با ادامه کارزار تحریمی غرب از جمله اتحادیه اروپا علیه روسیه به بهانه جنگ اوکراین، مسئله تحریم نفت و گاز روسیه به عاملی برای افزایش شکاف و اختلافات درونی در اتحادیه اروپا تبدیل شده است. تا چندی قبل مقامات ارشد اتحادیه اروپا چندان موافق این امر نبودند، در حالی که در چرخش موضع آشکاری به ویژه پس از آشکار شدن ضعف روسیه در رسیدن به اهدافش در جنگ اوکراین، اروپایی‌ها به همراه امریکا قصد تشدید فشار‌های تحریمی علیه روسیه از جمله در حوزه نفت و گاز به امید به زانو درآوردن آن را دارند.
موضع قبلی اتحادیه اروپا در قبال تحریم نفتی روسیه، مخالفت با آن بود. در این زمینه جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چندی قبل یعنی اوایل اردیبهشت ۱۴۰۱ در مصاحبه‌ای گفت: «اتحادیه اروپا در حال حاضر هیچ طرحی برای ممنوعیت جمعی نفت و مشتقات نفتی روسیه ندارد، چراکه چندین عضو اتحادیه اروپا تهدید به وتوی چنین ابتکاری کرده‌اند.» بورل، قطع انرژی روسیه را مهم‌ترین گام برای ایجاد خودمختاری اروپا عنوان کرد، ولی افزود: «در حال حاضر هیچ پیشنهادی در مورد تحریم نفت و گاز روسیه روی میز وجود ندارد و ملاحظات و پیشنهادات زیادی در حال بررسی است.»
کشور‌های اتحادیه اروپا پس از تهاجم روسیه به اوکراین تحریم‌های بسیاری را علیه مسکو اعمال کردند و اکنون برخی از این کشور‌ها به ویژه متحدان امریکا در اروپای شرقی و فرانسه در کنار انگلیس خواهان تحریم واردات انرژی از روسیه هستند، با این حال این درخواست با مخالفت‌های جدی به ویژه از سوی آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا و مهم‌ترین کشور اتحادیه اروپا و نیز اتریش و مجارستان مواجه شده است. برخی از مؤسسات مالی آلمان اعلام کرده‌اند در صورت قطع واردات انرژی از روسیه، اقتصاد آلمان با رکود مواجه خواهد شد. آلمان از مشتریان اصلی نفت روسیه است و بیش از ۳۰درصد از نیاز نفتی خود را از این کشور تأمین می‌کند. همچنین حداقل ۴۹ درصد گاز مصرفی آلمان از روسیه تأمین می‌شود، در مورد اتریش این وابستگی به مراتب بیشتر و عمیق‌تر است. «لئونهارد بیرنبام» مدیرعامل یکی از شرکت‌های انرژی آلمان، تصمیم غرب مبنی بر تحریم روسیه را نادرست دانست و تأکید کرد: «به نظر من این تصمیم اشتباه است. چنین اقدامی نه تنها ضربه سختی به آلمان وارد می‌کند، بلکه اروپا را نیز با مشکل بزرگی روبه‌رو خواهد کرد.»
نکته جالب اینکه امریکا که سردمدار تحریم همه‌جانبه روسیه است و چندی قبل هم واردات انرژی از این کشور را تحریم کرد، به دلیل نگرانی از تأثیرات منفی تحریم نفتی روسیه بر افزایش بهای حامل‌های انرژی به ویژه بنزین درباره تحریم نفتی روسیه توسط اتحادیه اروپا زنگ خطر را به صدا درآورده است. «جنت یلن» وزیر خزانه‌داری امریکا در خصوص تأثیر تحریم کامل نفت و گاز روسیه هشدار داده و به اینکه این امر منجر به کاهش رشد اقتصادی می‌شود، اذعان کرده است. یلن می‌گوید: «ما می‌خواهیم به روسیه آسیب برسانیم، ولی تحریم‌ها، تأثیر بسیار کمی بر روسیه داشته است. روسیه ممکن است صادرات کمتری داشته باشد، اما قیمتی که برای صادرات خود دریافت می‌کند، افزایش می‌یابد که این امر تأثیر مخربی بر اروپا و سایر نقاط جهان خواهد داشت.»
تبعات منفی تحریم نفتی روسیه
واشنگتن به خوبی می‌داند با تحریم نفتی روسیه و افزایش بهای نفت، به رغم کاهش صادرات نفتی از جانب این کشور در نهایت مسکو درآمد نفتی بیشتری کسب خواهد کرد، در حالی که تبعات منفی چنین اقدامی مانند بومرنگ به اقتصاد کشور‌های غربی از جمله امریکا برخواهد گشت که هم اکنون نیز تحت فشار تورمی زیادی به دلیل افزایش بهای حامل‌های انرژی پس از وقوع جنگ اوکراین قرار دارد. چندی پیش، سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) اعلام کرد اعمال تحریم‌های فعلی و افزایش آن در آینده علیه روسیه قطعاً می‌تواند یکی از بدترین شوک‌ها را به بازار جهانی نفت وارد کند. به این ترتیب به رغم خواسته اروپایی‌ها برای افزایش فشار‌ها بر روسیه به بهانه جنگ اوکراین از جمله تحریم واردات انرژی از روسیه، اما خود این کشور‌ها با موانع ساختاری در این زمینه مواجه هستند، ضمن اینکه اساساً درباره اینکه چنین اقدامی موجب توقف عملیات نظامی روسیه در اوکراین شود، تردید وجود دارد. «اولاف شولتس» صدراعظم آلمان اذعان کرد: تحریم انرژی روسیه نمی‌تواند جنگ در اوکراین را متوقف کند.
افزایش مخالفت‌ها با تحریم نفتی روسیه
موضع جدید اتحادیه اروپا حمایت کامل از تحریم نفتی روسیه است. اورزولا فن درلاین، رئیس کمیسیون اروپا در بسته تحریمی جدید پیشنهاد داده است طی چند ماه واردات نفت از روسیه به اروپا ممنوع و همچنین بزرگ‌ترین بانک روسیه موسوم به اسبر بانک نیز از سامانه سوئیفت اخراج شود. به رغم تهدید اتحادیه اروپا درباره تحریم نفتی روسیه در چارچوب بسته ششم تحریمی علیه این کشور، اما این مسئله با مخالفت‌هایی در داخل اروپا و حتی هشدار مقامات امریکایی مواجه شده است.
«ریچارد سولیک» وزیر اقتصاد اسلواکی روز چهارشنبه ۱۴ اردیبهشت درباره تحریم نفت روسیه هشدار داد. وی در سخنانی گفت: «منع واردات نفت از روسیه اقتصاد اروپا را ویران کرده و اسلواکی، اتریش، جمهوری چک و اوکراین را تحت تأثیر قرار خواهد داد.»
«پیتر سیارتو» وزیر امور خارجه مجارستان نیز با انتقاد از موضع‌گیری منفی اروپا گفت کشورش به علت موضع‌گیری در زمینه تأمین منابع انرژی (نفت و گاز) از روسیه به شکلی غیرمنصفانه هدف حمله سران کشور‌های اتحادیه اروپا قرار گرفته است. او در واکنش به انتقاد اروپایی‌ها از مجارستان در زمینه وابستگی این کشور به روسیه برای تأمین نفت و گاز مورد نیاز خود گفت: «ما این مسئله را تنها و تنها از چشم‌انداز منافع ملی مجارستان می‌نگریم. علاقه‌ای هم به این نداریم شرق و غرب چه می‌اندیشند. امنیت واقعی عرضه منابع انرژی برای ما اهمیت دارد، زیرا هم اکنون چرخ اقتصاد مجارستان بدون واردات نفت از روسیه نمی‌چرخد و قطع وابستگی به منابع انرژی روسیه برای ما ناممکن است.»
«جنت یلن» وزیر خزانه‌داری امریکا نیز روز چهارشنبه ۱۴ اردیبهشت اعلام کرد اقدام اتحادیه اروپا برای تحریم نفت روسیه ممکن است قیمت نفت خام را افزایش دهد. به گفته وی باید درباره این موضوع اندیشیده شود که چگونه می‌توان نفت روسیه را بدون آنکه پیامد‌هایی بر قیمت‌ها داشته باشد، تحریم کرد. یلن تأکید کرد که در راستای کاهش درآمد‌های روسیه از فروش نفت و گاز تلاش خواهد شد و افزایش ارائه نفت به بازار‌ها ضروری است. به نظر می‌رسد در قاره اروپا بر سر تحریم نفتی روسیه و پیامد‌های آن توافق نظری بین کشور‌های اروپایی وجود ندارد. در واقع برای آن دسته از کشور‌هایی که به نفت روسیه وابسته هستند، کنار گذاشتن این کشور و رفتن به دنبال منابع جایگزین نفتی کار آسانی نخواهد بود و به ویژه در کوتاه‌مدت و حتی در میان‌مدت خسارات زیادی را متوجه اقتصاد آن‌ها خواهد کرد. موضع‌گیری وزیر اقتصاد اسلواکی و تصریح به اینکه تحریم نفتی روسیه موجب ویران شدن اقتصاد اروپا خواهد شد، اشاره به همین امر دارد.
در مقابل کشور‌های اروپایی همپیمان و نزدیک به امریکا بر تحریم نفتی روسیه پافشاری می‌کنند که مثال بارز آن بریتانیا، لهستان و کشور‌های حوزه بالتیک هستند. در این راستا «لیز تراس» وزیر خارجه بریتانیا خواستار قطع واردات انرژی شامل نفت و گاز از روسیه شده است. تراس طی اظهارات ضدروسی گفت: «جنگ در اوکراین، جنگ ما و جنگ همه است. مصمم به همکاری با متحدان خود روی طرح جدید مارشال برای حمایت از اوکراین هستیم.»
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد اکنون اروپا بر سر دو راهی انتخاب منافع اقتصادی خود و تداوم واردات نفت و گاز از روسیه در راستای رونق و رشد اقتصادی و جلوگیری از وارد آمدن خسارات و زیان‌های شدید به این کشور‌ها یا همراهی با امریکا در راستای اهداف ژئوپلتیکی کلان غرب، یعنی مقابله با قدرت‌های بین‌المللی خواهان تغییر نظم کنونی به ویژه روسیه و در وهله بعدی چین قرار گرفته است. «کریستین لیندنر» وزیر دارایی آلمان می‌گوید: جنگ بین اوکراین و روسیه، نظم نوین جهانی را به دنبال خواهد داشت. این نقل قول به خوبی نشان می‌دهد بیشتر کشور‌های اروپایی که اکنون در جبهه حمایت از اوکراین قرار گرفته و به صف تحریم‌کنندگان روسیه پیوسته‌اند، در عمل گزینه دوم را انتخاب کرده‌اند، با این حال مخالفت کشور‌هایی مانند اسلواکی و مجارستان با تصمیمات اتحادیه اروپا در زمینه تحریم نفتی روسیه نشان می‌دهد در داخل این اتحادیه اجماع نظری در این زمینه وجود ندارد و برخی کشور‌های اروپایی حاضر به قربانی کردن منافع ملی خود برای منافع و اهداف کلان امریکا نیستند.
