محمدرضاهادیلو
به شهر قم لقبهای فراوانی نسبت داده میشود اما لقب رسمی و مورد استفاده در رسانهها و همینطور شهرداری قم "پایتخت مذهبی ایران و قطب فرهنگی" است. از قم با عناوینی چون حرم اهل بیت، شهر علم، پایتخت علمی و فرهنگی ایران، پایتخت جهان تشیع، مدینه المومنین، دارالموحدین و شهر کریمه اهل بیت یاد میکنند.
اهمیت زیارتی شهر قم در درجه نخست مربوط به مرقد حضرت فاطمه معصومه(س) دختر حضرت موسی بن جعفر(ع)، پیشوای هفتم شیعیان بوده و سپس به دلیل وجود مزارهای متعدد علویان و نوادگان امامان و همینطور مسجد جمکران است که باعث شده تا قم در طول سال، پذیرای زائران زیادی باشد.
***
این مشکل تمام شهرهای توریستی و زائرپذیر است که بتوانند در تمام طول سال و بخصوص مناسبت های خاص پاسخگوی افرادی باشند که به آن شهرها سفر می کنند و قم نیز از این قاعده مستثنی نیست. استان قم در مناسبتهای مختلف مانند وفات و ولادت ائمه اطهار(ع) و دهه کرامت میزبان زائران زیادی از اقصی نقاط داخل و خارج کشور است و با توجه به اینکه تعداد مکانهای اقامتی پاسخگوی نیازهای زائران استان نیست، انجام اقداماتی برای خدمترسانی به زائران و جلوگیری از سوء استفاده افراد در زمینه راهاندازی واحدهای غیرمجاز ضروری به نظر می رسد.
*قم مقصد اول اعراب
هم اکنون و بر اساس آمارهای موجود، حدود 49 هتل و هتل آپارتمان، 42 مهمانپذیر و 110 منزل استیجاری دارای مجوز برای اقامت زائران در قم وجود دارد که در مجموع 7 هزار و 500 تخت در استان ایجاد کرده اند. بخشهای اقامتی شامل چهار هتل چهار ستاره است و بخشهای دیگر، هتلهای سه ستاره، دو ستاره و یک ستاره و مهمانپذیر هستند که خدماتی به زائران ارائه میدهند.
همچنین به گفته مسئولان شهری، در ایام خاص نیز ستاد تسهیلات و کمیته اسکان زائران تشکیل میشود تا ظرفیتهای جدیدی به این ظرفیتهای موجود اضافه شود که بخشی مربوط به آموزش و پرورش است و مدارس برای اسکان زائران در نظر گرفته میشوند. حسینیهها، امامزادهها و سالنهای ورزشی از ظرفیتهای دیگر در نظر گرفته شده برای اسکان زائران در مواقع خاص به شمار می روند و به دلیل کمبود امکانات، به اجبار سعی شده تا برخی بوستانها را نیز در برنامه قرار داده تا برای اسکان موقت و نصب چادر مورد استفاده قرار بگیرند.
چندی پیش معاون هماهنگی امور زائران استانداری قم با اشاره به آمار اسکان زائران در ایام نوروز امسال گفته بود که "در این ایام حدود 90 هزار نفر اقامت داشتیم که در هتلها، مهمانپذیرها، منازل استیجاری، مدارس، حسینیهها و بوستانها اسکان پیدا کردند."
قم را باید جزو شهرهای ویژه ای در نظر گرفت که پتانسیل های خوبی در جذب توریست دارد و می تواند بسیاری از افرادی که از کشورهای دوست و همسایه عربی از جمله عراق و کویت و سوریه و لبنان وارد ایران می شوند را به سمت خود جذب کند.
بر اساس گزارش های موجود، بسیاری از مسافرانی که به قصد زیارت از کشورهای فوق وارد ایران می شوند در همان ابتدا و به مقصد قم حرکت میکنند و پس از آن گروهی برای زیارت به مشهد مقدس و عده ای نیز برای تفریح به شمال کشور یا شهرهای تاریخی و مذهبی دیگر مانند شیراز و یزد و اصفهان می روند.
با در نظر گرفتن موارد یاد شده و اینکه بسیاری از زائران عربی در ابتدا سری به قم می زنند و در حال حاضر نیز اماکن اقامتی این شهر از اماکن زیارتی آن فاصله داشته و پاسخگوی میزان مسافران و زوار نمی باشند، می توان به این نتیجه رسید که هر نوع سرمایه گذاری در بخش های مختلف اقامتی در شهر قم، به شدت می تواند به نفع سرمایه گذار بوده و فرصت خوبی برای به سود رسیدن ایجاد می کند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم در همین رابطه میگوید: سالانه حدود 20 میلیون نفر با عناوین مختلف وارد شهر قم میشوند، ولی تعداد اقامتگاهها پاسخگوی نیاز زائران استان نیست که وجود بیش از 500 منزل استیجاری غیر مجاز نشاندهنده ضعف در ظرفیتها است.
این مسئول معتقد است: اگر بانکها همراهی لازم را داشته باشند و مسئولان تسهیلات گردشگری پرداخت کنند تا پایان برنامه پنجم توسعه مجموعه اقامتی استان ظرفیت 12 هزار تخت را به خود اختصاص میدهد.
در دنیای امروز، بحث توریسم و توجه به این صنعت به عنوان یکی از سودآورترین و پاکترین صنایع به شدت مد نظر قرار گرفته است و با این تفاسیر باید بپذیریم که در ایران نیز این موضوع روز به روز رونق بیشتری پیدا میکند، بنابراین وقتی قرار است در بخش گردشگری سرمایه گذاری و کارهایی صورت بگیرد، باید پرسید اگر برنامه ها 5ساله هستند، آیا بعد از برنامه توسعه5سااله مکانهای اقامتی پاسخگوی نیازهای زائران و مسافران آن روز خواهند بود، یا باز هم عقب خواهیم بود؟.
*تکمیل پروژه های نیمه کاره
بی شک یکی از مواردی که امروز باعث شده تا مسافرانی که وارد قم می شوند، رفتن را به ماندن ترجیح دهند، کمبود اماکن اقامتی است و اکثر افراد و خانواده ها، به قم فقط به چشم چند ساعت توقف و زیارت و استراحت نگاه می کنند و توقف شبانه را از برنامه خود حذف می کنند.
به گفته عیسی رضایی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم 60 واحد اقامتی در حال احداث در استان وجود دارد که از پیشرفت فیزیکی بین 20 تا 90 درصد برخوردار هستند و اگر تا دو سال دیگر این واحدها راهاندازی شوند حدود 3 هزار تخت به تختهای اقامتی استان اضافه میشود. با توجه به اینکه تعداد زائران استان قم روز به روز افزایش پیدا میکند بنابراین باید تمهیداتی برای سرعتبخشی به احداث اماکن اقامتی در استان اندیشیده شود.
شهردار قم از رشد تعداد زوار نسبت به رشد اماکن رفاهی و اقامتی در این شهر خبر داده و سرمایه گذاری در این بخش را دارای توجیه اقتصادی می داند و می گوید: هم اکنون در تلاش هستیم تا بخشی از توان و کارها را به پروژه هایی که از سال ها قبل باقی مانده و نیمه تمام هستند اختصاص بدهیم تا با تکمیل آنها بتوانیم مقداری از کمبودها را جبران کنیم زیرا با امکانات موجود سخت است به خواسته مسافران و زائران پاسخگو باشیم.
البته چندی پیش معاون هماهنگی امور زائران استانداری قم نیز گفته بود اگر فرودگاه قم در سال آینده راهاندازی شود، به طور حتم افزایش قابل توجهی را در سفر زائران شاهد خواهیم بود که این امر نیز نشان می دهد که سرمایه گذاری در این شهر حتما با سود خوبی همراه خواهد بود.
با توجه به اینکه استان قم دارای هوایی گرم و خشک است، به همین دلیل تا چند سال پیش در تمام مناسبت ها می شد انواع و اقسام چادرهایی را دید که مسافران در حاشیه خیابانها یا بوستانها بر پا می کردند تا چند روزی را در این شهر سپری نمایند، هر چند این موارد در شرایط خاص، هنوز هم به چشم می خورد اما مسئولان این شهر هر گونه استفاده از چادر در حاشیه خیابان ها و بوستان ها را ممنوع اعلام کرده اند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم در این خصوص میگوید: اکنون مسافران در بستر رودخانه اقدام به چادر زنی نمیکنند، زیرا بستر رودخانه به پارکینگ تبدیل شده، بنابراین زائران در هتل، هتل آپارتمانها، مهمانپذیرها و منازل استیجاری مستقر میشوند. البته اگر ایام خاص مانند ولادت یا وفات ائمه اطهار(ع) باشد، از ظرفیتهای دیگر مانند حسینیهها، اماکن عمومی، تاسیسات ورزشی و برخی بوستانها در ایام تابستان استفاده میکنیم.
رضایی با بیان اینکه چادرزنی در اطراف حرم کنترل شده است، می گوید: چادزنی در این محدوده نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده و در محدودههای بلوار زائر، رودخانه و اطراف حرم به طور کامل کنترل شده است. زائران برخی اوقات از ساعت 12 شب به بعد چادر میزنند که پلیس صبح زود آنها را به مکانهای دیگر هدایت میکند، ولی باید در نظر داشت تا زمانی که مشکل اقامت را حل نکنیم این مسئله کم و بیش وجود دارد.
*کمپینگ هتل نمی شود
به عقیده کارشناسان هر چقدر که زیرساخت های لازم در امر جذب توریست و مسافر و اقامت زائران و همچنین توجه به مباحث تفریحی و گردشی در اولویت کاری مسئولان شهر قم قرار گیرد، به همان نسبت مدت ماندگاری و اقامت مسافران داخلی و خارجی نیز افزایش می یابد که می تواند به شکوفایی بازار و رونق استان منتهی شود.
بر طبق شنیده ها در حال حاضر دو کمپینگ در قم در حال احداث است که با تکمیل آنها می توان به حداقل به درخواست زائرانی که خواستار اسکان در چادر هستند، پاسخ داد و در مناسبت های خاص آنها را در این اماکن ساماندهی کرد. هر چند این کمپینگها دارای کاربری اقامتی، رستوران، نمازخانه، سرویس بهداشتی و... هستند اما نباید فراموش کرد که مسافران و بخصوص توریست ها ترجیح می دهند شب خود را در هتل یا مهمانپذیری طی کنند که خدمات ویژه داشته باشد و هرگز نمی توان به صرف وجود یک جای خواب، منتظر اقامت چند روزه مسافران در شهری بود.