همانطور که در دو گزارش مذکور بیان شد، زیردریایی‌ها با توجه به توان حرکت در عمق‌های مختلف دریا به شدت از دید انواع سامانه‌های شناسایی مخفی می‌شوند و می‌توانند با اتکا به این اختفا، ضربات سهمگینی بر ناوگان دریایی دشمن وارد کنند. ترکیب این قابلیت با تسلیحات جدیدی همچون موشک‌های ضدکشتی و موشک‌های ضداهداف زمینی، آنها را به یک ابزار راهبردی تبدیل کرده است که با در اختیار داشتن آنها، نیروی کاربر و کشور دارنده به قدرت تأثیرگذاری بسیار جدی بر معادلات فراتر از صحنه جنگ از درون صحنه جنگ دست می‌یابد. مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا، امام خامنه‌ای در مراسم تحویل ناوشکن جماران به نیروی دریایی در ۳۰ بهمن ۱۳۸۸ فرمودند: «امروز اگر همان جور که قبلاً گفته‌ایم نیروی دریایی یک نیروی راهبردی است- که همین هم است- و در دفاع از کشور جزو خطوط مسلم حتمی است، باید با زیرسطحی‌ها منطقه را در دست بگیرید.» این جمله کلید توسعه توان زیرسطحی چه در زمینه ساخت نمونه‌های جدید و چه ارتقای نمونه‌های موجود است.
پس از پایان جنگ تحمیلی هشت ساله، سه فروند زیردریایی رده «کیلو» (Kilo) از روسیه خریداری شد که در دهه ۱۹۹۰ به ایران تحویل داده شدند و طارق، یونس و نوح نامگذاری شدند. این زیردریایی‌ها در رده بهترین نمونه‌های دیزل- الکتریک دنیا بودند که نیروی دریایی امریکا به آنها لقب حفره سیاه را داده بود. در زیردریایی‌های دیزل- الکتریک برای حرکت روی سطح آب یا نزدیک آن می‌توان از موتور دیزل استفاده کرد و برای حرکت در عمق از موتور الکتریکی. باتری‌هایی که نقش تأمین انرژی موتور الکتریکی را بر عهده دارند هم توسط همان موتور دیزل شارژ می‌شوند. با توجه به اینکه هدف زیردریایی از حرکت در عمق آب، اختفاست، موتور‌های الکتریکی به علت سر و صدای کمتر بسیار کارآمدتر هستند. همین نکته در کنار استفاده از پوشش‌های لاستیکی جاذب صوت که روی تمام بدنه بیرونی زیردریایی‌های کیلو نصب می‌شود، سبب شده است کشف این زیردریایی بسیار دشوار باشد.
توانمندی‌های تسلیحاتی
زیردریایی «کیلو» در دو گونه پروژه ۸۷۷ و پروژه ۶۳۶ به عنوان نمونه بهبودیافته ساخته شده‌اند. گونه موجود در ایران از پروژه ۸۷۷ اعلام شده است که ۲ هزارو ۳۲۵ تن وزن جابه‌جایی روی آب و تا ۳ هزارو ۹۵۰ تن وزن زیر آب دارد و قابلیت حمل ۱۸ اژدر ۵۳۳ میلیمتری یا ۲۴ مین دریایی را دارد. شش محفظه اژدر در جلوی این زیردریایی ۷۴ متری وجود دارد. عرض بدنه این زیردریایی ۹/۹ متر است. به گفته منابع خارجی در زیردریایی کیلو سامانه بارگذاری خودکار اژدر به کار گرفته شده است. همچنین مین‌های قابل استفاده با زیردریایی کیلو دارای قابلیت برنامه‌ریزی است و امکان استقرار در عمق‌های مختلفی را دارند. اژدر‌های ۵۳۳ میلیمتری این زیردریایی حدود هشت متر طول دارند و از بیش از یک دهه پیش نمونه بومی در همین رده با نام والفجر در کشور ساخته می‌شوند. همچنین با توجه به ابعاد این اژدر‌ها امکان استفاده از اژدر موشکی «حوت» هم از دیدگاه فنی در زیردریایی‌های کیلو ممکن است.
بر اساس اطلاعات رسانه‌های غربی، زیردریایی کیلو همچنین به هشت فروند موشک پدافند هوایی کوتاه‌برد از رده دوش‌پرتاب مجهز است که به افزایش توانمندی دفاع از خود برای این واحد می‌انجامد. زیردریایی‌های کلاس کیلو امکان حمل و شلیک موشک‌های کروز دریایی ۲۷ - SSN را دارند که از محفظه اژدر‌ها پرتاب می‌شود. این موشک دارای انواع ضدکشتی، ضدزیردریایی و نیز ضداهداف زمینی است که در اختیار برخی کاربران کیلو از جمله چین است. هر چند در اواخر دهه ۱۳۸۰ خبر شلیک موشک از واحد‌های زیرسطحی کشور، از رسانه‌های عمومی اعلام شد و طبعاً این آزمایش بیشتر از زیردریایی غدیر به زیردریایی‌های رده کیلو قابل انتساب بود، اما در هر صورت خریداری شدن انواع موشک ۲۷ - SSN توسط منابع رسمی کشورمان اعلام نشده است، ولی در چند سال اخیر نیروی دریایی راهبردی ارتش به کمک صنعت دفاعی و سایر بخش‌های پژوهشی کشور موفق به توسعه سامانه بومی پرتاب موشک کروز ضدکشتی از زیر سطح شده است. در حال حاضر موشک شلیک‌شونده توسط این سامانه از نوع نصر با برد ۳۵ کیلومتر بوده که در آینده نزدیک قابل ارتقا به برد ۹۰ یا حتی ۱۵۰ کیلومتر است.
قابلیت‌های عملیاتی
دو ژنراتور دیزل هزارکیلوواتی و یک موتور ۵ هزارو ۵۰۰ تا ۶ هزارو ۸۰۰ اسب بخار در زیردریایی کیلو به کار گرفته شده است. سرعت این زیردریایی روی سطح آب ۱۰ تا ۱۲ گره دریایی معادل ۵/۱۸ تا ۲۲ کیلومتر بر ساعت و در زیر آب هم ۱۷ تا ۲۵ گره دریایی معادل ۵/۳۱ تا ۴۶ کیلومتر بر ساعت است.
در سلسله مأموریت‌هایی که از بیش از یک دهه پیش به منظور حفاظت از ناوگان کشتیرانی کشور در مناطقی که تحت هجوم دزدان دریایی مسلح قرار می‌گرفتند، آغاز شد، واحد‌های اعزامی که شامل ناو‌های رزمی و شناور‌های لجستیکی یا پشتیبانی بودند، مبادرت به حفاظت از کشتی‌هایی می‌کردند که به سمت ایران یا از مبدأ ایران تردد داشتند. در همان چند سال اولیه شروع مأموریت فوق در مواردی زیردریایی‌های کیلوی نیروی دریایی راهبردی ارتش هم در کنار ناوگروه اعزامی حضور داشته‌اند.
این امر هم به کسب تجربه عملیاتی بسیار ذی‌قیمتی منجر شده و هم نمایشی از اقتدار جمهوری اسلامی ایران در آب‌های آزاد و بین‌المللی و نیز اراده استفاده از انواع تجهیزات موجود خود بوده است. ارزش دیگر این تجربه عملیاتی این است که، چون به واسطه قابلیت‌های اختفای بالا از یک سو و مجهز شدن به انواع سامانه‌های کشف اهداف زیرآبی، توانمندی زیرسطحی‌های کیلو در مقابله با زیردریایی‌های کلاس دلفین نیروی دریایی رژیم اشغالگر قدس بسیار بالا ارزیابی می‌شود، سفر‌های مذکور برای زیردریایی‌های کلاس کیلوی ایران در حکم یک ارزیابی بسیار جدی و واقعی توانمندی در برابر انواع شناور‌ها یا زیردریایی‌هایی که در آن مناطق رفت‌وآمد داشته‌اند هم بوده است.
لازم به ذکر است منابع خارجی احتمال شناسایی شدن زیردریایی کیلو را نسبت به نمونه‌های هم‌رده آن در حدود یک‌چهارم ارزیابی کرده‌اند که این ویژگی به مدد عایق‌بندی صوتی کامل بدنه آن ممکن شده است که در کنار پوشش‌های جاذب امواج سونار روی بدنه و استفاده از پروانه‌های هفت پره‌ای که علائم صوتی یا نویز بسیار کمی تولید می‌کند، شناسایی آن را بسیار سخت کرده است.
کارکرد‌های راهبردی
با توجه به مسافت حدود ۲ هزارو ۸۰۰ تا ۳ هزارکیلومتر از بندرعباس تا خلیج عدن، زیرسطحی‌های ایران از نوع کیلو، توان حضور در مأموریت‌های آن منطقه را به راحتی دارند. حضور این واحد‌ها با توانایی اجرای مستقل عملیات و زمانی طولانی باقی ماندن در زیرآب که به گفته منابع معتبر خارجی، حدود ۴۵ روز است، قابلیت‌های عملیاتی ناوگروه اعزامی را به میزان بسیاری بالا می‌برد. شناسایی و کسب اطلاعات از تعداد زیاد شناور‌های رزمی کشور‌های مختلف دنیا که در دریای سرخ و خلیج عدن حضور دارند، علاوه بر پشتیبانی از واحد‌های سطحی خودی حاضر در منطقه، می‌تواند از جمله وظایف زیرسطحی یا زیرسطحی‌های اعزامی باشد.
حضور زیردریایی کیلو با بیشینه برد حدود ۱۱ هزارکیلومتر در فاصله نه چندان زیاد از سواحل فلسطین اشغالی به همراه ناو‌های رزمی و لجستیکی، این مزیت را دارد که در صورت وقوع درگیری با ایران، در صورت مجهز بودن این واحد‌ها به موشک کروز ۲۷ - SSN از گونه ضدسطحی یا نمونه‌های مشابه احتمالی ساخت داخل، ایران توان ضربه زدن به خاک دشمن را به جز استفاده از موشک‌های بالستیک دوربرد به عنوان یک راهکار محتمل خواهد داشت و بدون این سلاح نیز با داشتن تعداد زیاد اژدر و مین‌های دریایی، امکان شکار تعداد زیادی از شناور‌های ارزشمند دشمن را دارد.
در طول حدود ۲۵ تا ۳۰ سالی که از ورود به خدمت سه زیردریایی رده کیلو در نیروی دریایی راهبردی ارتش می‌گذرد، فعالیت‌های مختلفی در جهت بومی‌سازی اجزا و سامانه‌ها و تسلیحات این زیرسطحی‌ها انجام شده، از جمله این موارد باتری‌های مورد استفاده در این یگان بوده است. این باتری‌ها دارای عمر خدمتی مشخصی است و پس از پایان آن در صورت عدم‌تحویل‌دهی از سوی سازندگان عملاً زیرسطحی‌های ایران غیرعملیاتی می‌شدند، در نتیجه خیلی زود کار روی این باتری‌ها شروع شد و طبق اخبار رسمی از دهه ۱۳۸۰ نمونه‌های ایرانی در زیردریایی‌های رده کیلو مورد استفاده قرار گرفته است. طبق برخی خبر‌ها سامانه‌های کشف و شناسایی بومی هم در زیردریایی‌های رده کیلو به خدمت گرفته شده است. این امر سبب ناشناخته شدن حد توان این زیردریایی در شناسایی دشمن در مقایسه با کیلو‌های در حال خدمت در سایر ارتش‌های جهان می‌شود.
اتفاق بسیار مهم دیگر در ارتباط با این زیردریایی‌ها، اجرای فرایند تعمیرات نیمه‌سنگین روی زیردریایی طارق تنها با اتکا به توانمندی‌های بومی بود که پس از استنکاف و شرط‌گذاری‌های ریز و درشت سازنده به دستور فرماندهی کل قوا در خود کشور صورت گرفت. در حال حاضر این تعمیرات روی یکی دیگر از زیردریایی‌های این رده در حال اجراست. در این فرایند حتی حساس‌ترین بخش‌های زیردریایی، صفحات و ورق‌های مختلف بدنه از هم باز می‌شود و مورد بازرسی و در صورت لزوم تعمیرات قرار می‌گیرد. در این رهگذر اجزای متعددی از زیرسامانه‌های زیردریایی طارق در ایران ساخته و با نمونه خارجی جایگزین شد. در آینده نزدیک قابلیت پرواز پهپاد از زیردریایی در حال حرکت در عمق آب هم همچون قابلیت شلیک موشک از زیرسطح به زیردریایی‌های ایرانی اضافه می‌شود.
با توجه به عملیاتی بودن تعداد زیادی زیردریایی کلاس غدیر در آب‌های خلیج فارس و تنگه هرمز، امکان اعزام واحد‌های زیرسطحی کیلو به عملیات فرامنطقه‌ای، بدون به خطر افتادن توان زیرسطحی کشور در منطقه فراهم شده است.
علاوه بر پشتیبانی رزمی از واحد‌های سطحی خودی، حضور زیرسطحی‌های نداجا در خلیج عدن و دریای سرخ، به معنی ناامنی بسیار بیشتر مسیر مواصلاتی کشتی‌های نیرو‌های فرامنطقه‌ای و رژیم‌صهیونیستی به خلیج فارس خواهد شد. همچنین اجرای نقش به عنوان واحد هشدار اولیه در برابر عبور این شناور‌ها که بهترین مسیر آنها، عبور از کانال سوئز و دریای سرخ و خلیج عدن و سپس دستیابی به آب‌های اقیانوس هند و دریای عمان است، می‌تواند در زمره وظایف عملیاتی این واحد‌های پیشرفته و توانمند در مأموریت‌های پیش رو باشد.
