مجموعه مستند «ايرانگرد» كه در روزهاي تعطيل نوروز از دو شبكه سيما پخش مي‌شد، به يكي از محبوب‌ترين مستندهاي نوروزي تبديل شد؛ مستندي كه ايران و زيبايي‌هاي طبيعي آن را در مقابل چشم ايرانيان قرار مي‌دهد و كاملاً حال و هواي بومي دارد. جواد قارايي، كارگردان، تهيه كننده و راوي اين مستند در گفتوگو با «جوان» از «ايرانگرد» مي‌گويد.
امسال شاهد حضور چندمين فصل از «ايرانگرد» در تلويزيون هستيم؟
اين فصل سوم از مستند است كه در حال پخش است. فصل اول سال 90 پخش شد، فصل دوم در سال 94 و اكنون هم فصل سوم.
چرا اينقدر بين پخش هر فصل تا پخش فصل بعدي فاصله زماني داريم؟
توليد هر فصل حدود سه سال طول مي‌كشد، البته براي فصل سوم كمي بيشتر طول كشيد، چون حين فيلمبرداري حادثه‌اي رخ داد و مجبور شدم زانويم را عمل كنم و درگير آن شدم.
پس مي‌شود گفت شما منتظر مي‌شويد تا بازخوردهاي پخش هر فصل را ببينيد و بعد سراغ توليد فصل بعدي برويد؟
دقيقاً همين طور است، ما منتظر مي‌شويم تا نظرات، پيشنهاد‌ها و نقدها را درباره هر فصل جمع‌آوري كنيم و آنها را در توليد بعدي به كار ببريم.
نسبت به فصل اول چه تغييراتي داشته‌ايد؟ به نظر مي‌رسد حداقل در نوع روايت تغيير محسوسي ايجاد نشده!
تلاش كرده ايم در مرحله پژوهش وسيع‌تر عمل كنيم و كار دقيق تري ارائه دهيم. براي تصويربرداري هم از فيلمبرداري حرفه‌اي استفاده كرده ايم و تصويربرداري هوايي و شبانه را اضافه كرده‌ايم. نسبت به فرهنگ مردم هر منطقه و مشكلات و معضلات آن منطقه سعي كرده‌ایم صحبت كنيم تا راهي براي حل مشكلات مردم عزيز مناطق مختلف كشور نيز به وجود بيايد.
چرا با وجود اينكه مستندهاي طبيعت و طبيعت‌گردي از جمله گونه‌هاي محبوب مستند هستند، در تلويزيون خيلي كم سراغ چنين مستندهايي مي‌روند و مستندسازها هم تلاش مي‌كنند سوژه‌هاي دم دستي را براي كار انتخاب كنند؟
مشكل اصلي اين است كه كار توليد مستند طبيعت بسيار سخت است و هر فيلمسازي زحمت اين سختي را به خودش و گروهش نمي‌دهد. مسئله دوم بحث بودجه است كه توجهي به آن نمي‌شود و بودجه پاييني براي آن در نظر مي‌گيرند. بعد از آن خطراتي است كه توليد مستند طبيعت به همراه دارد. خيلي از مردم فكر مي‌كنند جاذبه‌هاي گردشگري كشورمان معطوف به فضاهاي بناهاي تاريخي است. در صورتي كه اقليم و طبيعت متنوع و اقوام كشورمان هر كدام جاذبه‌هاي خود را دارند و در كنار جاذبه‌هاي تاريخي مجموعه‌اي از ديدني‌هاي كشورمان را تشكيل مي‌دهند.
اما بيشتر مستندهاي توليدي درباره جاذبه‌هاي ايرانگردي، شامل نماهايي از ابنيه تاريخي شده با نواي موسيقي سنتي و محلي و گفتار‌هاي متن اغلب احساسي!
مشكل اين است كه ما در ايران هواي طبيعت را نداريم، چون شناختي از آن نداريم. در ايرانگرد تلاش كرده ايم كه تصاوير خيلي خوبي از مناظر ديده نشده طبيعت ايران را نشان دهيم كه پيش از اين به چشم نيامده‌اند، علت آن هم اين است كه با عشق به آن نگاه نشده است ولي من عاشق طبيعت و عاشق ايران هستم، سختي كار براي طبيعت ايران را هم به جان خريده ام. كار توليد مستند خيلي زمانبر است و قابل مقايسه با مجموعه‌هاي داستاني نيست. مثلاً «پايتخت» در عرض شش هفت ماه كار پيش توليد و فيلمبرداري ساخته شده است ولي ما براي 20 قسمت مجموعه «ايرانگرد» حدود 2/5 سال زمان گذاشته‌ايم.
غير از زمانبر بودن، خطرات جاني هم باعث شده كه مستند طبيعت گردي كمتر ساخته شود؟
نمي‌شود اين طور گفت، هم اكنون مستندهاي جنگي زيادی داريم كه مستند ساز در سخت‌ترين شرايط جان خود را به خطر مي‌اندازد تا كار توليد كند و هر لحظه امكان كشته شدنش هم هست. سختي كار در توليد مستند طبيعت گردي اين است كه بتوانيم مطلوب‌ترين كيفيت تصوير را به بيننده ارائه دهيم.
بارها شده مستند «ايرانگرد» را با مجموعه مستند امريكايي«انسان در برابر طبيعت» مقايسه كرده‌اند، اين قياس را قبول داريد؟
درست است كه در برخي از قسمت‌هاي مستند «ايرانگرد» به روش‌هاي بقا در شرايط سخت طبيعي اشاره كرده ام اما مقايسه صرف اين دو مستند يك قياس مع‌الفارق است. در مستند «انسان در برابر طبيعت» ما چيزي از نماهاي زيبا از طبيعت نمی‌بینیم و صرفاً اين موضوع كه چطور در طبيعت و شرايط سخت زنده بمانيم مورد توجه قرار گرفته است. در آن مستند طبيعت خشن و وحشي به نمايش گذاشته شده است اما در «ايرانگرد» زيباشناسي براي ما اهميت داشته، به نظر من انسان هيچ گاه در مقابل طبيعت نيست بلكه بايد درون طبيعت باشد و ميان انسان و طبيعت آشتي باشد.
در جايي گفته بوديد كه مي‌خواهيد مجموعه‌اي بين‌المللي درباره طبيعت ايران بسازيد، ساخت اين مجموعه به كجا رسيده است؟
مجموعه‌اي به نام «مردمان طبيعت ايران» است كه در هفت قسمت و در يك مجموعه بيگ پروداكشن قرار است توليد شود. در اين مجموعه مستند مي‌خواهم نگاه مردم جهان را به ايران تغيير دهم. مجموعه ايرانگرد، يك مجموعه با مخاطب داخلي است كه در آن مشكلات و معضلات مردم مناطق مختلف كشور را هم بيان مي‌كنم اما قرار نيست كسي در بيرون از كشور از مشكلات ما با خبر شود. در مجموعه «مردمان طبيعت ايران» صرفاً زيبايي‌هاي ايران را نشان خواهيم داد و تلاش مي‌كنيم نگاهي را كه به ايران وجود دارد تغيير دهيم. خيلي‌ها در خارج از ايران فكر مي‌كنند ايران كشوري كويري با مردمي نه چندان دوست داشتني است. هدف اصلي «مردمان طبيعت ايران» اصلاح اين نگاه و معرفي ايراني زيباست كه به واسطه پخش آن براي كشور ارزآوري شود.
«مردمان طبيعت ايران» چه زماني توليد خواهد شد؟
ابتدا بگذاريد از مديران صداوسيما براي اعتماد و همراهي‌ای كه با من براي ساخت مجموعه «ايرانگرد» داشته‌اند، تشكر كنم. در مورد «مردمان طبيعت ايران» هم طرح اين مستند نوشته شده و براي دو تن از معاونان سيما برده ام و هر بار هم با طرح موافقت شده اما بعد از مدتي معاون سيما عوض شده است. حالا مي‌خواهم بعد از پايان پخش فصل سوم ايرانگرد به ديدن آقاي علي عسكري بروم و از وي براي ساخت مجموعه «مردمان طبيعت ايران» كمك بخواهم. فكر كنم در صورت موافقت وي، براي ساخت آن مجموعه حدود پنج سال زمان خواهد برد.
چند قسمت از مجموعه ايرانگرد باقي مانده است؟
از پخش شبكه اول سيما شش قسمت و از پخش شبكه مستند سه قسمت باقي است. متأسفانه از روز شنبه(امروز) با بازگشت برنامه‌هاي شبكه اول به حالت عادي زمان پخش «ايرانگرد» به ساعت 5 بعد از ظهر منتقل مي‌شود و همين براي علاقه‌مندان به ايرانگرد كه اين مستند را در ساعت 23 تماشا مي‌كردند، خبر خوبي نخواهد بود.
