باز هم خبر بد برای میانکاله. اگر تا چندی پیش میگفتند برای احیای این تالاب حداقل به ۵/۱ میلیارد متر مکعب آب نیاز است، اما حالا در میان نظرات و طرحهای ضد و نقیض مسئولان و کارشناسان، اعلام شده اصلاً بودجهای وجود ندارد تا لایروبی کانالهای منتهی به میانکاله اجرایی شود و این یعنی تیر خلاص بر پیکر یکی از زیباترین تالابهای شمال کشور.
تالاب بینالمللی میانکاله با ۶۸ هزار هکتار مساحت در شرق مازندران و غرب گلستان و حوزه استحفاظی شهرستان بهشهر و در حاشیه دریای خزر واقع است. این تالاب که در دل شبه جزیره میانکاله واقع است، به دلیل برخورداری از تنوع زیستی به خصوص مواد غذایی مهمترین زیستگاه بیش از ۳۲۰ گونه پرنده مهاجر و بومی و ۱۸۰ گونه گیاه به شمار میرود.
براساس گزارشهای منتشره در یک دهه گذشته حدود ۱۴ هزار هکتار از وسعت تالاب بینالمللی میانکاله کم شده است.
این عقبنشینی آب طوری بوده که وسعت تالاب از ۴۸ هزار هکتار در سال ۱۳۹۰ به ۳۴ هزار هکتار در سال ۱۴۰۰ رسیده است. در کلامی سادهتر باید گفت به طور میانگین هر سال حدود یکهزار و ۴۰۰ هکتار از سطح آبی تالاب کاسته و به خشکی تبدیل شده است. با شتابگیری سطح خشکی تالاب بینالمللی میانکاله ناشی از گرمای هوا و پسروی دریای خزر به تدریج بخشی از اثرات این مشکلات زیستمحیطی خود را نمایان کرد که شامل انتشار ریزگردها، تجاوز زمینخواران به حریم تالاب، آتشسوزی مکرر در تابستان و پاییز و در دو سال اخیر نیز مرگ چند ۱۰ هزار از پرندگان مهاجر و زمستان گذران این تالاب بوده است.
کاری برای احیای تالاب نشده
مسئولان استانی بدون اینکه گزارشی از فعالیتهایشان در جهت حفظ و احیای تلاب ارائه کنند، از کمبود اعتبارات میگویند و خیال خود را برای پاسخگو نبودن به خاطر از بین رفتن این تالاب راحت کردهاند. در همین رابطه چند روز پیش مدیرکل حفاظت محیطزیست مازندران با بیان اینکه لایروبی کانالهای منتهی به میانکاله اجرایی نشده، کمبود اعتبار را دلیل عدم اجرای آن ذکر کرد. حسینعلی ابراهیمی با بیان اینکه بعد از تهیه مطالعات مقرر شد، دو کار فوری برای احیای تالاب صورت گیرد، گفته: «لایروبی کانالهای ضلع شرقی و انتقال آب بین حوزهای از حوزه نکارود و تجن و پمپاز آب از جمله طرحهایی است که باید اجرایی شود.»
وی با تأکید بر اینکه اجرای طرحها به دلیل تأمین نشدن منابع از سوی سازمان بنادر و آب منطقهای اجرا نشده، ادامه داد: «اخیراً گروهی برای بازدید از منطقه آمدند و پیگیر احیای تالاب شدیم. محیطزیست پیگیری و مطالبه جدی برای احیای تالاب دارد زیرا اگر احیا نشود دوباره شاهد مرگ پرندگان مهاجر و تکرار فاجعه خواهیم بود.»
ابراهیمی با بیان اینکه طی دو سال اخیر حدود ۸۰ هزار پرنده مهاجر تلف شده، اظهار امیدواری کرد، طرح لایروبی زودتر عملیاتی و اجرایی شود.
مدیرکل حفاظت محیطزیست مازندران در شرایطی از لایروبی و انتظار برای رسیدن اعتبارات برای انجام این کار و بهزعم خودشان احیای میانکاله حرف میزنند که اواسط سال ۱۳۹۶ مدیرکل وقت دفتر سواحل و تالابهای ساحلی سازمان حفاظت محیطزیست گفته بود: «نه تنها لایروبی بلکه هیچ یک از پیشنهادهای ارائه شده از سوی مشاور طرح احیای خلیج گرگان و میانکاله منجر به افزایش تراز خلیج گرگان نمیشود، چون تراز این خلیج وابسته به آب دریای خزر است و تنها در صورت افزایش تراز دریا، تراز خلیج بالا میآید.»
شهرام فداکار ادامه داد: «اگر هدف از لایروبی، رساندن آب است، هیچ اتفاق مثبتی رخ نمیدهد و تراز خلیج با لایروبی بالا نمیآید. به همین علت کمیته تخصصی معتقد است که لایروبی هیچ فایدهای ندارد و صرفاً عمق کانال دسترسی دریای خزر به خلیج گرگان عمیقتر میشود و قایقها میتوانند راحتتر تردد کنند.»
به گفته این مسئول، پسماند حاصل از لایروبی نیز خود مسئله جداگانهای خواهد بود که بعداً مشکلات را دو چندان میکند.
از طرف دیگر، کارشناسان بارها تأکید کردهاند که گره زدن تمام مشکلات فعلی تالاب میانکاله و خلیج گرگان صرفاً به پسروی آب دریای خزر فاقد پشتوانه علمی است، زیرا تراز آب دریای خزر در نیم قرن گذشته کمتر از میزان فعلی بوده، ولی میزان تغییراتی که در سطح تالاب و خلیج رخ داده نامحسوس بود. زود بازدهترین و تنها طرحی که میتواند در کمترین زمان به نتیجه برسد این است که برای کاهش التهابات فعلی حاکم بر تالاب باید اجازه داد تا بار دیگر آبهایی که پیشتر از مسیل تالابهای حاشیهای به داخل تالاب بینالمللی میانکاله و خلیح گرگان وارد میشد، به کارکرد اصلی خود برگردد.