سرویس اقتصادی جوان آنلاین: طبق مصوبات ستادهای مقابله با کرونا و تنظیم بازار، بازار اجاره مسکن برای سومین سال پیاپی، دارای سقف قیمتی شده است. بر این اساس ستاد تنظیم بازار مصوب کرده که افزایش نرخ اجارهبها در تهران حداکثر ۲۵ درصد، کلانشهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت ۲۰ درصد و سایر شهرها ۱۵ درصد باشد. این در حالی است که قیمت اجاره در بازار مسکن پا به پای تورم عمومی کشور و بعضا بیش از آن حرکت کرده است. بر اساس آمار مرکز آمار ایران در زمستان گذشته نرخ اجارهبهای واحدهای مسکونی نسبت به فصل مشابه سال ۹۹ بالغ بر ۲۸.۱ درصد افزایش یافته است. این افزایش در قراردادهای تمدیدی ۵۱ درصد بوده است؛ بنابراین آمارها نشان میدهد که کمتر صاحبخانههایی به سقف قیمتی اعلام شده برای افزایش اجاره خانههایشان اهمیت دادهاند. از طرفی برخی از آنها با ترفندهای مختلف مثلا «خودمان قصد سکونت در خانه را داریم.» «پسرم ازدواج کرده و میخواهد در این خانه بنشیند.» مستاجران را از خانه خود بیرون کرده و با قیمت دو برابر یا حتی بیشتر با مستاجر جدیدی قرارداد مینویسند.
به منظور بررسی این مسئله و همچنین راهکار برای بهبود شرایط اجاره نشینان، خبرنگار «جوان آنلاین» با فرشید ایلاتی، کارشناس بازار مسکن گفتگو کرده است که مشروح آن را در ادامه میخوانید:
جوان آنلاین: به نظر شما تعیین دستوری سقف اجاره بها راهکار مناسبی بوده است؟
تعیین سقف اجاره بها راهکاری کارآمد است، اما مقدماتی لازم دارد. اگر به موضوع مسکن صرفا به صورت یک کالای اقتصادی نگاه کنیم، سیاست غلطی را در پیش گرفتهایم بنابراین نمیشود به صورت دستوری روی این مسئله قیمتگذاری کرد. اما طبق تجارب بین المللی که مسکن را متفاوت از کالاهای دیگر میبینند، باید «مسکن» را یک کالای اقتصادی اجتماعی ببینیم.
وقتی بازار خودرو به هم میریزد این امکان وجود دارد که با واردات خودرو، این بازار کنترل شود یا مثلا وقتی میوه گران میشود با واردات میوه یا مکانیزمهای دیگر، بازار به تعادل میرسد، اما نمیشود مسکن را وارد کرد؛ بنابراین مسکن سیاست خاص و منحصر به فرد خودش را دارد که دولت میتواند روی آن محدودیت اعمال کند، زیرا کالایی است که بر روابط اجتماعی اثرگذار است.
جوان آنلاین: برای حمایت موثر از اجارهنشینان چه راهکار بلندمدتی پیشنهاد میکنید؟
راهکار بلند مدت این است که دولت مسکن بسازد. دولت طبق اصل ۳۱ قانون اساسی موظف است که هر ساله مسکن بسازد و آن را توسعه دهد. حالا چه مسکن شهری یا روستایی باشد و چه مسکن ملکی یا استیجاری و اجتماعی. از طرفی نباید بگوییم، چون دولت به وظایفش عمل نکرده پس بازار هم هر مسیری که خواست را طی کند! بلکه باید این مسئله مشخص شود که مسکن کالای اقتصادی اجتماعی است و سیاست گذاریهای آن باید بیشتر از جنس اجتماعی باشد و طبقات اجتماعی را در این تلاطمهای بازاری حفاظت کنیم. به همین دلیل دولت میتواند در بازار مسکن دخالت کند، آن را دستوری کندو مالیاتهای مختلفی را مثل تجربیاتی که در دنیا وجود دارد در دستور کار قرار دهد.
میبینیم در کشورهایی که آزادترین شرایط اقتصادی را دارند شدیدترین قوانین مالیاتی در حوزه مسکن تعیین و انواع مختلفی از مالیاتهای ترکیبی و زنجیرهای اعمال شده است.
جوان آنلاین: در حال حاضر سقف افزایش اجاره خانه در تهران ۲۵ درصد اعلام شده است. آیا صاحبخانه میتواند آن را قبول نکند و مبلغی بیش از آن را طلب کند؟
خیر. در این صورت مستاجر میتواند خانه را تخلیه نکند. هیچ دادگاهی حق ندارد حکم تخلیه صادر کند. مستاجر میتواند اعلام کند که ۲۵ درصد افزایش اجاره را پرداخت میکند و از تخلیه خانه امتناع کند.
جوان آنلاین: اما شاهد این هستیم که برخی از صاحبخانهها با اظهاراتی مثل اینکه: «میخواهم خودم ساکن خانهام شوم.» مستاجر را وادار به تخلیه میکنند و بعد از چند روز با مستاجر دیگری آن هم به قیمت دو برابر قیمت اجاره در قرارداد قبلی، قرارداد جدید مینویسند.
این ایرادی است که با «سامانه املاک» برطرف خواهد شد. در این سامانه مالک میتواند یک خانه را به عنوان خانه مصرفی خود اعلام کند و خانههای دوم و سوم و ... او مشمول مالیات میشود. در این سامانه به صورت شفاف باید جا به جاییها هم ثبت شود. یعنی مالک میگویید من میخواهم خودم در خانه بنشینم و مستاجر را از خانه بیرون میکند، بنابراین باید مشخص شود که خودش کدام خانه را تخلیه کرده است؟! وضعیت قراردادی خانه دیگر به چه شکل است؟ قرار است خالی بماند یا مستاجر دیگری به آنجا میرود؟
جوان آنلاین: مگر در حال حاضر سامانه املاک وجود ندارد؟
بله وجود دارد، اما ناقص است و مشکلات خیلی زیادی دارد. متاسفانه در حال حاضر تیم فنی ضعیفی این سامانه را راهبری میکند و ۶ سال است که این تیم سامانه را به دست گرفته و ناکارآمد بوده است. این موضوع نیاز به مطالبهگری رسانهها و مردم است تا یک تیم قویتر سرکار بیاید و تحولی در سامانه املاک ایجاد کند، زیرا که این کار از نان شب برای مردم واجبتر است.
جوان آنلاین: اهمیت ساماندهی سامانه املاک برای نجات اجاره نشینان چقدر است؟
خیلی زیاد. اگر خودرو صد برابر شود تاثیر چندانی در سبد کالای مردم ندارد، اما وقتی اجاره خانه دو برابر میشود، زن و مرد باید هردو، دوشیفت کار کنند و با ۴ شیفت کار کردن از عهده پرداخت کرایه خانه و مخارج زندگیشان برآیند. به همین دلیل، دولت باید همه توانش را برای این مسئله به کار بگیرد؛ اصلا یک ماه هیچ کاری نکند و تمام دستگاهها؛ بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، شهرداری، وزارت راه و شهرسازی و ... را بسیج کند تا سامانه املاک را سروسامان دهد. آن وقت است که انقلاب عظیمی در حوزه مالیاتی وحوزههای بازار مسکن اتفاق میافتد و مستاجران نجات پیدا خواهند کرد.