعات سیل در سازمان جنگلها نگهداری میکنیم.»