تاکنون در باب شخصیت علمی استاد شهید آیتالله مرتضی مطهری، فراوان سخن رفته است. با این همه شخصیت سیاسی وی، تقریباً مغفول مانده و چندان مورد ترسیم قرار نگرفته است! اثر «رفتار سیاسی شهید مطهری و انقلاب اسلامی»، به این جنبه از شخصیت آن متفکر شهید پرداخته است. این پژوهش توسط سید احسان جوانمرد انجام شده و مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز به انتشار آن مبادرت ورزیده است. مؤلف کتاب در دیباچه آن، چنین آورده است:
«آنچه موجب شد چنین اثری خلق شود، این بود که فعالیتهای گسترده و مؤثر فکری استاد در دوران پیش از انقلاب باعث شده بود که بعد عملیاتی ایشان، در مبارزات سیاسی مغفول بماند و صاحبنظران همواره و همه جا، از ایشان به عنوان ایدئولوگ و متفکر یاد کنند. در این بحث تلاش خواهد شد، به سؤالات اصلی و فرعی زیر پاسخ داده شود:
سؤال اصلی:
شهید مطهری در انقلاب اسلامی ایران چه نقشی ایفا کرده است؟
سؤالات فرعی:
۱ ـ استاد در حوادث سالهای ۴۱ تا ۴۳ چه نقشی داشته است؟
۲ ـ استاد در حوادث سالهای ۴۳ تا ۵۶ چه نقشی را ایفا کرده است؟
۳ ـ استاد در حوادث سالهای ۵۶ و ۵۷ چه نقشی داشته است؟
۴ ـ نقش ایشان از زمان پیروزی انقلاب تا شهادت چه بوده است؟
فرضیهها:
شهید مطهری در مقطع ۴۳ ـ ۴۱، یکی از جهتدهندگان اصلی مبارزه علیه رژیم شاه بود، عملکرد وی در این سالها به شرح زیر است:
الف: قبل از دستگیری حضرت امام به صورت رابط بین تهران و قم.
ب: در دوره دستگیری، زندان و تحت نظر بودن حضرت امام، رهبری پنهان مبارزه.
ج: تلاش برای هماهنگسازی مراجع در دوره آزادی حضرت امام.
فعالیتهای وی در سالهای ۵۶ ـ ۴۳ در پوشش فرهنگی و سیاسی بدین شرح است:
الف: مبارزه با ناسیونالیسم فرهنگی و باستانگرایی رژیم.
ب: شناسایی و معرفی جریان التقاط.
ج:مقابله با جریان روشنفکری دینی (چپگرا) با هدف نابودی نظریه اسلام منهای روحانیت.
ﻫ: فرماندهی و هدایت مبارزات ضد رژیم.
شهید مطهری در سالهای ۵۷ ـ ۵۶، نقش اساسیای در تشکیل جامعه روحانیت مبارز داشت و از طریق همین نهاد، به هدایت تظاهرات ضد رژیم و انسجامدهی به روحانیت و طیف مذهبی پرداخت. ایشان در سالهای ۵۸ ـ ۵۷ به عنوان رئیس شورای انقلاب، نقش اساسی در تأسیس نهادهای انقلابی مقارن پیروزی انقلاب مانند دولت موقت داشت.
فرضیههای رقیب:
الف: شهید مطهری چهرهای فرهنگی بود و نقش اساسی در انقلاب اسلامی نداشت!
ب: شهید مطهری در ابتدا چهره فرهنگی بود و در ایام نزدیک به پیروزی انقلاب، به چهره سیاسی تبدیل شد!
درباره سابقه پژوهشی این موضوع، باید متذکر شد که راجع به فعالیتهای سیاسی استاد و نقش ایشان در انقلاب اسلامی، هیچ کار جامعی صورت نگرفته است. به همین خاطر بعد سیاسی فعالیتهای ایشان مغفول مانده است و از این رو انجام دادن چنین تحقیقی، ضروری مینماید.»