سالهاست درباره ظرفیتهای موجود در اردبیل برای توسعه آبزی پروری سخن میگویند، بنابراین اگر امروز باز هم یک مسئول بگوید که به دنبال شناسایی ظرفیتها هستیم، خیلی قابل قبول نیست. این استان به دلیل وجود رودخانهها و هوای مساعدش همیشه مد نظر سرمایه گذاران در حوزه آبزی پروری بوده است و اگر مسئولان از امور اداری و بوروکراسی بکاهند حتماً اتفاقات خوبی در این بخش رقم میخورد. چند روز پیش بود که مدیرکل شیلات استان اردبیل برای بازدید از پروژههای در دست اجرای شیلاتی به شهرستان مشگین شهر رفت و با بیان اینکه اردبیل از جمله استانهای مستعد کشور در زمینه تولید ماهی و آبزیان زینتی است، بر حمایت از ورود بخش خصوصی به این حوزه تأکید کرد. محمد الهبخش با بیان اینکه پرورش آبزیان با توجه به وجود ظرفیتهای بالا در سطح استان علاوه بر اشتغالزایی میتواند بازده خوب اقتصادی نیز ایجاد کند، میگوید: «در این منطقه ظرفیتهای نهفتهای برای فعالیتهای شیلاتی و ایجاد اشتغالهای پایدار وجود دارد که سرمایه گذاران میتوانند با استفاده از وجود چنین ظرفیتی گامهای نویی در عرصه تولید و صادرات محصولات شیلاتی بردارند.»
ارائه برنامه از طرف مسئولان مربوطه میتواند گام بزرگی در جهت شکوفایی اقتصاد منطقه و در افقی بهتر اشتغالزایی و ارزآوری برای کشور باشد.
جای خالی بیمهها در پرورش ماهی
هم اکنون حجم آبزیان تولید شده در استان اردبیل ۱۰ هزار و ۷۰ تن است که ۴ هزار و ۵۸۴ تن از این میزان مربوط به ماهیان سردآبی و ۵ هزار و ۴۸۸ تن نیز مربوط به ماهیان گرمآبی است. اردبیل ۵۰۰ مزرعه پرورش ماهی دارد و با فعالیت ۲۷ کارگاه پرورش ماهیان زینتی، سالانه ظرفیت تولید ۲میلیون بچه ماهی زینتی را دارد. همچنین در سال جاری ۵/۷ میلیون قطعه بچه ماهی در استان تولید شده است. اصل ماجرا جایی است که بدانیم ۸۰ مزرعه تعطیل یا در شرف تعطیلی پرورش ماهی در این منطقه شناسایی شده است. با این حال و به گفته مسئولان شیلات اردبیل احیای این واحدهای تولیدی در دستور کار قرارگرفته و برای این کار، طرح توجیهی با میزان تسهیلات درخواستی ۳۵۰ میلیارد ریال به بانک عامل معرفی شده که از این میزان، تاکنون ۱۰۰ میلیارد ریال جذب شده است. از جمله این مجتمعهای بزرگ باید به کشت و صنعت و دامپروری مغان اشاره کرد که با تمام ظرفیتهای عظیمش مدتها بود تولید انواع آبزیان در آن انجام نمیشد که نهایتاً در سال جاری و با برنامهریزیهایی که انجام گرفت، تولید ۵۰۰ تن ماهیان خاویاری و ۲۰۰ تن شاه میگو در منابع آبی این مجتمع دولتی آغاز شد. ناگفته نماند بیمه نبودن مزارع پرورش ماهی و شاغلان این حوزه از جمله آسیبهای تولید آبزیان در اردبیل به شمار میآید.
توجه به تولید ماهیان زینتی
با اینکه اعلام شده است سالانه ۱۰ هزار تن ماهی در اردبیل تولید میشود، اما معاون اقتصادی استانداری اردبیل با اشاره به ظرفیتهای موجود در این منطقه، این عدد را بسیار ناچیز میداند و معتقد است آبزی پروری میتواند مکمل طرحهای تولید پروتئینی در اردبیل باشد و باید برنامه دقیق برای این عرصه تدوین و اجرا شود.
یاسر عبداللهی حاشیه رود ارس، اطراف سد عمارت و نیز منابع آبی حوزه قزل اوزن را جزو مناطق مستعد آبزی پروری در استان عنوان کرده و میگوید: «اردبیل ظرفیت خوبی در زمینه تولید ماهیان زینتی دارد و باید از طرحهای موجود در این عرصه هم حمایت شود.»
این مسئول از سازمان شیلات برای رهاسازی ترویجی حدود ۳ میلیون قطعه بچه ماهی در منابع آبی استان درخواست مساعدت کرده و با اشاره به ظرفیتهای موجود برای پرورش انواع ماهیان سردآبی، گرمآبی و خاویاری تأکید میکند: «اردبیل به علت تنوع اقلیمی و منابع آبی متعدد و به رغم غیرساحلی بودن سرزمین، ظرفیت بالایی برای تولید محصولات شیلات دارد.»
آبزیان و سلامت آبها
مرداد ماه امسال رئیس سازمان شیلات ایران در سفرش به اردبیل عنوان کرده بود بر اساس برنامه جامع تدوین شده برای شیلات کشور، تراز تجاری مثبت محصولات شیلات به ۴/۲ میلیارد دلار افزایش مییابد و بر اساس این برنامه، میزان تولید محصولات شیلات نیز از ۲/۱ میلیون تن کنونی به ۶/۲ میلیون تن افزایش مییابد. سیدحسین حسینی تراز تجاری محصولات شیلات ایران در سال ۱۴۰۰ را ۵۲۰ میلیون دلار اعلام کرد، اما این مسئول تولید و صادرات ماهیان زینتی را هم ظرفیتی عظیم برای ارزآوری دانست که تاکنون حمایت نشده و با بیتوجهی مدیران، مغفول مانده است. در کنار اشتغالزایی و شکوفایی اقتصاد و ارزآوری آبزیان، کارشناسان معتقدند میزان آبزیان و بهخصوص ماهیها میتواند شاخص سلامت آبها را مشخص کند. در همین رابطه مریم موسوی کارشناس حوزه شیلات با بیان اینکه پرورش آبزیان در منابع آبی موجود کشور یک ضرورت است، به «جوان» میگوید: «تولید آبزیان در منابع آبی، موجب غنی شدن آب کشاورزی شده و در افزایش تولید سایر محصولات هم مؤثر است. ضمن اینکه خوداتکایی در تأمین محصولات غذایی نیاز امروز جامعه ایران است و بر همین اساس باید در همه بخشهای امنیت غذایی زنجیره تولید از بذر تا بازار را در اختیار داشته باشیم و نقطه آسیب هر بخش از این زنجیره را شناسایی و رفع کنیم.»
پایین بودن سرانه مصرف ماهی
با توجه به اینکه ایران در شرایط سخت آبی قرار دارد، تولید هر محصول و کالایی که نیاز کمتری به آب داشته باشد، میتواند قدم مثبتی در حفظ منابع موجود باشد. در این میان بررسی تولید انواع گوشتها حائز اهمیت است. مثلاً برای هر کیلوگرم گوشت گوساله به ۱۵هزار و ۵۰۰ لیتر آب، هر کیلوگرم گوشت گوسفند ۸ هزار و ۷۰۰ لیتر و هر کیلوگرم گوشت مرغ ۳ هزار و ۶۰۰ لیتر آب نیاز است. این در حالی است که برای تولید هر کیلوگرم گوشت ماهی فقط هزار و ۴۰۰ لیتر آب باید وجود داشته باشد. بنابراین و با توجه به نیاز بسیار کم آبی برای تولید هر کیلوگرم گوشت ماهی در شرایط خشکسالی کشور، باید به سمت تولید محصولاتی رفت که نیاز آبی کمتر و ارزش غذای بیشتری دارند. فراموش نکنیم میزان سرانه مصرف ماهی در ایران هم پایین است، به نحوی که میانگین مصرف سرانه و سالانه آبزیان در جهان ۲۴ کیلوگرم است و در ایران حدود ۱۴ کیلوگرم و در استان اردبیل ۱۲ کیلوگرم است. شاید علت این امر هم ذهنیت لوکس بودن محصولات آبزیان باشد، چون اختلاف قیمت آنها با دیگر گوشتها میتواند نقطه قوت برای مصرفشان باشد. در کنار اقداماتی که در دستور کار قرار دارد، سند توسعه شیلات استان اردبیل نیز تدوین شده که بر اساس آن ۱۷ پروژه با قابلیت تولیدی و کارآفرینی بالا به اجرا در آمده است و برای ۲ هزار نفر نیز اشتغالزایی میشود.