براساس قرارداد سوآپ گازی سه‌جانبه بین ترکمنستان، ایران و آذربایجان، سالانه ۵/۱ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان دریافت و از طریق بندر آستارا به جمهوری آذربایجان سوآپ می‌شود. با این قرارداد، ضریب بهره‌مندی استان‌های خراسان رضوی، جنوبی و شمالی، گلستان و سمنان از گاز در فصول سرد سال افزایش می‌یابد.
در حاشیه اجلاس اکو، قرارداد سوآپ گازی سه‌جانبه بین ترکمنستان، ایران و آذربایجان منعقد شد که برطبق این قرارداد قرار است سالانه ۵/۱ تا ۲میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک جمهوری اسلامی ایران انتقال یابد. بر اساس این توافق که در ترکمنستان توسط وزرای نفت ایران و جمهوری آذربایجان به امضا رسید، ترکمنستان روزانه ۵ تا ۶ میلیون مترمکعب گاز به جمهوری آذربایجان می‌فروشد. این گاز از مسیر ایران به جمهوری آذربایجان ترانزیت (سوآپ) خواهد شد و ایران گاز مصرفی مورد نیاز خود در پنج استان کشور را به عنوان حق انتقال این گاز برداشت خواهد کرد. این قرارداد از اول دی‌ماه امسال بدون سقف زمانی اجرا خواهد شد.
انعقاد قرارداد سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان، مزایای متفاوتی را از جنبه اقتصادی و سیاسی برای کشور به همراه دارد که البته این مزایا تقریباً در همه قرارداد‌های گازی وجود دارد. نخستین فایده این قرارداد برای کشور این است که ایران ضمن انتقال گاز از ترکمنستان به آذربایجان، بخشی از گاز مصرفی مورد نیاز پنج استان شمالی کشور (خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان) را به عنوان حق انتقال برداشت خواهد کرد که این موضوع به پایداری شبکه گاز ایران نیز کمک می‌کند.
علاوه بر مزایای اقتصادی، تمامی قرارداد‌های تجارت گاز از ابعاد سیاسی- امنیتی بالایی برخوردار هستند که موجب همسویی و وابستگی متقابل سیاسی کشور‌های طرف قرارداد می‌شوند. این نکته درباره قرارداد سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان نیز مطرح است. البته این بدان معنا نیست که با انعقاد این قرارداد، مواضع سیاسی سه کشور همسو شود، بلکه هرچه وزن تعاملات گازی با کشور‌های مختلف افزایش یابد، طبیعتاً همسویی سیاسی آن‌ها نیز در مسائل منطقه‌ای بیشتر می‌شود. فعلاً وزارت نفت گام اول را در سه ماهه اول کار خود محکم برداشته است.
احیای تعاملات گازی با ترکمنستان در دولت سیزدهم بعد از ۵ سال توقف
به گزارش فارس، فارغ از مزایای اقتصادی و سیاسی قرارداد سوآپ که تاکنون به آن اشاره شده است، این قرارداد از دو جنبه کلان‌تر نیز حامل پیام‌های مهمی است. در دولت یازدهم و دوازدهم در سایه بی‌تدبیری وزارت نفت وقت، تعاملات گازی ایران با کشور ترکمنستان از دی‌ماه ۹۵ متوقف شد. انعقاد این قرارداد نشان می‌دهد که روابط اقتصادی ایران و ترکمنستان در مسیر بهبود قرار گرفته و بعد از گذشت بیش از پنج سال دوباره تجارت گازی بین دو کشور برقرار شده است.
اما از جنبه استراتژیک یک پیام مهم دیگر نیز در دل انعقاد قرارداد سوآپ گازی نهفته است که اتفاقاً این موضوع از جنبه ترانزیتی نیز برای ایران اهمیت بالایی دارد. در حال حاضر سه کشور، افغانستان، ترکمنستان و آذربایجان در حال پیشبرد طرح ترانزیتی با عنوان «محور لاجورد» هستند. در این طرح ترانزیتی عملاً ایران دور زده می‌شود و افغانستان را به اروپا وصل می‌کند. انعقاد قرارداد سوآپ گازی از سرخس به آستارا حامل یک پیام مهم برای کشور‌های فعال در محور لاجورد است که می‌توان از دریچه‌ای ایجابی نیز به همکاری با ایران برای اتصال به اروپا اقدام کرد.
مجید شاکری، اقتصاددان درباره مزایای استراتژیک این قرارداد سوآپ گازی می‌گوید: «انصافاً منطق قرارداد سواپ گاز از ترکمنستان به آذربایجان خیلی دقیق تنظیم شده است. موضوع صرفاً تأمین یا عدم تأمین گاز پنج استان شمالی ایران نیست، بلکه ایران دریچه‌ای ایجابی برای همکارى با محور لاجورد پیدا کرده است، چیزی که تا همین دو ماه قبل خیلی بعید به نظر می‌رسید.»
