همه ما این جمله را شنیده‌ایم که اَلغِیبَه اَشَدُّ مِنَ الزِّنا...! غیبت یکی از گناهان کبیره است که میزان منع شدن از آن تا جایی است که حتی بالاتر از گناه زنا در نظر گرفته شده است. این آیه هم معروف است که «آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟» قرآن در مذمت «غیبت»، آن را مانند خوردن گوشت برادر مُرده توصیف می‌کند و همان‌گونه که گفته شد در برخی روایات، گناه غیبت بدتر از زنا معرفی شده است.
حکایت سقراط و ۳ صافی سخن
روزی مردی به دنبال سقراط فیلسوف می‌رود و به او می‌گوید: سقراط گوش کن. من باید برایت بگویم دوستت چگونه رفتار کرد! سقراط پاسخ می‌دهد: فوراً حرفت را قطع می‌کنم. آیا حرفی را که می‌خواهی به من بگویی از سه صافی گذرانده ای؟ و، چون مرد او را با ابهام نگاه می‌کرد، اضافه کرد: بله، قبل از سخن گفتن، باید همیشه آنچه را می‌خواهیم بگوییم از سه صافی بگذرانیم. آیا تو دیده‌ای که آنچه تو باید به من بگویی، کاملاً صحیح است؟ مرد پاسخ می‌دهد: نه من آن را از کسی شنیده ام. سقراط می‌گوید: باشد! ولی گمان می‌کنم که حداقل آن را از صافی دوم که خوبی می‌باشد، گذرانده ای. آن چیزی را که می‌خواهی برای من تعریف کنی، چیز خوبی است؟ مرد اول تأمل می‌کند و سپس پاسخ می‌دهد: نه، متأسفانه، چیز خوبی نیست، بلکه برعکس. فیلسوف می‌گوید: حالا برویم سراغ صافی سوم. آیا چیزی که می‌خواهی برای من تعریف کنی، برای من مفید خواهد بود؟ مرد پاسخ می‌دهد: «مفید؟ نه دقیقاً!» سقراط می‌گوید: پس راجع به آن دیگر حرفی نزنیم! اگر آن چیزی که می‌خواهی به من بگویی، نه حقیقت دارد، نه خوب است و نه مفید، ترجیح می‌دهم آن را ندانم و حتی به تو توصیه می‌کنم آن را فراموش کنی.
دایره مفهومی غیبت
در تعریف غیبت می‌گویند سخنی که عیبی از عیوب فرد را فاش سازد، خواه این عیب جسمانی، اخلاقی یا حتی در حد اشاره به سخن وی باشد. علمای اخلاق حتی موضوع را فراتر از آشکار ساختن عیوب می‌دانند و معتقدند صحبت از خوبی در حالتی که شخص نارضایتی از بیان آن داشته باشد هم غیبت است. جدا از موضوع دوم که خودسازی در حد کمال می‌خواهد، اما همان مبحث اصلی آشکار ساختن عیوب کسی در غیاب وی مصداق بارز غیبت کردن است.
در اخلاق اسلامی فرد غائب همچون مرده‌ای است که قدرت بر دفاع از خویش ندارد و هجوم بردن بر کسی که قادر بر دفاع از خویش نیست، بدترین نوع ناجوانمردی تلقی می‌شود.
انرژی منفی غیبت
ما موجوداتی هستیم که سراسر انرژی داریم و می‌گیریم. در واقع همه ما به منبع انرژی متصل هستیم و حتی اگر پشت یک نفر به چیزی منفی راجع به او اشاره کنیم، انرژی بد به سمت آن فرد جریان می‌یابد و ارتعاش منفی در او احساس می‌شود، همچنین ناخودآگاه انرژی و جو منفی را به خود ما بازمی‌گرداند و ما برای همیشه در این دایره می‌مانیم. مهم‌تر از همه، اگر می‌خواهیم همیشه در ارتعاش بالا بمانیم، باید از گفتن چیز‌های بد در مورد دیگران دست برداریم. مراقب کلمات خود باشیم، زیرا بر فرکانس انرژی ما تأثیر می‌گذارد. غیبت کردن هرگز به کسی کمک نمی‌کند، فقط باعث منفی شدن ذهن و محیط اطراف می‌شود.
هر زمان که حتی به صورت مخفیانه در مورد کسی حرف زشتی بر زبان می‌آوریم، بلافاصله شروع به انتشار انرژی منفی می‌کنیم. در مورد کسی حرف زدن به صورت ناخوشایند یا همان غیبت کردن بسیار برای ما ارتعاش بدی دارد. زمانی که فرد قصد غیبت کردن و بدگویی فرد دیگری را داشته باشد، سریعاً مغز وارد عمل شده و با ترشح هورمون کورتیزول بدن را به حالت تدافعی درخواهد آورد و هر لحظه مغز منتظر یک حمله بیرونی است. در زمان غیبت به طور واضح به کائنات اعلام می‌کنیم از همان نقطه ضعف شخصی که در موردش غیبت می‌کنیم، می‌خواهیم و عالم هستی می‌گوید بفرمایید این همانی که می‌خواستید.
تا به حال شده است راجع به شخصی چیزی بگویید و عیناً همان ماجرا برای خود شما تکرار شده است؟! مثلاً فلان شخص خیلی پرمدعاست یا خیلی شلخته است، کائنات به گونه‌ای می‌چرخد تا همان ماجرا برای خود شما تکرار شود، پس از همین امروز هم به خاطر خودمان و هم دیگران غیبت نکنیم و در مدار خوبی‌ها قرار بگیریم.
غیبت کدام گناه‌ها را به دنبال دارد؟
به زندگی دیگران سنگ نزنیم، یک سنگ زندگی دیگران را نابود می‌کند. سنگ‌هایی مثل غیبت کردن، تهمت زدن، سخن‌چینی، دروغ گفتن، خبرچینی و تحریک کردن، زندگی دیگران را از ریشه درمی‌آورد. چرا زمانی که نکته منفی از کسی می‌بینیم، آن را به همه می‌گوییم، جز همان فردی که از وی نکته منفی دیدیم. جایی نوشته بود: «اگر سبب رضایتت شدیم از ما سخن بگو، وگرنه با خود ما بگو بر خود تطبیقش دهیم تا غیبت از میان‌مان برود.»
اگر اهل غیبت هستیم، ایمان ما مشکل دارد. فرد باایمان کسی است که سایرین از زبان، نگاه و دستان در امان هستند. شاید کلام ما آبرویی را بر باد دهد یا رازی را بر‌ملا کند و رازداری نوعی وفای به عهد است. وفای به عهد هم جزو ملاک‌های اولیه یک مسلمان است. حضرت علی (ع) در بیان ویژگی‌های شخص حسود می‌فرماید: «حسود اول پشت سرت غیبت می‌کند، دوم روبه‌روی تو تملق می‌گوید و سوم از شکست دیگران شاد می‌شود!»
به جز انجام دادن غیبت، گوش دادن به غیبت نیز نارواست. غیبت، ضایع کردن حق‌الناس است. در روایات برای غیبت آثار و عذاب‌هایی ذکر شده است. یکی از آثار غیبت این است که پاداش فرد غیبت‌کننده به غیبت‌شونده و گناهان فرد غیبت‌شونده به غیبت‌کننده منتقل می‌شود.
کجا مجاز به غیبت هستیم؟
اهمیت موضوع غیبت تا جایی است که به فرموده پیغمبر اسلام (ص) شنونده غیبت همانند غیبت‌کننده است. پیامبر گرامی اسلام (ص) غیبت کردن از سه نفر را از جمله زمامدار ستمگر و فاسق آشکار بی‌باک و آدم بدعت‌گذار بلامانع می‌بیند. در حالت کلی تنها غیبت آدم فاسق جایز و بلامانع است.
راه‌حل درمان غیبت
بهترین راه درمان غیبت این است که انسان هیچ‌گاه از عیب‌ها و کاستی‌های خود غافل نباشد و به جای اینکه در دیگران به دنبال ایراد بگردد، تلاش کند عیوب خود را برطرف کند.
بسیاری از روابط به دلیل غیبت کردن از بین می‌روند و این در حالی است که غیبت می‌تواند به مرور از چرخه رفتاری ما خارج و انتقاد جایگزین آن شود. اگر قرار است ما ایراد شخصی را ببینیم و حد تعامل ما در حد یک بار یا دو بار ملاقات است، پس بهتر است آستانه تحمل خود را بالا ببریم و ایراد موجود را بپذیریم، اما اگر حد تعامل و معاشرت ما با فردی بیش از یک بار است، شاید بهتر باشد ایراد را به وی متذکر شویم.
هیچ کس نمی‌تواند بگوید من فرد کاملی هستم. همه ما در وجودمان نقصان‌هایی داریم، اما وجه تمایز ما می‌تواند تلاش برای رفع عیوب موجود باشد. یاد بگیریم به جای صحبت از عیوب دیگران نزد افراد دیگر، انتقادات موجود را به همان فرد منتقل کنیم، البته برای این پیشنهاد هم باید راهکار درستی پیدا کنیم و شیوه درست انتقاد را یاد بگیریم تا رنج مضاعفی نه برای خود و نه طرف مقابل ایجاد نکنیم.
