سرویس سیاسی جوان آنلاین: به گفته مقامات و کارشناسان ایران و روسیه، هیچ مانعی در مسیر تحکیم و گسترش هرچه بیشتر روابط دو کشور وجود ندارد و با توجه به سرعت فرایندهای منطقهای و بین المللی، گفتگوهای مستمر میان ایران و روسیه هر روز بیشتر میشود. مناسبات ایران و روسیه، روابط راهبردی، باثبات و حتی فراتر از روابط دو همسایه است.
دایره روابط ایران و روسیه
سال ۱۵۲۱ میلادی در دوران صفویان نقطه آغاز روابط ایران و روسیه بهصورت رسمی است. روابط دوجانبهای که در طول تاریخ فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده است اما تحلیلگران و کارشناسان مسائل بینالمللی، معتقدند هیچگاه این روابط به گرمی وضعیت فعلی نبوده است. شاید وضعیت فعلی برخواسته از آن است که علایق و اهداف مشترک دو کشور در خاورمیانه بیشتر شده است. این روابط در گام اول به دلیل حسن همسایگی شکل گرفته اما در ادامه به دلیل پیچیدگی روابط در وضعیتهای دیگری بروز و ظهور یافته است.
روابط سیاسی و بین الملل
علاوه بر منافع مشترک در روابط دو جانبه و منطقهای؛ درسالهای اخیر وجود منافع مشترک در عرصه بینالمللی و بویژه در زمینه رویارویی با آمریکا باعث حرکت دو کشور به سمت همکاری راهبردی شده و سیاست یکجانبهگرائی آمریکا را با افول مواجه ساخته است. به اعتقاد کارشناسان ظرفیتهای بزرگی در عرصههای اقتصادی، علمی، دفاعی، فناوری و پزشکی در ایران و روسیه وجود دارد که با اتکا به آنها میتوان پیامدهای تحریم آمریکا را مهار کرد.
روابط راهبردی و رو به گسترش جمهوری اسلامی ایران و روسیه، به گفته مقامات و کارشناسان ارشد دو کشور، روابطی نوین و ناگسستنی است و مناسبات دو همسایه، هیچ گاه در سطح و کیفیت شرایط کنونی نبوده هرچند تقویت بیش از پیش همکاریهای تجاری طرفین، امری ضروری و نیازمند اراده متقابل است.
روابط اقتصادی
از آنجایی که ایران تأثیر به سزایی در تحولات جهان اسلام دارد، همکاری با ایران میتواند موازنه لازم برای روسیه در محیط پیرامونی آن که توسط کشورهای اسلامی احاطه شده است را به وجود آورد.
در همکاریهای ایران و روسیه عوامل بسیاری دخالت دارند. علاوه بر وضعیت سیاسی، عوامل دیگری از قبیل ثروتهای طبیعی عظیم موجود در دو کشور به ویژه نفت و گاز، نیروی انسانی، تواناییهای نظامی، تاثیرات منطقهای و عوامل بینالمللی باعث شده تا روابط مسکو ـتهران اهمیت ویژهای به خود بگیرد.
حجم روابط تجاری
افزون بر این همکاریهای سیاسی، امنیتی و نظامی؛ روسیه تنها شریک عمده تجاری ایران است که بعد از تحریمهای یکسویه آمریکا علیه کشورمان، روابط تجاری خود را با ایران افزایش داده است و این روند همچنان رو به افزایش است. رستم ژیگانشین نماینده بازرگانی فدراسیون روسیه در ایران اخیرا اعلام کرد که حجم تجارت با جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۲۱ یک رکورد تاریخی ثبت کرد و به حدود چهار میلیارد دلار رسید.
طبق گفته وی در ۱۱ ماهه سال ۲۰۲۱ رشد تجارت روسیه با ایران با افزایش ۸۹.۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال ماقبل از آن به سه میلیارد و ۷۸۵ میلیون دلار رسیده است.
صادرات روسیه به ایران بیش از دو برابر و تقریباً ۳ میلیارد دلار است، در حالی که واردات از ایران به روسیه تقریباً ۲۲ درصد افزایش یافته است. به گفته این نماینده بازرگانی، "تقریبا ۸۰ درصد تجارت بین دو کشور را محصولات کشاورزی نظیر غلات و دانههای روغنی سبزیجات، میوه جات، خشکبار و آجیل تشکیل میدهد.
یکی از عوامل کلیدی افزایش مبادلات تجاری تهران و مسکو، توافق موقت ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) بود که از ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹ لازم الاجرا شد.
ژیگانشین تصریح کرد: توافق موقت بین اوراسیا و ایران که منجر به تشکیل منطقه آزاد تجاری میشود، در تاریخ ۱۷ می ۲۰۱۸ به مدت سه سال در آستانه امضا و در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹ لازمالاجرا شد. در ۱۰ دسامبر ۲۰۲۱، شورای عالی اقتصادی اوراسیا تمدید توافقنامه را به مدت سه سال دیگر قبل از لازم الاجرا شدن توافقنامه تجارت آزاد تمام عیار تصویب کرد.
توافقات جدید ایران و روسیه
به تازگی نیز جواد اوجی وزیر نفت با تایید سقف روابط تجاری ایران و روسیه به ۴ میلیارد دلار در سال گفته است: با توافقات صورت گرفته، برنامه ریزی شده که این سقف، به سالانه ۴۰ میلیارد دلار افزایش پیدا کند. این تجارت قرار است در حوزههای مختلف انرژی، راه، صنعت، تجهیزات پزشکی و کشاورزی توسعه پیدا کند.
وی در توضیح دیدار هیات عالی رتبه کشور روسیه به سرپرستی الکساندر نواک معاون نخست وزیر فداراسیون روسیه با مقامات عالی رتبه کشورمان به جزییات بیشتری از توافقات تجاری میان دو کشور اشاره کرده و گفته است: در حوزه کشاورزی توافق شد ۵ میلیون تن گندم و یا ۵ میلیون تن غلات به کشور جمهوری اسلامی ایران اختصاص دهند که در این سفر تنظیم قرارداد نهایی شد.
مواجهه با سیاستهای یکجانبه آمریکا
این روزها دریابان علی شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در چهارمین گفتگوی امنیت منطقهای به تاجیکستان سفر کرده است. وی در این سفر با نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه دیدار و پیرامون مسائل دو جانبه، منطقهای و بینالمللی گفتگو کرد.
شمخانی بر ضرورت پیریزی همکاریهای راهبردی تهران - مسکو برای مواجهه با سیاستهای یکجانبهگرایانه آمریکا تاکید کرد و افزود: به نظر میرسد تحریمها علیه روسیه با پایان جنگ لغو نخواهد شد و از این رو باید برای تدوین نظام منسجم همکاری بین کشورهای تحریم شده در افق راهبردی و بلندمدت برنامهریزی شود.
وی ایجاد جهش اساسی در تعاملات و مناسبات اقتصادی دو طرف را از مهمترین ابعاد روابط و عامل تسریع در ارتقای ابعاد دیگر همکاریها دانست و گفت: بسترسازی برای زیست مشترک در شرایط تحریمی و تبدیل تحریمها به فرصتی برای تقویت اقتصاد مولد و درونزا ضروری است.
پر واضح است روابط سیاسی–امنیتی و دفاعی ایران و روسیه، در چند سال اخیر رو به بهبودی میرود و به گفته صاحب نظران این روابط نوین در تاریخ دو کشور بیسابقه است.