وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، دونرخی‌شدن قیمت بلیت هواپیما‌ها را باعث کاهش مسافرت توریست‌های خارجی به ایران دانست، با این حال شرکت‌های هواپیمایی در اقدامی سودجویانه سهم بلیت ایرانی‌ها را از هر پرواز کاهش داده‌اند و بلیت‌ها را با قیمت دلار به خارجی‌ها می‌فروشند تا هم ایرانی‌ها و هم توریست‌های ایران را ناراضی و متضرر کنند.
در پی اعلام دو نرخی‌شدن قیمت بلیت هواپیما و دریافت قیمت دلاری از اتباع خارجی، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در نامه‌ای به سازمان هواپیمایی کشوری خواستار لغو این ابلاغیه به دلیل تأثیر سوء آن بر ورود گردشگران خارجی به ایران شد.
قیمت دلاری بلیت برای خارجی‌ها
تصمیم شرکت‌های هواپیمایی برای دریافت نرخ دلاری قیمت بلیت هواپیما از ابتدای تیرماه امسال اجرایی شده‌است، بر اساس این تصمیم، سقف نرخ پرواز‌های داخلی برای اتباع غیرایرانی زیر یک ساعت ۱۰۰ دلار و از یک ساعت بیشتر ۱۵۰ دلار تعیین شده‌است. به این ترتیب اتباع خارجی نه‌تن‌ها بلیت را به قیمت دلار تهیه می‌کنند، بلکه باید قیمت «بیزینس کلاس» را برای تهیه بلیت عادی هواپیما پرداخت کنند.
حسن خوشخو، معاون هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری، در دفاع از تصمیم اتخاذ شده می‌گوید: «در این مورد دو رویکرد وجود دارد؛ یکی اینکه سوخت یارانه‌ای که به شرکت‌های هواپیمایی داده‌می‌شود، بهتر است به شهروندان ایرانی اختصاص پیدا کند و در کشور‌های دیگر نیز اینگونه است که خدمات و کالایی که به شهروندانشان می‌دهند، نرخ متفاوتی نسبت به مسافران و گردشگران دارد. دومین رویکرد این است که پیش از اجرای این تصمیم چارترکننده‌ها عمده سود از محل فروش بلیت هواپیما را به جیب می‌زدند، به عنوان مثال مسافرانی که از عراق وارد کشور می‌شوند، پکیجی را که شامل هزینه پرواز و هتل است، خریداری می‌کنند و بررسی‌های سازمان هواپیمایی نشان می‌دهد که سود این پکیج به جیب یکسری چارترکننده می‌رود و در واقع آن‌ها از سوبسید یارانه‌ای استفاده می‌کنند، اما در این تصمیم مقرر شد تا در قبال ارزی شدن نرخ بلیت هواپیما برای اتباع و مسافران خارجی، ایرلاین‌ها اجازه دو نرخی کردن آن را نداشته باشند و تنها ملزم به عرضه بلیت هواپیما در سایت‌های خودشان هستند.»
مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی هم در توضیح چرایی این تصمیم بحث برانگیز می‌گوید: «تقاضا برای بلیت پرواز به مشهد و از مشهد به شمال کشور افزایش پیدا کرده و اساساً این افزایش تقاضای اتباع خارجی باعث شده‌است، متقاضیان داخلی دسترسی کمتری به پرواز‌های این مسیر‌ها داشته‌باشند، بنابراین اتباع خارجی باید هزینه واقعی این مسیر‌ها را بپردازند که مبنا را برای هر ساعت ۱۰۰ دلار در نظر گرفته‌ایم که البته این نرخ هم ثابت نیست، بلکه براساس عرضه و تقاضا در بازار تغییر می‌کند.» این تصمیم نه‌تن‌ها برای گردشگران خارجی، بلکه برای همه اتباع خارجی که در ایران اقامت دارند نیز اعمال خواهد شد.
این تصمیم یعنی گردشگر به ایران نیاید!
افزایش قیمت بلیت هواپیما برای اتباع خارجی اعتراض فعالان حوزه گردشگری را در پی داشت. مصطفی سروی عضو هیئت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران، معتقد است تصمیم افزایش قیمت بلیت هواپیما برای اتباع خارجی به صورت مستقیم بر ورود توریست به ایران تأثیر منفی می‌گذارد. سروی می‌گوید: «این رویه شرکت‌های هواپیمایی فقط پول ملی را تضعیف می‌کند و ایران نیز از فهرست مقاصد سفر خط زده می‌شود.»
وی رفتار شرکت‌های هواپیمایی را خلاف منشور سازمان ملل و سازمان جهانی جهانگردی دانسته و می‌افزاید: «این طرح از نظر شرعی و قانونی مشکل دارد. ضمن اینکه ارزی و دو نرخی کردن بلیت پرواز‌های داخلی فقط به نفع چارترکننده‌ها است. نگاه بدبینانه‌ای به این جریان دارم و چارترکننده‌ها را پشت ماجرا می‌بینم.»
عضو هیئت‌مدیره جامعه تورگردانان ایران تأکید می‌کند: «شرکت‌های هواپیمایی که معمولاً هزینه‌های ارزی خود را بهانه اجرای چنین طرح‌هایی می‌کنند، دقیق و شفاف اعلام کنند، کدام‌یک از هزینه‌هایشان ارزی است، سوخت، نگهداری هواپیما، کترینگ، کدام‌یک؟ آیا سوخت را ارزی می‌خرند؟ آیا به کارکنان خود حقوق ارزی می‌دهند؟»
سروی با اشاره به اینکه ارزانی مزیت کشور ایران است، می‌گوید: «چند سال پیش ایران از بین ۱۴۱ کشور، رتبه نخست به دلیل شاخص رقابت در قیمت را به دست آورده بود، اما حالا باید در فهرست مقاصد لاکچری قرار گیرد، البته که فقط به لحاظ قیمت! در حال حاضر یک وعده غذا برای یک نفر ۴۰۰ هزار تومان تمام می‌شود، خیلی از رستوران‌ها تا توریست خارجی می‌بینند، قیمت‌ها را دو برابر حساب می‌کنند.»
سوء‌استفاده شرکت‌های هواپیمایی
افزایش قیمت بلیت هواپیما برای اتباع غیرایرانی باعث شده تا شرکت‌های هواپیمایی با سوء‌استفاده از شرایط به وجود آمده با کاهش سهمیه مسافران ایرانی، آن را به مسافران خارجی اختصاص دهند. اکبر غمخوار، عضو هیئت‌مدیره جامعه تورگردانان می‌گوید: «شرکت‌های هواپیمایی به جای اینکه صندلی‌های خود را به مسافر ایرانی بفروشند، به خارجی‌ها می‌فروشند، طوری که از زمان اجرای این طرح، بخشی از صندلی‌ها و ظرفیت پرواز بعضی مسیر‌ها از دسترس خارج شده‌است و در اختیار اتباع غیرایرانی قرار گرفته‌است. حتی به چارترکننده‌ها اعلام شده‌است ۵۰ درصد ظرفیت خود را به اتباع غیرایرانی بفروشند و به این صورت بخشی از ظرفیت را از دسترس خارج کرده‌اند. در واقع، برخلاف آنچه توجیه آورده‌اند که با این کار قرار است بلیت هواپیما و صندلی‌ها بیشتر در اختیار ایرانی‌ها قرار گیرد، برعکس، سهمی از شهروند ایرانی گرفته‌شده و برای اتباع غیرایرانی کنار گذاشته شده‌است.»
مخالفت وزارت میراث فرهنگی
علی‌اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، در نامه‌ای انتقادی به رئیس سازمان هواپیمایی کشور می‌نویسد: «پس از سپری‌شدن دوران دشوار رکود اقتصادی حاصل از شیوع گسترده کرونا اکنون که همراستا با سیاست‌های مبارزه با ایران‌هراسی، رونق نسبی برای ورود گردشگران خارجی فراهم شده‌است، انتظار می‌رود همه ذی‌نفعان حوزه گردشگری به‌منظور افزایش این روند، اهتمام جدی به عمل آورند.» شالبافیان می‌افزاید: «با توجه به مراتب فوق و نظر به اینکه تصمیم مزبور بدون اخذ نظرات این وزارتخانه و بدون در نظر گرفتن مصالح فعالان صنعت گردشگری اتخاذ شده‌است، دستور فرمایید مراتب مورد رسیدگی فوری قرار گرفته و تا زمان بررسی ابعاد مختلف موضوع و به‌ویژه چالش‌ها، اثرات و تبعات اجرای آن در کار گروهی با حضور نمایندگان مشترک بخش دولتی و خصوصی در حوزه، از اجرایی‌شدن این تصمیم خودداری شود.»
علاوه بر معاون گردشگری، دیگر مدیران ارشد حوزه گردشگری در وزارت میراث فرهنگی نیز مخالفت خود را با تصمیم اتخاذ‌شده برای دریافت نرخ دلاری از اتباع خارجی اعلام کرده‌اند. سیدمصطفی فاطمی، مدیر کل دفتر گردشگری داخلی و دبیر ستاد سفر می‌گوید: «مهم‌ترین مزیت ما در حوزه گردشگری، ارزان بودن سفر به ایران است و با این تصمیم به طور کلی این مزیت را از دست می‌دهیم. از طرفی بسیاری از هتل‌ها می‌خواستند نرخ‌ها را دلاری بگیرند و ما به علت همین موضوع که فروش تور‌ها اتفاق افتاده‌بود، اجازه افزایش ندادیم و با این تصمیم هتل‌ها مخالفت کردیم، اما اگر این اتفاق بیفتد، همه خواستار این مسئله می‌شوند و به تبع آن ارزش پول ملی از بین خواهد رفت و دلار جایگزین مطرح می‌شود.»
در پی اعلام رسمی مخالفت وزارت میراث فرهنگی و گردشگری با اقدام شرکت‌های هواپیمای برای دریافت نرخ دلاری بلیت از خارجی‌ها و استدلال این وزارتخانه مبنی بر تأثیر منفی این اقدام بر ورود گردشگر خارجی به کشور، معاون سازمان هواپیمایی کشور از امکان تجدید‌نظر در این تصمیم بحث‌برانگیز خبر داده‌است.
