حمید هنرجو، مؤلف کتاب‌های کودک و نوجوان در پاسخ به سؤال «جوان» درباره معرفی راهکار‌های ایجاد جذابیت در حوزه سواد رسانه‌ای می‌گوید: در حوزه کتاب کودک و نوجوان تألیف باید سبک باشد، به این معنی که واژگان از نظر حجم، معنا و مفهوم قابل فهم و درک باشد، همچنین باید سوژه جدید و نو ارائه داد. حمید هنرجو تاکنون بیش از ۹۰ عنوان کتاب در حوزه‌های شعر، داستان، ادبیات کودک و نوجوان، پژوهش‌های اجتماعی و ادبی منتشر کرده است. گفت‌وگوی «جوان» را با این شاعر و نویسنده حوزه کودک و نوجوان، پژوهشگر و مدرس دانشگاه می‌خوانید.
حمید هنرجو سواد یا دانش رسانه‌ای را برای همه گروه‌های سنی یک ضرورت توصیف کرد و گفت: ما در زمانه‌ای هستیم که اکثریت قریب به اتفاق بزرگسالان‌مان نسبت به سواد رسانه‌ای شناختی ندارند و تنها شمار محدودی نسبت به این فضا دانش کافی دارند.
هنرجو سواد رسانه‌ای را دارای ابعاد گسترده و در عین حال مهم ارزیابی کرد و ادامه داد: دانش یا سواد رسانه‌ای در زندگی امروز بشر جزو موارد بااهمیت و پرکاربرد است و از آنجا که کشور ما طی ۲۰ سال اخیر در معرض هجوم رسانه‌های رنگارنگ قرار گرفته است، در نتیجه امروز آشنایی با پدیده‌ها و فرایند‌های این عرصه بیش از قبل احساس می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه در جهان امروز مسائل در معرض تحریف و تغییر و تلقین رسانه‌ای قرار دارند، ادامه داد: همه چیز در ید قدرت رسانه است و همه گروه‌های سنی در مواجهه با پدیده‌ها متأثر از رسانه هستند.
وی با بیان این مطلب که در حوزه بزرگسالان منابع و کتاب‌های فراوانی وجود دارد، افزود: با جست‌وجوی آرام و گذرا در اینترنت هم می‌توان به متن‌ها و سرفصل‌هایی رسید که ماهیت رسانه را توضیح می‌دهند، به این معنی که شاید منابع سواد رسانه‌ای برای بزرگسالان کم و محدود باشد، اما به هر حال در دسترس است و بالاخره امکان شناخت رسانه توسط آن‌ها وجود دارد، اما در مقابل منابع سواد رسانه‌ای برای نوجوانان و کودکان تقریباً صفر است.
هنرجو به فقدان منابع کافی و وافی در حوزه کودک و نوجوان از قبیل مقاله و کتاب برای ارتقای سواد رسانه‌ای اشاره کرد و با بیان این مطلب که تولید منابع به خصوص کتاب ضرورتی قابل انکار است، توضیح داد: مراکز نشر و متولیان فرهنگ باید اهمیت این موضوع را درک کنند چراکه در گام اول ما دارای کمبود منابع داخلی هستیم در حالی که منابع خارجی تا حدی در دسترس است.
وی به ضرورت به‌روزرسانی منابع اشاره کرد و گفت: ماهیت سواد رسانه‌ای نسبت به موقعیت اجتماعی، سیاسی و جغرافیایی تفاوت دارد، در نتیجه نیاز به منابع تازه داریم.
هنرجو که سابقه فعالیت در شورای تألیف و برنامه‌ریزی کتب درسی را دارد، درباره گنجاندن مفاهیم سواد رسانه‌ای در کتب درسی نیز توضیحاتی را ارائه داد و گفت: راجع به هر موضوعی از فقدان مطالب در کتب درسی نظر داده می‌شود و جای خالی آن را در منابع درسی گوشزد می‌کنند، در حالی که ما بیش از این نیازمند فعالیت‌های خلاقانه هستیم.
وی اهمیت کتب درسی درباره گنجاندن موضوعات مختلف را غیرقابل انکار توصیف کرد و افزود: هر چند آموزش موضوعات در سنین پایین ماندگارتر است، اما باید به سمت کار خلاقانه پیش برویم و این امر صرف توقع از آموزش و پرورش به تنهایی عملی نخواهد بود.
وی ضمن نقد هرگونه ارائه مطالب با محتوای تحکم و دستور و فرمایش برای نسل کودک و نوجوان اظهار کرد: مخاطب کودک و نوجوان از موارد ذکرشده گریزان است و در مقابل به دنبال جذابیت‌های بصری و شنیداری است، در نتیجه این اشتباه است که با نگاه دستوری موضوعی را ذیل کتاب‌های درسی قرار دهیم.
هنرجو ضمن تأکید بر ایجاد راه‌ها و مسیر‌های جذاب برای فهم سواد رسانه‌ای در حوزه کودک و نوجوان گفت: ما باید راه‌های جذاب و مناسب برای آشنا‌سازی جوان و نوجوان با حوزه رسانه را پیدا کنیم.
این مؤلف اظهار کرد: اگر نگاه ما این است که دانش رسانه برای مخاطب کودک و نوجوان مهم است، باید نگاه را از مباحث رسمی و محدود آموزشی کنونی خارج کنیم و درباره آن تولیدات محتوایی جذاب همچون انیمیشن، فیلم و نمایش داشته باشیم.
وی بیان داشت: صحبت با نوجوان، زبان و دایره واژگانی خاص می‌طلبد و مثل یک فرد معمولی نباید آموزش ببینند.
وی با اشاره به منابع محدود و قابل دسترس در حوزه سواد رسانه‌ای اظهار کرد: صرف نگاه به کتب آموزشی نتیجه‌بخش نیست و باید صدا‌وسیما، وزارت ارشاد و سایر نهاد‌های فرهنگساز در این زمینه گام بردارند.
هنرجو کودک و نوجوان را قشری توصیف کرد که به راحتی تحت تأثیر افکار مختلف قرار می‌گیرند و اظهار کرد: مخاطب نوجوان به راحتی تحت تأثیر قرار می‌گیرد و رسانه با اغواگری و تأثیرگذاری بالا ارزش را برای او به ضدارزش تبدیل می‌کند.
هنرجو خلاقیت را گام مهمی برای آشنایی کودک و نوجوان در بحث سواد رسانه‌ای معرفی کرد و گفت: مخاطبان به دسته‌های مختلفی در جامعه تقسیم می‌شوند که در دایره خانواده هم به طبقات مختلف تفکیک خواهند شد، اگر دیروز تأثیرگذاری والدین بر فرزندان ۸۰ درصد بود، امروز به ۵۰ درصد رسیده است و روزبه‌روز هم کمتر می‌شود. امروز پدر با فرزند خود هم فاصله نسلی و هم فاصله فکری دارد.
به اعتقاد این پژوهشگر لزوماً هر نسلی نباید صددرصد شبیه والدین خود باشد و در مقابل دغدغه اصلی باید تحلیل مسائل باشد تا در نهایت نسل کودک و نوجوان، خود تصمیم‌گیری کند.
وی اظهار کرد: دلیل فاصله والدین با فرزندان و گسست فکری و اعتقادی این است که نسل جدید یا فرزندان نیز تحلیل و شناخت جامعی از والدین خود ندارند.
هنرجو مسئله و دغدغه اصلی را شناخت از مسائل دانست و ادامه داد: اگر شناخت راجع به هر پدیده و موضوعی پیش آید، تصمیم‌گیری راجع به آن راحت‌تر است و بسیاری از موضوعات موجود در فضای رسانه به عدم‌شناخت برمی‌گردد.
وی تأکید کرد: لزوماً زاویه دید والدین و فرزندان نباید یکسان باشد، اما در مقابل بازشناخت و توصیف مسائل موجب حلاجی موضوعات خواهد شد و هر دو طرف امکان دستیابی به مبانی درست را خواهند داشت.
هنرجو در پاسخ به سؤال «جوان» برای معرفی راهکار‌های ایجاد جذابیت در حوزه سواد رسانه‌ای اظهار کرد: در حوزه کتاب کودک و نوجوان تألیف باید سبک باشد، به این معنی که واژگان از نظر حجم و معنا و مفهوم قابل فهم و درک باشد، همچنین باید سوژه جدید و نو ارائه داد.
وی تأکید کرد: کار را باید دست کاردان سپرد. امروز در حوزه‌های فرهنگ و هنر و رسانه شاهد سستی فعالیت‌ها هستیم، چنانچه بسیاری از خروجی‌ها به‌روز نیست و سفارشی است چراکه بعضاً به دلیل اهداف سازمانی صورت می‌گیرد که تأثیری در مخاطب ندارد.
هنرجو ادامه داد: کتاب رسانه سنتی ماست و بقیه رسانه‌های مدرن محسوب می‌شوند، در حالی که جامعه امروز کتاب را به عنوان رسانه نمی‌شناسد. امروز دچار قحطی کتاب خوب و متناسب با زبان روز، برای نسلی هستیم که به شدت نِت‌زده است.
این مؤلف، کتاب را رسانه هزاره‌های گذشته دانست و خاطر نشان کرد: جذابیت عامل مهمی است و باید مؤلفه‌های شناخته‌شده را در قالب مناسب به نوجوان امروزی ارائه دهیم.
به اعتقاد هنرجو پیدا کردن زبان مخاطب کار بزرگی است که باید به آن پرداخته شود و در این میدان می‌توان کار‌های خوب و اثرگذار در حوزه رسانه انجام داد.
