طرح مبارزه با قاچاق کالا در سطح عرضه که تا مهر امسال مسکوت مانده بود، چند ماهی است که فعال شده، به طوری که در کمتر از ۱۰ روز گذشته بیش از ۴ میلیارد تومان کالای قاچاق در امین‌حضور تهران کشف و ضبط و برای آن پرونده تشکیل شد. سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌گوید: در گذشته زیرساخت و ابزار تشخیص وجود نداشت، اما در حال حاضر فراهم شده و با توجه به این زیرساخت‌ها، مبارزه با کالای قاچاق در تمامی گلوگاه‌ها از جمله حمل، عرضه، توزیع و فروش تشدید خواهد شد و این تشدید هم به صورت مستمر خواهد بود.
بحث درباره قاچاق کالا به داخل کشور، بحث جدیدی نیست. سال‌هاست که ایران همچون بسیاری دیگر از کشورها، درگیر ورود کالای قاچاق است، اما پرسش اساسی آن است که چگونه قاچاقچیان می‌توانند این کالا‌ها را وارد کشور کنند؟
براساس گزارش کمیته تحقیق و تفحص مجلس از قاچاق کالا به کشور، کالای قاچاق در سال‌های مختلف ۲۲تا ۳۳درصد از کالا‌های وارداتی به کشور را تشکیل می‌دهد و از یک تا ۸ درصد آن کشف می‌شود. به عبارتی به طور متوسط حدود ۹۵ درصد از کالای قاچاق به بازار داخلی راه پیدا می‌کند.
کالای قاچاق و شبکه پیچیده قاچاقچیان
ورود کالای قاچاق از مبادی رسمی یا غیررسمی کار آسانی نیست؛ وارد شدن کالا به شیوه کولبری یا با لنج و قایق، هر چند روش دشواری است که برای قاچاق برخی کالا‌ها از آن استفاده می‌شود، اما ورود کالای قاچاق از مبادی رسمی نیازمند تخلفات متعددی همچون تخلف در ثبت سفارش، جعل مدارک، پرداخت رشوه و مانند آن است.
در مقابل قاچاقچی برای ورود کالا از مبادی غیررسمی بیشتر به دنبال راه‌هایی است که بتواند کالا را وارد کند و برای این کار نیازی به جعل مدرک و مانند آن ندارد، اما انجام این کار دشواری‌های خاص خود را دارد. برخی قاچاقچیان با حمل کالا از طریق مسیر‌های پرپیچ و خم کوهستانی یا با پهلوگیری قایق‌ها و لنج‌هایی که به ظاهر در کار ماهیگیری هستند و در بنادر کوچک و دورافتاده در سراسر حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان قابلیت انتقال کالا را دارند، تلاش می‌کنند تا کالای قاچاق را وارد کشور کنند، اما این حجم از ورود کالای قاچاق نیاز به نیرو‌های کار برای پیاده‌کردن محموله‌ها، انبار‌های پنهان برای تجمیع موقت آنها، بازاریابی و فروش آنها به فروشگاه‌هایی در سراسر کشور و یک ساختار لجستیکی پیچیده برای انتقال آنها به شهر‌های مختلف دارد. برای این منظور نیز از خودرو‌هایی با عنوان «شوتی» استفاده می‌شود که رانندگان آنها با پنهان‌کردن کالا در خودرو و حرکت سریع در جاده‌های کم‌تردد، تلاش می‌کنند کالای مذکور را به دست فروشندگان در شهر‌های بزرگ برسانند. در نتیجه همین شبکه پیچیده و بزرگ است که قاچاقیان می‌توانند کالا‌ها را در میان خریداران خود توزیع کنند و همچنان به حیات خود ادامه دهند؛ قاچاقیان نیازمند شبکه‌ای پیچیده و بزرگ از افراد مختلف هستند تا بتوانند کالای قاچاق را در مقادیری بالا وارد کشور کنند.
نکته مهم آن است که به طور معمول، پنج عامل باعث می‌شود تا این شبکه پیچیده بتواند به کار خود ادامه دهد. عامل اول حاشیه امن قاچاقچیان است. اگر آمار هیئت تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی را بپذیریم، خواهیم دانست که میزان کشفیات کالای قاچاق قابل توجه نیست و در نتیجه قاچاقچیان می‌دانند درصد کشف کالای قاچاق و از دست رفتن سرمایه و دستگیری آنان چندان بالا نیست.
عامل دوم با افزایش قیمت دلار و ممنوعیت ورود صد‌ها قلم کالا، نیاز مصرف‌کنندگان به برخی کالا‌ها باعث می‌شود تا بازار کالای قاچاق همچنان داغ باشد. در حالی که اگر این نیاز از طریق تولید داخلی یا واردات قانونی رفع می‌شد، افراد تمایل کمتری به خرید کالای قاچاق پیدا می‌کردند.
سومین عامل، حاشیه سود بسیار بالای کالای قاچاق است. قاچاقچیان کالا‌های خود را با نرخ سود بالایی به بازار عرضه می‌کنند و این حاشیه سود به اندازه‌ای بالاست که آنان می‌توانند به رغم کشف برخی از بار‌های خود باز هم به کارشان ادامه بدهند.
عامل چهارم، عدم توجه و تأکید مصرف‌کنندگان داخلی به مصرف کالای ایرانی است. بسیاری از خریداران به دلایل مختلف، همواره کالای خارجی را حتی در صورت کیفیت پایین‌تر به کالای داخلی ترجیح می‌دهند و اعتماد کافی را به کالای داخلی ندارند.
عامل پنجم نیز شناسایی دشوار کالای قاچاق در میان انبوه کالا‌های موجود در بازار است و به طور معمول نیز خریداران ایرانی درباره قانونی بودن ورود کالایی که قصد خرید آن را دارند، حساس نیستند.
توزیع‌کنندگان کالا با توقیف کالا‌های قاچاق در سطح عرضه مخالفند و می‌گویند کالای قاچاق باید در مبادی ورودی توقیف شود نه در مغاه‌ها. تا مهر امسال مبارزه با قاچاق کالا در سطح توزیع به دلیل نبود زیرساخت‌ها عملیاتی نشده بود، اما دو ماهی است که این طرح فعال شده و با بازرسی انبارها کالا‌های قاچاق توقیف می‌شوند. در این خصوص سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌گوید: در حال حاضر شاهد تشدید طرح برخورد با عرضه کالا‌های قاچاق در سطح عرضه هستیم و در این سبد مبارزه با کالا‌های قاچاق از جمله لوازم خانگی، پوشاک، دخانیات، تلفن همراه قرار دارد.
توقیف کالای قاچاق در سطح عرضه
حمیدرضا دهقانی‌نیا که در یک برنامه خبری سخن می‌گفت، می‌افزاید: با توجه به اقداماتی که در حوزه سامانه‌های مبارزه با قاچاق و سامانه‌های شفاف‌ساز حوزه تجارت صورت گرفته، در حال حاضر زیرساخت مبارزه با قاچاق وجود دارد.
وی تأکید می‌کند: یک زمانی در سطح عرضه امکان تشخیص کالا‌های قاچاق از غیرقاچاق وجود نداشت، اما در حال حاضر با توجه به زیرساخت‌های الکترونیکی و هوشمند، این امکان برای گشت‌ها و بازرسان وجود دارد که در سطح عرضه با استعلام کدها، کالای قاچاق از غیرقاچاق را تشخیص دهند.
دهقانی‌نیا در مورد تأثیر تکمیل سامانه‌ها در مبارزه با قاچاق و پیشگیری از آن می‌گوید: در گذشته وقتی گشتی وارد محل تجمیع کالا‌ها یا همان انبار می‌شد، امکان تشخیص اینکه کالا‌های موجود در این انبار به صورت رسمی یا غیررسمی وارد کشور شده است را نداشت، اما اکنون با توجه به راه‌اندازی سامانه جامع انبارها هر فرد دارنده این کالا‌ها باید کالا‌های موجود در انبار خود را در سامانه ثبت کند، بنابراین در صورت سرکشی گشت‌ها از انبارها در صورتی که کالا‌های موجود در انبار در سامانه انبارها ثبت شده باشد با استعلام شناسه، مشکلی وجود ندارد، اما در صورت عدم ثبت آن کالا‌ها در سامانه انبارها، کالا‌های موجود ظن به قاچاق می‌شود و باید اقدامات قانونی در مورد آنها انجام شود.
سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌افزاید: در گذشته زیرساخت و ابزار تشخیص وجود نداشت، اما در حال حاضر این زیر ساخت و ابزار تشخیص وجود دارد و با توجه به این زیرساخت‌ها، مبارزه با کالای قاچاق در تمامی گلوگاه‌ها از جمله حمل، عرضه، توزیع و فروش تشدید خواهد شد و این تشدید هم به صورت مستمر خواهد بود.
تلفن همراه نیازی به رصد حضوری و انبارها ندارد
دهقانی‌نیا تأکید می‌کند: درباره تلفن همراه با توجه به اجرایی‌شدن طرح رجیستری نیازی به تشدید مبارزه با قاچاق در سطح عرضه نیست و بحث ما در این خصوص تشدید و واکاوی داده‌ها در سامانه‌های مرتبط با رجیستری است.
وی می‌گوید: در طرح تشدید مبارزه با کالا‌های قاچاق در سطح عرضه کالا‌هایی از جمله لوازم خانگی که در سال ۹۸ حدود ۲۰۰ درصد افزایش تولید داشته یا دخانیات که بیش از ۹۹ درصد آن تولید داخل می‌شود و کالا‌هایی مانند پوشاک که ظرفیت شغلی بسیار بالایی در کشور را دارد، مورد توجه قرار گرفته است.
سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز می‌افزاید: در کمتر از ۱۰ روزگذشته کالا‌های قاچاق لوازم خانگی در امین حضور تهران مورد ضربه شدید واقع شد و بیش از ۴ میلیارد تومان کالای قاچاق در این حوزه کشف و ضبط و برای آن پرونده تشکیل شد.
