به روز شمار 2018 نزدیک می‌شویم و به عبارت دیگر کمتر از 10 روز دیگر تا تبریز 2018 باقی نمانده، آنچه در این راستا قابل تامل و کنکاش است، اینکه انتخاب شهر تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری جهان اسلام در سال 2018، به نوعی یک شانس و فرصت استثنایی برای معرفی جاذبه‌های گردشگری کشورمان و در رأس آنها خطه آذربایجان بوده است.
اما آن چیزی که در این زمینه با توجه به برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های که برای تبریز 2018 تدوین شده، به نظر می‌رسد فاصله فراوانی است و با وجود به مشاهدات عینی نیز می‌توان به این واقعیت رسید.
همچنین با تحلیل دیدگاه کارشناسان و برخی ناظران هم می‌توان به این واقعیت رسید که دستگاه‌های ذی‌ربط و متولیان این حوزه با توجه به ماموریتی که در این زمینه تعیین شده بود، خیلی فاصله گرفته‌اند و به سخن دیگر دچار سردرگمی راهبردی شده‌اند.
تبریز 2018 از حاشیه تا متن
با این وجود به باور بعضی از مسوولان و به خصوص متخصصان این حوزه؛ تبریز2018 بیشتر خلاصه شده به چاپ بنر و استند و نمی‌توان نمود عینی آن را در زیرساخت‌های شهر تبریز مشاهده کرد.
حال برای رسیدن به واقعیت‌های تبریز 2018، توجه به چند نکته ضروری است.
سخن اول اینکه در واقع انتخاب شهر تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018 ؛ بهترین فرصت برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری کشورمان و در رأس آنها استان آذربایجان‌شرقی و شهر تبریز بود که به عقیده بسیاری مختصصان این حوزه متولیان این بخش کمتر از این فرصت پیش آمده بهره‌مند شده‌اند.
از سویی با توجه به ماموریت‌های که برای تبریز 2018 در نظر گرفته شده به نظر می‌رسد دستگاه‌هایذی‌ربط و متولیان این بخش هر چند با برگزاری نشست‌ها، جلسات و تدوین برنامه‌های مختلف درصدد رسیدن به اهداف تعیین شده بودند ولی با این حال با وجود این همه تلاش‌های صورت گرفته، به نظر می‌آید، اکثر اقدامات به عمل آمده در این راستا در حد کلی‌گویی بوده و برنامه‌های عملیاتی آن چنانی قابل توجهی در سطح محلی، منطقه و حتی بین‌المللی دیده نمی‌شود و هنوز هم دستگاه‌های ذی‌ربط و متولیان این حوزه در این زمینه دچار آشفتگی و سردرگمی هستند.
واقعیت‌های تبریز 2018 و یک بام و دو هوای متولیان این حوزه
از آنجایی که محوریت اصلی برنامه‌ها برای آماده‌سازی تبریز برای سال 2018، توسعه زیرساخت‌های تبریز اعلام شده بود که در همین زمینه بر توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، احداث هتل، مراکز اقامتی و مراکز تفریحی جدید، تدوین برنامه برای ارائه تسهیلات و خدمات ویژه به مسافران داخلی و خارجی در فرودگاه تبریز، جذب سرمایه‌گذار داخلی و خارجی برای توسعه احداث هتل و مکان‌های اقامتی، ایجاد موزه‌های جدید، احیای قهوه‌خانه‌های سنتی، تجهیز و آمادگی بقاع متبرکه، امام‌زاده‌ها و سایر مکان‌های اسلامی، تلفیق نمادهای شهری و تاریخی در راستای ایجاد برند مناسب، آماده‌سازی و بازسازی مسیرهای گردشگری منطقه، بین‌المللی و بین‌استانی و ... تاکید شده بود.
اما به نظر می آید بعد از گذشت چند سال از اعلام و انتخاب(شهر تبریز در یکم دی ماه 1394 در اجلاس کارشناسان ارشد نهمین کنفرانس وزیران گردشگری کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی به عنوان شهر نمونه گردشگری کشورهای اسلامی) هنوز برنامه خاص و آن چنانی برای توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها انجام نشده و یا در حد ابتدایی بوده است.
در هر صورت سوالی که در این میان مطرح می‌شود، اینکه با توجه به ماموریت‌های که برای تبریز 2018 در نظر گرفته شده و در بند اول این تحلیل نیز به بخشی از آن تاکید شد، به نظر می‌رسد، هر چند نشست‌ها، جلسات و برنامه‌های مختلفی در همین زمینه برگزار و یا تدوین شده باشد، اما با توجه به نمود عینی و آشکاری که این زیرساخت‌ها می‌توانست برای تحقق تبریز توسعه یافته و پیشرفته در سطح این شهر نمایان سازد، در حد کلی‌گویی بوده و برنامه‌های عملیاتی قابل توجهی انجام نشده و یا در همین ارتباط اطلاع‌رسانی کافی نبوده است.
سیمای تبریز؛ در قاب 2018
نکته دیگر در این خصوص اینکه تلاشگران این عرصه در جریان باشند، آذربایجان‌شرقی و در رأس آنها شهر تبریز در ادوار مختلف تاریخ کشورمان همواره خطه‌ای پیشتاز در عرصه‌های مختلف چون در حوزه شهری، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی مطرح بوده که معادلاتش در سطح کلان محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با تمام مناطق جهان و حتی دیگر کلانشهرهای کشورمان فرق داشته است.
به دیگر سخن شهر تبریز با قدمت کهن و تمدنی غنی به علت واقع شدن در مسیر جاده ابریشم(ایپک یولو)، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان، مهد سرمایه‌گذاری و تجارت داخلی و بین‌المللی، دروازه تجارت ایران، قطب صنعت خودروسازی و قطعه‌سازی ایران، کسب مقام اول در بخش جذب سرمایه‌گذاری خصوصی، ساخت ساختمان‌های مدرن و زیبا، برج‌سازی، زیباترین و مدرن‌ترین شهر ایران، انتخاب بهترین شهر برای زندگی، امن‌ترین و پاک‌ترین شهر، خواهرخواندگی با چندین شهر خارجی، نخستین پایتخت تشیع در جهان اسلام، شهر بدون گدا، وجود نویسندگان و شعرای مشهور جهانی، آب و هوای خوب، آثار تاریخی و گردشگری فراوان، صنایع دستی و ... به یقین توسعه و تکمیل زیرساخت‌ها و بسترهای اولیه را برای ورود شهر تبریز به عنوان زیباترین و توسعه‌یافته‌ترین شهر جهان اسلام فراهم کرده باشد.
کوتاه سخن آنکه انتخاب تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری جهان اسلام در سال 2018 در کل فرصت استثنایی برای کشور مان بوده و هست؛ از این رو مورد کم مهری و غفلت دستگاه‌های ذی‌ربط و متولیان این بخش قرار می گرفت، چرا که این انتخاب به نوعی برای همه ملت ایران افتخار‌انگیز است؛ که یکی از شهرهای تاریخی و کهن ایران به آن دست یافته است.
بنابراین متولیان این عرصه و به ویژه دستگاه‌های ذی‌ربط در جریان باشند که با انتخاب تبریز به عنوان شهر نمونه گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018، این شهر به نوعی می‌خواست در مسیر احیای هویت تاریخی و متمدن خود گام بردارد، از این رو ضروری بود ضمن توجه به شاخص‌های تعیین شده برای تبریز 2018 به توسعه فرهنگی، تاریخی، زیباسازی و چشم‌اندازهای توسعه گردشگری این شهر بیش از اینها اهتمام بیشتری می‌شد.
تبریز در تراز شهر نمونه گردشگری از واقعیت تا ادعا
در هر صورت وجود مناطق نمونه گردشگری، زیرساخت‌های مناسب، تعداد موزه‌ها، طبیعت، تعداد رویدادهای برگزار شده، تعداد اماکن تاریخی، رشد پایدار در زمینه تعداد گردشگران ورودی به شهر در یک بازه زمانی مشخص، درآمد گردشگری شهر، تعداد موزه‌ها، مراکز هنری، فرهنگی، آخرین نمایشگاه‌های گردشگری و جشنواره‌های مختلف از جمله محصولات کشاورزی، صنایع دستی و تولیدات عشایری، رویدادهای گردشگری شهر که در طول سال معرفی شده، تعداد هتل‌ها و مراکز تفریحی، در دسترس بودن زیرساخت‌های پایه، سهل بودن سیستم حمل و نقل و دسترسی روادید (فرآیند صدور روادید)، قابل دسترس بودن اطلاعاتی در مورد شهر در سطح منطقه و بین‌المللی از جمله فاکتورهای مدنظر برای انتخاب شهر نمونه گردشگری اسلامی اعلام شده بود که با رصد همه جانبه این شاخص‌ها و معیارهای تعیین شده؛ نمی‌توان به تبریز 2018 امیدوارتر شد.
در نهایت سخن ما با مسوولان، متولیان و دستگاه‌ها و نهادی‌های ذی‌ربط در این ارتباط این است که درسته دیگر این فرصت(تبریز 2018) رو به اتمام است اما این امر باید جرقه‌ای برای توسعه و تکمیل شاخصه‌های مورد نظر انتخاب شهر نمونه گردشگری اسلامی برای شهر تبریز باشد تا اینکه در آینده نزدیک باز هم شاهد انتخاب تبریز به عنوان عنوان «جهان شهر و شهر نمونه گردشگری اسلامی» و در نهایت «شهر جهانی» در حوزه‌های مختلف باشیم.
* نگارنده: موسی کاظم‌زاده
