یکی از دفترهای مجمــــــــوعه «شخصیتهای مانا» منتشره از سوی انتشارات سوره مهر، به شرح زندگی و آثار زندهیاد آیتالله حاج شیخ روحالله کمالوند خرمآبادی اختصاص دارد که در آغازین دوره از نهضت اسلامی نیز میتوان از او نشانهایی روشن یافت. وی از عالمان نامی منطقه خرمآباد و از دوستان دیرین امام خمینی به شمار میرفت که در دورهای حساس، خواستههای جامعه روحانیت را به پهلوی دوم ابلاغ کرد. کامران عاروان مؤلف این دفتر، در دیباچه پژوهش خویش در باب محورهای آن چنین آورده است:
«پژوهشی که میخوانید، متکی بر روش توصیف و تحلیل تاریخی است. گاهی توصیفی است و گاهی ترکیبی از توصیف و تحلیل تا شاید بخشی از رخدادهای مرتبط با آیتالله حاج شیخ روحالله کمالوند خرمآبادی روشن گردد. بخش مهمی از زندگانی آیتالله کمالوند با وقایع آغازین مقطع از انقلاب اسلامی پیوند خورده است. شاید این نزدیکی به زمان وقوع رویداد، خیال محقق را آسوده سازد که تمام منابع رویدادها به آسانی در دسترس او قرار دارند، اما با کمی دقت و با نکته بینی میتوان فهمید که در دل وقایع انقلاب اسلامی نیز ابهامات و سؤالات زیادی وجود دارد که مورخ و محقق را برای مدتی به خود مشغول خواهد کرد. به هر روی در نگارش زندگی آیتالله کمالوند چهار موضوع دنبال شد:
۱- برخی شخصیتها منطقه مدارند و برخی ایران مدار. چه بسیار بودند از خوانین و شیوخ و علما و تحصیلکردگان علوم جدید که تنها در منطقه آبا و اجدادی، مهم و مدار تصمیمگیری بودند. همچنین برخی شخصیتها از مرزهای ایل و طایفه و منطقه فراتر رفته و منشأ تصمیمهایی میشوند که حاصلش نه برای اندک مردمان که برای قاطبه کشور تأثیرگذار بوده است. یکی از این علمای نامور و ایران مدار، آیتالله حاج شیخ روحالله کمالوند است که در دهههای ۳۰ و ۴۰ شمسی، به میدان سیاست وارد شد و تأثیری جدی از خود به یادگار گذاشت.
۲- بررسی و تحلیل جایگاه تاریخی روحانیت و درک ضرورت ایجاد حوزههای علمیه در دوره پهلوی اول که آیتالله کمالوند در این باره نقش مهمی ایفا کرده، از نظر این پژوهش دور نمانده است. حضور وی در کنار سازمان دهندگان نهاد روحانیت مستقر در ایران، یعنی آیات عظام: شیخ عبدالکریم حائری و سیدحسین طباطبایی بروجردی و ایجاد حوزه علمیه کمالیه در خرمآباد، اهمیت ویژهای دارد.
۳- نقش نمایندگی نهاد روحانیت که به عهده آیتالله کمالوند گذاشته شده بود تا در مذاکرات میان حکومت و روحانیت شرکت کند، به میزان قابل توجهی چشمگیر و حافظ شأن و جایگاه روحانیت بوده است.
۴- اصل پایانی، شناخت جایگاه و اقدامات اجتماعی آیتالله کمالوند در منطقه غرب ایران است که خود را پیرو شیوههای سنتی و قدیمی روحانیون نمیدانست، به ویژه در لرستان و بخشهای پیرامونی آن که در فقر فرهنگی و اقتصادی و مشکلات قبیلهای و اجتماعی به سر میبردند. بنابراین وی دستی توانمند برای ایجاد شرایط بهتر برای آن جامعه به شمار میرفت....»