در حالی که اعمال سیاستهای قیمتی تنها یکی از راههای کنترل قاچاق کالا و ارز است و به سادگی میتوان با نظاممند کردن عرضه سهمیهای هر کالای یارانهای از طریق کارتهای الکترونیکی هوشمند و اپلیکیشنهای موبایلی دست و بال قاچاقچیان کالا و ارز یا مصرفکنندگان غیر ذیحق این کالاها را بست، متأسفانه ولنگاری در سطح تأمین و تولید، عرضه و توزیع کالاهای یارانهای موجب شده تا به گفته معاون وزیر نفت، قاچاق گازوییل به اسم روغنسوخته انجام گیرد، در این بین کلیپهای زیادی در فضای مجازی وجود دارد که لشکری از خودروهای قاچاقبر را در کنار مرزهای ایران نشان میدهد تا کالاهای با صرفه اقتصادی بالا را از ایران به سایر کشورهای همسایه قاچاق کنند.
بیانضباطی مشکوک
بینظمی و ولنگاری در تأمین، تولید، عرضه و توزیع کالاهای یارانهای در کشور کار را به جایی رساندهاست که کالاهای وارداتی با ارز یارانهای بهطور مجدد به شکل قانونی یا قاچاق از مرزهای کشور خارج میشود، این فرایند نشان از این واقعیت دارد که نظامات تأمین، تولید، عرضه و توزیع کالا در کشور نیاز به ساماندهی دارد.
وقتی حجم قاچاق کالا و ارز در کشور سالانه به محدوده ۱۰ تا ۱۲میلیارد دلار در سال میرسد و این موضوع سال به سال نیز تکرار میشود، مشخص است که قاچاق کالا و ارز برای اقتصاد ایران به یک دردسر جدی تبدیل شدهاست و به بیان عامیانه تجارت غیر قانونی قاچاق کالا و ارز در اقتصاد ایران پا گرفتهاست. تجارتی که ارزش ریالی آن سالانه حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومان است.
آلودهسازی سایر بخشها
هر چند کل مبلغ مذکور سود قاچاق کالا و ارز نیست، اما این فعالیت آنقدر سودآور است که میتواند به واسطه پرداخت بخشی از این سودآوری در قالب رشوه بخشهای مختلف اقتصاد ایران را پیوسته با تهدید وسوسه اخذ رشوه و همکاری با قاچاقچیان کالا و ارز روبهرو ساخت، کما اینکه طی سالهای اخیر بسیاری از مدیران با این چالش روبهرو شدهاند.
یکی از آسیبهایی که قاچاقچیان کالا و ارز میتوانند برای اقتصاد ایران داشتهباشند، مرتبط با بقا و توسعه بیانضباطی، تصمیمات خلق الساعه و ضعف سیاستگذاری است، زیرا قاچاقچیان کالا و ارز کارشان به جایی رسیدهاست که حتی کالای وارداتی با ارز دولتی را بهطور مجدد صادر میکنند و در واقع با این کار یارانه به جیب میزنند.
همچنین ارزانی برخی از کالاها در ایران فرصتی ایجاد کرده که قاچاقچیان سود زیادی از صادرات قاچاقی این کالاها ببرند و در عین حال مصرف این کالاها در بازار داخلی با رشد همراه شود، در این بین این نکته مطرح میشود که آیا امکان ساماندهی این وضعیت وجود ندارد و باید ارزانی کالا از طرفی مصرف را بالا ببرد و از طرف دیگر سود قاچاق این کالاها به سایر کشورها را نصیب قاچاقچیان کند؟
شفافسازی
به نظر میرسد زمان آن رسیده است که تمامی فرایندهای تأمین، تولید، عرضه، توزیع و مصرف کالا مثل روز شفاف شود و حوزه کالا و ارز از این بیانضباطی مشکوک و مصنوعی خارج شود. بیشک عرضه محصولات بنگاههای مرتبط با نفت و مشتقات نفتی در بورس انرژی میتواند فضایی ایجاد کند تا خرید و فروش این محصولات که عموماً مرتبط با اقتصاد دولتی و عمومی هستند، با قیمت عادلانه و منصفانهای انجام پذیرد.
معاون وزیر نفت در همین رابطه با تأکید بر اینکه در روزهایی مصرف گازوییل در کشور به ۱۲۰میلیون لیتر میرسد، گفت: قیمت گازوییل در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه یک به ۶۰ است و همین موضوع قاچاق را جذاب میکند و بخشی از گازوییل عرضه شده در شهرکهای صنعتی به اسم روغن سوخته قاچاق میشود.
به گزارش ایرنا، جلیل سالاری روز گذشته در حاشیه مراسم امضای تفاهمنامه تأمین مالی طرح احداث مخزنگاه شهید نادر مهدوی در جمع خبرنگاران با اشاره به اینکه مجلس برای تحقیق و تفحص از شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی در دولت قبل ورود کرده است، افزود: یکی از موارد برای این تحقیق و تفحص موضوع ارزان فروشی در صادرات بنزین است.
وی با تأکید بر اینکه در دولت گذشته ذخیرهسازی در کشور توسعه پیدا نکرد، ادامه داد: این موضوع باعث شد بنزین را حتی پایینتر از قیمت نفتا صادر کنند و در بسیاری از شرکتهای پالایشی قیمت نفتای صادراتی بالاتر از بنزین بود که انگیزهای برای افزایش خام فروشی و کاهش تولید بنزین در کشور بود.
سالاری تأکید کرد: وزیر نفت دولت دوازدهم، ممنوعیت ذخیرهسازی فرآوردههای رنگی را ابلاغ کرد و آن ابلاغیه منجر شد تا مخزنی در کشور ساخته نشود. با ملغی کردن آن مصوبه، ساخت مخزن در کشور آغاز شد.
مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران به موضوع کمبود گازوییل در برخی نقاط کشور در روزهای گذشته اشاره کرد و افزود: در حوزه گازوییل سهمیهبندی در کل کشور داریم که بر اساس قانون سهمیه گازوییل بر اساس پیمایش به خودروها تعلق میگیرد.
وی ادامه داد: قیمت گازوییل در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه یک به ۶۰ است و همین موضوع قاچاق را جذاب میکند. با این حال برای حل مشکل کمبود عرضه گازوییل در بخشی از مجاری عرضه که محصولات کشاورزی را منتقل میکردند، سهمیه را افزایش دادیم تا چالش پیش آمده را حل و فصل کنیم.
وی با اشاره به اینکه عرضه گازوییل در روزهایی به ۱۲۰ میلیون لیتر میرسد، گفت: این در حالی است که مصرف بخش حمل و نقل کشور حدود ۶۰ میلیون لیتر برآورد میشود و بخشی از گازوییل عرضه شده در شهرکهای صنعتی به اسم روغن سوخته قاچاق میشود.
معاون وزیر نفت با بیان اینکه الگوی پتروپالایشی تکمیل شدهاست، افزود: مجوز شورای اقتصاد را نیاز داریم تا فرآیند انجام شود.
وی به وجود ظرفیتهای گسترده برای سوآپ در شمال کشور اشاره کرد و ادامه داد: با انجام سوآپ، هزینهها را کاهش میدهیم، زیرا قطب مصرف فرآوردههای نفتی کشور از تهران به شمال کشور است و میتوانیم به موازات آن صادرات را در جنوب کشور به انجام برسانیم و برای اجرای آن با مجموعه شرکتهای بخش خصوصی وارد مذاکره شدهایم.