با روی کار آمدن دونالد ترامپ اختلافات گستردهای بین امریکا و اتحادیه اروپا، بهویژه بر سر مسائل دفاعی و نقش و اهمیت ناتو و نیز خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) به وجود آمده و باعث شده کشورهای اتحادیه اروپا، تقویت تدابیر و سازوکارهای مستقل اروپایی را در زمینه دفاعی و امنیتی مد نظر قرار دهند. سران کشورهای کلیدی اروپا یعنی فرانسه و آلمان به این جمعبندی رسیدهاند که ادامه اتکا به واشنگتن برای حفظ امنیت اروپا با توجه به رویکرد زورمدارانه و یکجانبهگرایانه ترامپ امکانپذیر نیست و اروپاییها باید خود به فکر امنیتشان باشند، به ویژه اینکه رئیسجمهور امریکا مدام درباره افزایش بودجه نظامی کشورهای اروپایی عضو ناتو به آنها فشار وارد کرده و در عین حال خواهان افزایش سهم اروپاییها از هزینههای ناتو است. تهدیدات مدام ترامپ درباره خروج امریکا از ناتو که با هدف ایجاد هراس در اروپاییها و واداشتن آنها برای پذیرش شروط و خواستههای واشنگتن انجام میشود، سران آلمان و فرانسه را به این جمعبندی رسانده که زودتر ساختارهای دفاعی و نظامی مستقل اروپایی به خصوص ارتش اروپایی را تشکیل دهند. به این ترتیب موضع مشترک امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان درباره لزوم تشکیل ارتش اروپایی به ویژه با توجه به تشدید موضعگیریهای منفی ترامپ علیه ناتو معنی پیدا میکند. وی تهدید کرده که ممکن است امریکا را از این سازمان نظامی خارج کند. ترامپ در این زمینه گفت: «به اعضای ناتو گفتم اگر پول ندهند، از این پیمان خارج میشویم.»
ماکرون اواخر ۲۰۱۸ ایده تشکیل ارتش اروپایی و ایجاد ساختار امنیتی مستقل را مطرح کرد که با واکنش تند ترامپ مواجه شد. این ایده با حمایت آشکار مرکل مواجه شده است. در این راستا در دیدار روز سه شنبه ۲ بهمن (۲۲ ژانویه) در شهر آخن آلمان که در آن پیمان «دوستی و همکاری» میان دو کشور به امضای مرکل و ماکرون رسید، بر تشکیل ارتش اروپایی تأکید شد. به گفته صدراعظم آلمان تشکیل ارتش اروپایی تنها در صورت هماهنگی دو کشور امکانپذیر است. در متن پیمان دوستی آلمان و فرانسه آمده است: دو کشور همکاریهای خود را در زمینه امور خارجی، دفاعی، امنیت و توسعه داخلی و خارجی و همزمان همکاری در راستای تقویت توانایی اروپا برای اقدام مستقل تعمیق میبخشند. در این پیمان بر همکاری امنیتی نزدیکتر برلین و پاریس تأکید شد و دو کشور متعهد شدهاند در صورت وقوع حملات نظامی در کنار هم به دفاع بپردازند و شورای امنیتی و دفاعی مشترکی را شکل داده و قوانین خود را برای صادرات تجهیزات نظامی هماهنگ کنند. مرکل قبلاً طی سخنرانی در پارلمان اروپا در اواسط نوامبر ۲۰۱۸ نیز از ایجاد ارتش اروپایی حمایت کرده و آن را «مکمل خوبی برای ناتو» دانسته بود. ماکرون هم برای کسب استقلال دفاعی اروپا معتقد است که باید ضمن تشکیل ارتش اروپایی، همکاریهای دفاعی بین کشورهای اروپایی نیز به طور خودکار تقویت شود، به گونهای که اگرکشوری مورد حمله قرار گرفت یک همبستگی واقعی برای دخالت ایجاد شود. پیشنهاد ماکرون در واقع ایجاد سیستم دفاع جمعی اروپایی از طریق «ماده ۵ تقویت شده» ناتو است. طبق این ماده، هر کشور عضو ناتو که مورد حمله قرار گیرد، این حمله به مثابه تهاجم به سایر اعضا تلقی خواهد شد.
با این حال ایده تشکیل ارتش اروپایی با مخالفت شدید ترامپ رئیسجمهور جنجالی امریکا مواجه شده است. ترامپ در سفر خود به پاریس در اواخر سال ۲۰۱۸ سخنان ماکرون مبنی بر ایجاد یک ارتش اروپایی مستقل را «توهینآمیز» خواند و گفت: اروپا بهتر است به جای آن سهم خود را از بودجه ناتو که بخش عمدهای از آن بر عهده امریکاست، بپردازد. این موضع ترامپ نشانه نگرانی روزافزون واشنگتن از تلاش اروپا برای رهایی از وابستگی به امریکا در عرصه دفاعی و امنیتی است. اختلاف نظر دو سوی اقیانوس اطلس بر سر امنیت اروپا اکنون ابعاد وسیعتری پیدا کرده و ترامپ با یادآوری تجربه تاریخی گذشته، مدعی است که اروپا اکنون نیز بدون کمکهای امنیتی و نظامی امریکا قادر به حفظ استقلال خود نیست.
ماکرون مدعی است که تشکیل ارتش اروپایی، تلاشی برای تضعیف ناتو نیست و این پیمان «همچنان یک اتحاد مهم و راهبردی باقی میماند»، با این حال آشکار است که مواضع منفی امریکا به عنوان مهمترین عضو ناتو در قبال این سازمان نظامی موجب افزایش بدبینی اروپاییها درباره آینده این ائتلاف نظامی شده است. دولتهای اروپایی به این جمع بندی رسیدهاند که اکنون باید به خود متکی باشند و دوره اتکای صرف به امریکا برای حفظ امنیت اروپا گذشته است. به ویژه اینکه ترامپ صراحتاً تأکید کرده که امریکا دیگر حاضر به اصطلاح «سواری رایگان» به متحدان خود نیست و خواهان آن است تا آنها نه فقط هزینههای دفاع از خود را برعهده بگیرند، بلکه واشنگتن باید از بابت رابطه با آنها، سود ببرد.
بدین ترتیب کشورهای نقشآفرین اروپا یعنی آلمان و فرانسه به این جمعبندی رسیدهاند که اروپا باید در حوزه دفاعی به «استقلال راهبردی» دست یابد. در عین حال اقدامات اروپا برای کسب استقلال دفاعی و نظامی که از جمله اهداف آن ایجاد توانایی اروپایی برای برخورد با بحرانهای امنیتی داخل اروپا است، موجب نارضایی هر چه بیشتر امریکا شده است، زیرا تحقق این امر به معنای کاهش ظرفیت واشنگتن برای مداخله و نقشآفرینی در بحرانهای امنیتی اروپا خواهدشد.