مهر ماه و مقطع بازگشايي دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي كشور، فرصتي ديگر براي بازخواني جايگاه و نقش دانشگاه در مسير پيشرفت و تعالي كشور است. امسال نيز آغاز سال تحصيلي مراكز آموزشي كشور با ابلاغ سياست‌هاي كلي علم و فناوري (نظام آموزش عالي، تحقيقات و فناوري) از سوي رهبر معظم انقلاب اسلامي مصادف شد كه اين خود دليل روشني است بر انتظارات نظام اسلامي از دانشگاه.
رهبر معظم انقلاب اسلامي در ابتداي سال جاري، علم و دانش را به‌عنوان يكي از سه كانون اصلي مولد قدرت ملي بيان كردند و طبعاً از دانشگاه و مراكز علمي كشور، نقش‌آفريني ويژه‌اي در جهت تحقق اين هدف متعالي انتظار مي‌رود. مطالعه روند پيشرفت‌هاي علمي كشور در دو دهه اخير نيز به‌خوبي بيانگر اين نكته مهم است كه وجود آرامش و فضاي مثبت علمي در محيط دانشگاه رابطه مستقيمي با رشد علمي و فناورانه كشور داشته است. از اين جهت به‌وضوح و روشني مي‌توان دريافت يكي از الزامات و بايسته‌هاي اقتدارافزايي علمي كشور، توجه به آرامش و حفظ فضاي علمي دانشگاه‌هاست.
با اين حال گاه مشاهده شده است كه برخي جريانات ذي‌نفع سياسي مسير ديگري را پيموده‌اند. در برهه‌اي از تاريخ تحولات اجتماعي كشور، جريان تجديدنظرطلب به دانشگاه به‌عنوان سرپلي براي تحقق مقاصد سياسي خويش مي‌نگريست. در چارچوب راهبرد كلان اين جريان، يعني «فشار از پايين، چانه‌زني در بالا»، قشر دانشجو به‌عنوان قشري پيشرو و فعال در نقش پياده‌نظامي تصور مي‌شد كه در مسير امتيازگيري‌هاي سياسي اين جريان به‌طرف مقابل فشار وارد مي‌كرد.
ناظران و فعالان باتجربه‌تر عرصه دانشگاهي هنوز از ياد نبرده‌اند اين جمله استراتژيست معروف جريان تجديدنظرطلب را كه «جنبش دانشجويي» را «حرف مفت»(!) مي‌خواند و شگفت‌آور اينكه او همان بود كه چند سال پيش از اين در طراحي راهبرد پيش‌گفته، دانشجو را به‌عنوان ابزار پيش برنده اين راهبرد معرفي كرده بود.
در نگاه چنين جرياناتي اصولاً دانشجو و دانشگاه خود از اصالت و ارزشي برخوردار نيستند مگر آنكه در مسير تحقق اهداف سياسي اين جريانات ارزيابي گردند. در مقابل نظام اسلامي، براي دانشگاه مرتبه‌اي به‌مراتب والاتر از بازيچه شدن در عرصه سياسي را قائل است و از دانشگاه انتظار مي‌رود نه‌تنها دنباله‌رو مقاصد سياسي سياست‌بازان نباشد، بلكه هدايت پيشرفت و تعالي كشور در مسير صحيح نيز از درون دانشگاه باشد. در چنين نگرشي، دانشگاه نه «پيرو» كه «پيشرو» است و دانشگاهيان از نقش‌آفريني خويش غافل نمي‌شوند. به تعبير رهبر معظم انقلاب اسلامي « بايد همه مراقبت كنند - هم استادان، هم مديران، هم مؤثرين و متنفذين در دانشگاه‌ها - كه فضاي دانشگاه به سمت مسائل پوچ حركت نكند؛ فضا، فضاي دنباله گيري مسائل اصلي و اساسي باشد. گفتمان علم و گفتمان پيشرفت علمي و گفتمان پيشرفت عمومي كشور بر دانشگاه‌ها همچنان حاكم باشد. البته اينجا هم دشمناني هستند كه مايلند حتي مسائل صنفي در دانشگاه‌ها به سمت مسائل سياسي و جنجال‌هاي سياسي گرايش پيدا كند، از اين بايد پرهيز كرد. اين براي يك دانشگاه افتخار نيست كه مسائل اساسي آن تحت‌الشعاع مسائل كوچك و كم‌اهميت و احياناً تحت‌تأثير جريان‌هاي سياسي واقع شود. فضاي دانشگاه بايد يك فضايي باشد كه در آنجا علم و عالِم بتواند زيست مناسب خودش را داشته باشد.»
اكنون و در فصل بازگشايي مراكز علمي، دانشگاه‌ها در آغاز برهه‌اي مهم و سرنوشت‌ساز قرار دارند. عرصه دانشگاه، عرصه تقابل دو نگاه و رويكرد كاملاً متضاد است. به زبان ساده‌تر، رويكردي كه دانشگاه را براي پيشرفت كشور و رويكرد ديگري كه دانشگاه را براي مقاصد خويش مي‌خواهد. اينكه كدام رويكرد بتواند در سال تحصيلي جديد بر ديگري غلبه يابد، امري است كه متأثر از مؤلفه‌هاي مختلفي است و از مهم‌ترين آنها، عنصر مديريتي است. اينكه مديران دانشگاه‌ها و در سطحي كلان‌تر مسئولان وزارت علوم كدام مسير را تقويت خواهند كرد، بسيار تعيين‌كننده خواهد بود.
در طول يك سال و اندي كه از عمر دولت يازدهم مي‌گذرد، تسلط وزرا و سرپرستاني كه گرايشي آشكار در عرصه سياسي و مديريتي به تجديدنظرطلبان داشته‌اند، دلسوزان را دغدغه‌مند كرده است. هرچند با استيضاح وزير سابق، بار ديگر خطوط قرمز نظام در خصوص فتنه‌گران و تجديدنظرطلبان به‌خوبي برجسته شد، اما نگراني‌ها همچنان به قوت خود باقي است. عده‌اي از ناظران سياسي معتقدند، تجديدنظرطلبان در دوره جديد به دانشگاه به‌عنوان سرپلي براي بازگشت به قدرت و لولايي براي عبور از دولت يازدهم نگاه مي‌كنند. طبعاً در چنين شرايطي سال تحصيلي جديد، فرصتي بي‌نظير براي اين جريان به جهت بازسازي سياسي و تشكيلاتي خويش است كه قرائن و شواهد موجود هم آشكارا از تلاش براي بهره‌گيري از اين فرصت خبر مي‌دهد.
وجه نگران‌كننده‌تر اين تلاش آنجاست كه با توجه به پيشينه فرصت‌طلبانه و نگاه ابزاري اين جريان به دانشگاه، تلاش شود تا اين محيط به عرصه‌اي براي تحقق امتياز‌گيري و قدرت‌طلبي‌هاي سياسي بدل شود و هيچ بعيد نيست كه حتي تا مرز برهم خوردن آرامش دانشگاه نيز پيش روند.
در اينجا بايد منتظر ماند و ديد سكاندار آينده وزارت علوم چه كسي خواهد بود؟ و مسئولان دانشگاه‌ها در اين ميان به كدام رويكرد گرايش خواهند داشت.
