فشار بر منابع آب در کشور بسیار شدید بوده و متوسط مصرف کشور بالای ۱۷۰ درصد حدمجاز است. از سوی دیگر، روزانه 0/6 میلیمتر فرونشست زمین داریم که حتی تأسیسات زیربنایی را نیز تهدید میکند. به طوری که به اعتراف رئیس سازمان محیطزیست هر روز در کشورمان بیش از ۱۰۰ حلقه چاه خشک میشود. با وجود بارشهای کمنظیر در دو ماه گذشته از پاییز، اما حفظ و تقویت منابع آبی همچنان در صدر اولویتهای محیطزیستی ایران است؛ مدیریت ناصحیح هم قوز بالای قوز این مشکل شده است.
بهرهبرداری بیرویه از منابع آبی یکی از بدرفتاریهای ما با طبیعت است. به طور نمونه اکنون از حوضه دریاچه ارومیه برای کارخانجات سایر استانها مانند اصفهان و خراسان چغندر ارسال میکنیم و با توجه به آببر بودن چغندر، این در حقیقت به این معنی است که به جای چغندر، آب انتقال میدهیم.
گزارش به رئیسجمهور
در همین زمینه رئیس سازمان محیطزیست در جلسه شورای اداری میاندوآب با تأکید بر لزوم صرفهجویی در مصرف منابع آبی کشور گفت: آذربایجان غربی یکی از پرآبترین استانهای کشور است که ضریب بهرهوری از منابع آب تجدیدپذیرش ۷۰ درصد است، این در حالی است که در سایر مناطق اینگونه نیست. عیسی کلانتری با اشاره به اینکه برخی به مصوبات دولت عمل نکردهاند و شاهد توسعه ۲۳ هزار هکتار کشت آبی بعد از مصوبه دولت در آذربایجان غربی بودهایم در حالی که این موضوع ممنوع بود، افزود: در این زمینه گزارشی به خدمت رئیسجمهور فرستادیم و این مسئولان باید عزل بشوند. کلانتری تنها به نوک کوه یخ اشاره کرد و ناگفته گذاشت که به غیر از تغییرات آب و هوایی و کاهش بارندگی در کشور، مدیریت نادرست آب در عرصههای مختلف کشاورزی و صنعتی و همچنین مدیریت ناصحیح در مصارف خانگی از مهمترین دلایلی است که سبب شده ایران در بحران آب دست و پا بزند.
آینده را دریابیم
جهش مصرف سرانه آب تجدیدپذیر سالانه کشور از حدود ۱۳ هزار متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود هزار و ۵۰۰ مترمکعب در سال ۱۳۹۶ در اثر شیوههای ناصحیح مدیریتی، سبب به وجود آمدن بحرانی است که امروزه با آن روبهرو هستیم و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد. طبق آمارهای رسمی میزان منابع آب تجدیدپذیر کل ایران ۱۳۰ میلیارد مترمکعب است. مطالعات و بررسیها نشان میدهد که از کل منابع آب تجدیدشونده کشور حدود ۸۹/۵ میلیارد مترمکعب جهت مصارف بخشهای کشاورزی، صنعتومعدن و خانگی برداشته شده که حدود ۸۳ میلیارد مترمکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵/۵ میلیارد مترمکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و مابقی به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص داشته است.
آبیاری با حداقل آب
پیشبینیها حاکی از آن است که در سالهای پیشرو، میزان بارش در کشور کاهش خواهد یافت. در نتیجه غالب زیستگاههای ایران وارد یک دگردیسی پس رونده خواهند شد. یعنی جنگلها درختزار میشوند، درختزاران بوتهزار میشوند، بوتهزارها بیابان میشوند و بیابانها با عدم زادآوری زیستی آن در حداقل بازدهی ممکن قرار گرفتهاند و با فرض نحوه مدیریتی موجود دوسوم مساحت ایران در شمار مناطق خشک و نیمهخشک قرار خواهد گرفت. جالب اینکه به عنوان نمونه شیوه ناصحیح مدیریتی در مسئله آب هماکنون برای آبیاری فضای سبز اصفهان، ۲۳۵ لیتر آبیاری نیاز است، ولی تنها با کمتر از ۵۰ لیتر آبیاری میشود. این روند از سال ۹۰ آغاز شد و به مرور، آمار خشکشدن چاهها رو به فزونی گذاشت تا جایی که امروز، چاهها به صورت روزانه در حال خشکشدن هستند.
سریعترین در جهان هستیم
در حال حاضر، تنها در اصفهان ۳۰ درصد از چاههای موجود در شهر، به طور کامل خشک شده است و بسیاری از چاهها با کاهش سطح دوبی مواجه شدهاند، ضمن اینکه آب بسیاری از چاههای موجود، شور و غیرقابل استفاده شده است، نرخ خالیشدن سفرههای آب زیرزمینی ایران امروز بین سریعترین نرخها در جهان قرار دارد، به نحوی که براساس محاسبات سازمان ملل و با فرض استمرار همین سبک مدیریتی ۱۲ استان از ۳۱ استان کشور، طی ۵۰ سال آینده، بهطور کامل سفرههای زیرزمینیشان خشک خواهد شد. باید به خاطر داشته باشیم که بروز معضل خشکسالی تأثیر قابلتوجهی بر افزایش ریزگردها و طوفانها خواهد داشت که اگر امروز برای آن تدبیریی نشود، در آینده تهدید بزرگی خواهد بود.