ظاهراً همزمان با تعطیلات مجلس مدیر ملی طرح توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار (تکاپو) فرصت را غنیمت شمرده و از انحراف این طرح که پیشتر روزنامه جوان درباره خطر انحراف آن هشدار داده بود، سخنانی را بیان کرد که نشان از دخالت برخی نمایندگان در فرایند تسهیلات به روستاییان دارد.
روزنامه جوان در مطلبی با عنوان «هشدار! وامهای اشتغالزایی دردسر میشود» که در ۱۲ اسفند ماه پارسال چاپ شد به احتمال شکلگیری «رانت قوی» اشاره کردهبود که به جای ایجاد اشتغال و کسب و کارهای جدید به ناکارآمدی تسهیلات منجر خواهد شد.
همچنین در این مطلب اشاره شده بود: تخصیص منابع محدود بانکی با گزینش و غربالگریهایی در ادارات شهرستانها و استانها انجام خواهد شد که این گزینشها به سمت آشنابازی و سفارششدهها پیش خواهد رفت.
اکنون و بعد از گذشت تنها شش ماه از این موضوع، مدیر ملی طرح توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار (تکاپو) با انتقاد از دخالت برخی نمایندگان مجلس در فرآیند پرداخت تسهیلات گفتهاست: یکی از مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، این است که بیشتر از بودجه اشتغال روستایی، طرح در سامانه کارا ثبت شدهاست و در دو ماه گذشته پرداخت وام بدون حساب و کتاب فقط افزایش نقدینگی را به دنبال داشتهاست.
برنامه ملی اشتغال روستایی از سال گذشته با دریافت مجوز از رهبر انقلاب با اختصاص ۵/۱ میلیارد دلار حدود ۶۰۰۰ میلیارد تومان از منابع صندوق توسعه ملی نزد سه بانک توسعه تعاون، کشاورزی، پست بانک و دو صندوق کارآفرینی امید و صندوق حمایت از توسعه سرمایهگذاری بخش کشاورزی به عنوان مؤسسات عامل، با هدف رونق اشتغال در مناطق روستایی، عشایری و مرزی آغاز شد.
از همان روزهای تصویب این طرح، کارشناسان اقتصادی به نقاط ضعف آن اشاره کردند و نسبت به انحراف آن هشدار دادند. طرحی که توسط مجلس به تصویب رسید، صرفاً اعطای تسهیلات به روستاییان مورد تأکید قرار گرفت و هیچگونه راهبرد و برنامهای در رابطه با این قانون ارائه نشد و در کنار آن نبود مکانیسم نظارتی مشخص انحراف منابع از تولید را بیش از پیش محتمل میکرد.
به عنوان مثال، در اجرای این قانون، بانکها صرفاً نقش توزیع تسهیلات را برعهده دارند و هیچ مکانیسمی برای مداخله در فرآیند اجرا و اشتغالزایی پیشبینی نشدهاست و وزارت تعاون نیز موظف به پیگیری و نحوه هزینه این وام نبود.
تا اینکه تیرماه امسال مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی ضمن انتقاد از عملکرد هشت ماهه اجرای «برنامه ملی اشتغال روستایی»، جدولی را منتشر کرد که نشان میداد میزان وام پرداختی برای اشتغالزایی در روستاها تنها ۱۷۳ میلیارد تومان بوده است.
این آمار از سوی مرکز پژوهشهای مجلس در حالی ارائه شد که چند روز پیش از آن، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر کار از انعقاد قرارداد با طرحهای اشتغالزای روستایی با مجموع اعتبار ۳۰۰۰ میلیارد تومان خبر داده بود که به این ترتیب، اعداد اعلام شده از سوی این دو مرجع، حدود ۲۸۰۰ میلیارد تومان اختلاف در عملکرد هشت ماهه این برنامه ملی را نشان میداد.
پس از انتشار این گزارش، طی دو ماه گذشته پرداخت تسهیلات سرعت بیشتری گرفت تا آمار اشتغال در نیمه نخست سال ۹۷ نیز افزایش یابد، اما اظهارات روز گذشته مدیر ملی طرح توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار، از انحراف بخشی از منابع اشتغال روستایی در ماههای گذشته حکایت داشت.
تعداد تقاضای وام بیشتر از دامهای موجود کشور!
رضا تازیکی در گفت و گو با «تسنیم»، درباره آخرین وضعیت اجرای طرح اشتغال روستایی گفت:یکی از مشکلاتی که در حال حاضر وجود دارد، این است که بیشتر از بودجه اشتغال روستایی طرح در سامانه کارا ثبت شدهاست. تعداد زیادی دام در حوزه دام سبک تقاضا شدهاست؛ یعنی تعداد تقاضاها بیشتر از تعداد دامهایی است که در کشور وجود دارد.
وی ادامه داد: عمده افرادی که در حوزه دام سبک ثبتنام کردهاند، دام داشتهاند، اما طرحی را در سامانه کارا ثبت کردهاند تا بتوانند از سامانه کار و اشتغال روستایی، تسهیلاتی را دریافت کنند. این موضوع انحراف منابع ایجاد میکند. واقعیت این است که فشار برخی از نمایندگان مجلس و وزارت جهاد برای پرداخت تسهیلات در حوزه دام سبک بسیار بالا است. در صورتی که هیچ ساز و کار مشخصی که بتوان از انحراف دامها جلوگیری کرد، پیشنهاد نمیدهند. به طور مثال پیشنهاد ما این بود که فقط برای مراکز اصلاح نژاد دام را تهیه کنیم که میتوانیم انحرافات را شناسایی کنیم.
مدیر عامل طرح توسعه کسب و کار اشتغال پایدار (تکاپو) اظهار داشت: پرداخت وام بدون حساب و کتاب به جز افزایش نقدینگی در جامعه و انحراف منابع چیز دیگری ندارد. یکی دیگر از رستههایی که برای آن تقاضا وجود دارد، فرش دستباف است. در حال حاضر در بازار جهانی برای فرش دستباف تقاضا وجود دارد.
در حال حاضر تعداد زیادی فرش دستباف در کشور وجود دارد که برای بحث فروش آن مشکلات متعددی وجود دارد. اینکه دوباره بیاییم به واحدهای منفرد قالیبافی وام پرداخت کنیم تا فرشی را ببافد بدون اینکه مطمئن باشیم که این بافنده وصل به بازار است، دردی را از جامعه دوا نمیکند. حداقل به جای اینکه به افراد منفرد وام پرداخت کنیم به کارگاههای قالیبافی وام بپردازیم.
در حال حاضر عمده طرحهای ما در سامانه کارا، دام سبک و فرش دستباف است. فعالیت در این دو رشته منظور ما را برای اشتغال روستایی نمیرساند. به همین دلیل به دنبال این هستیم روشهایی را ایجاد کنیم که اتصال بین حلقههای زنجیره ارزش برقرار شود. یکی از روشها تولید مبتنی بر قرارداد است.
تازیکی اظهار داشت: «کشت مبتنی بر قرارداد» یا «کشت مبتنی بر سفارش» طرحی در راستای طرح اشتغال روستایی است که بر اساس آن بیش از ۶۰۰۰ فرصت شغلی جدید و ۳۰ هزار اشتغال ناشی از رفع اشتغال ناقص روستایی و افزایش چشمگیر درآمد در این بخش بهوجود میآید.
وی افزود: طرح «طرح کشت مبتنی بر قرارداد» از محورهای اصلی مداخله در ایجاد اشتغال پایدار روستایی اتصال کسب و کارها به بازار است. ساختار عمده کشورهای در حال توسعه در بخش کشاورزی، ساختاری مملو از «بنگاههای کوچک بدون اتصال پایدار به زنجیرههای ارزش و تولید» است که این موضوع سبب آسیبپذیری بالای بنگاههای خرد کشاورزی در کشورهای مختلف شدهاست. وجود واسطههای چند سطحی، سودآوری و بهرهوری را در بخش کشاورزی با چالش مواجه کردهاست و اطمینانی به تولید بهینه و با استاندارد کمی و کیفی برای محصولات کشاورزی و دامی بهوجود نیامدهاست.