دوشنبه شب رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای دومینبار طی چهار ماه اخیر به ایران سفر کرد؛ سفری که نمایانگر ولع آژانس بینالمللی انرژی اتمی جهت احیای نظارت و بازرسی فراخ گذشته این سازمان شبهبینالمللی درباره فعالیت هستهای جمهوری اسلامی ایران است.
دومین سفر گروسی در دولت سیزدهم نمایانگر اراده جدی دولت رئیسی برای حل و فصل موضوع از مسیر گفتگو و تعامل دوجانبه است. رافائل گروسی بعد از سفر نخست خود به تهران تا به امروز بارها علیه فعالیتهای صلحآمیز هستهای کشورمان مواضع غیرمنصفانهای گرفته است؛ مواضعی که تنه به تنه سخنان ضدایرانی مقامات ایالات متحده زده و بوی سیاسیکاری و خصومت از آن برمیخیزد. در فاصله سفر نخست گروسی به تهران تا سفر دوم، وی بارها اتهامات ویژهای را به جمهوری اسلامی ایران نسبت داد و از پنهانکاری ایران و تلاش کشورمان برای دستیابی به سلاح هستهای به صورت تلویحی سخن به میان آورد، اما در روزهای منتهی به سفر دوم خود به تهران تلاش کرد لحن و ادبیات متفاوتی را نسبت به کشورمان اتخاذ کند؛ تفاوتی که نشان میدهد تا چه میزان آژانس بینالمللی نسبت به احیای دسترسیهای بدون ضابطه خود در قبال فعالیت هستهای کشورمان علاقهمند است.
مواضع متناقض گروسی درباره تهران
رافائل گروسی ۳۰ مهرماه و حدود یک ماه بعد از سفر شهریورماه خود به تهران در نشستی در اندیشکده استیمسون در واشنگتن به تشریح آخرین تحولات مربوط به پرونده هستهای ایران پرداخت و گلایه کرد که ایران همچنان از دسترسی بازرسان به تأسیسات هستهای جلوگیری میکند. وی همچنین با اشاره به اینکه ایران همچنان به بازرسان آژانس اجازه انجام وظایف نظارتیشان را نمیدهد از قدرتهای جهانی خواست این اقدام را محکوم کنند. اوایل آبان ماه نیز مدیرکل آژانس بینالملل انرژی اتمی در مصاحبه با شبکه «انبیسی نیوز» اعلام کرد برنامه نظارت آژانس اتمی در ایران بعد از آنکه تهران درخواست تعمیر دوربینها در یکی از تأسیسات کلیدی را رد کرد، دیگر کامل نیست و این احتمال را ایجاد میکند که جهان هرگز قادر به بازسازی تصویری از آنچه ایرانیها انجام دادهاند، نباشد، اما یک روز قبل از سفر دوم رافائل گروسی به تهران، او در توئیتی درباره سفرش توضیحاتی ارائه میدهد مبنی بر اینکه «امروز به تهران سفر میکنم تا با مقامات ایرانی دیدار کنم و به سؤالات مهم در ایران بپردازم. امیدوارم بتوانم یک کانال ثمربخش و مشارکتی گفتوگوی مستقیم ایجاد کنم تا آژانس بتواند فعالیتهای راستیآزمایی ضروری را در این کشور از سر بگیرد.»
گروسی به دنبال توافق جامع
توئیت گروسی نشان میدهد وی با هدف انجام توافقی جدید با ایران وارد تهران شده است و برای ایجاد رضایتمندی در طرف
امریکایی- اروپایی اصلاً تمایل ندارد، بنابراین این سفر نیز احتمالاً فاقد دستاوردی ملموس و مکتوب باشد چراکه در سفر شهریورماه گروسی و طرف ایرانی تنها به صدور یک بیانیه بسنده کردند که در بخش پایانی آن آمده بود: «به بازرسان آژانس اجازه داده میشود نسبت به سرویس فنی تجهیزات نظارتی مشخص شده و جایگزینی کارتهای حافظه آنها که تحت مهر و موم مشترک در ایران نگهداری خواهند شد، اقدام کنند. چگونگی و زمان انجام این اقدام، مورد توافق دو طرف قرار گرفت.» گروسی به خوبی میداند که برای انجام یک توافقنامه مهم با طرف ایرانی باید با مقامات ارشد اجرایی کشور دیدار کند، بر همین اساس است که وی در مصاحبههایش از ضرورت دیدار خود با رئیسجمهور کشور و وزیر امور خارجه کشورمان سخن به میان آورده است. در همین باره وزارت امور خارجه فرانسه ضمن بیان ضرورت دیدار گروسی با رئیسجمهور کشورمان نوشته است: «مدیرکل آژانس بر این باور است که ارتباط با مقامات عالی سیاسی در ایران میتواند ثمربخش باشد و او درخواستهایش را صریحتر بیان کند و زودتر به نتیجه مطلوب برسد. در ادامه این گزارش آمده است: گروسی گمان میکند رئیسی مانند روحانی است و میتوان روی او تأثیر گذاشت!».
اما عملکرد و مواضع گروسی طی هفتههای گذشته این برآورد را در طرف ایرانی و جمع گستردهای از سیاستمداران کشورمان به همراه داشته است که گروسی عنصر امریکا و اروپا برای پیشبرد اهداف ضدایرانی است و برای دستیابی به چنین هدفی به تهران سفر کرده است، به عنوان نمونه فؤاد ایزدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ضمن ارزیابی از سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی میگوید: آژانس به یک نهاد در اختیار دولت امریکا تبدیل شده است و گروسی از دولت امریکا دستور میگیرد، این نکته نیز نکته جدیدی نیست، قبلاً نیز «آمانو» همین حالت را داشت. آژانس از یک نهادی که باید دغدغه فنی در مباحث هستهای داشته باشد، به یک نهاد کاملاً سیاسی مغرض تبدیل شده است.
این کارشناس مسائل بینالملل تصریح کرد: عملکرد گروسی نیز همین را نشان میدهد، البته به این معنی نیست که وی به ایران رفت و آمد نداشته باشد، بلکه باید این مشکلی که وجود دارد، یعنی سیاسی شدن آژانس، به نوعی مدیریت شود و سیاست هستهای کشور بدون کوچکترین توجهی به فضاسازیها، مسیر خودش را دنبال کند. طرحهای مختلفی مطرح است و هر چقدر که به هشتم آذر نزدیک میشویم، این بحثها نیز بیشتر میشود.
وی تأکید کرد: یک اصل عمومی وجود دارد و آن این است که برای بازگشت ایران به تعهدات ذیل برجام، باید تحریمها لغو شود و یک اطمینانی نیز حاصل شود که این لغو، موقت نیست.
ایزدی با بیان اینکه اگر این موضوع حاصل شود، ذیل هر اسمی هم که باشد، یک قدم رو به جلو خواهد بود، تأکید کرد: اگر طرف مقابل بخواهد با فضاسازی، تبلیغات، تغییر اسم و عملیات روانی به اهداف خودش برسد، این مسیر غلطی است. یک اصلی را ما در روابط بینالملل به نام مذاکره با حسننیت داریم. مذاکره ذیل حسننیت، یعنی وقتی دو طرف حاضر به مذاکره میشوند، درصدد حل مشکلات هستند و با حسننیت پای میز مذاکره آمدهاند، نه آنکه از مذاکره به عنوان اهرم فشار بر طرف مقابل استفاده کنند.
مرجعیت بیطرفانه آژانس از رؤیا تا واقعیت
بررسی رویکرد و مواضع رافائل گروسی حداقل طی چهار ماه اخیر به خوبی نشان میدهد که وی بیشتر از آنکه در پی ارائه گزارشی دقیق و منصفانه از فعالیتهای هستهای جمهوری اسلامی ایران باشد، به دنبال تأمین منافع غرب در قبال پرونده هستهای کشورمان است چراکه مدیر کل آژانس بینالمللی انرژی اتمی طی هفتههای گذشته حتی یک بار از گزارشهای متعدد قبلی این سازمان که به صورت دورهای و پس از امضای متن برجام توسط ایران و ۱+۵ (و در خلال نظارتها و بازرسیهای گسترده از فعالیتهای هستهای کشورمان) صورت گرفته است، سخن به میان نیاورده و به جای آن تلاش کرده با به کارگیری الفاظ دوپهلو و گاه با صراحت تمام از فعالیتهای هستهای کشورمان اعلام نگرانی کند، آن هم در شرایطی که آژانس بینالمللی انرژی اتمی عالیترین نهاد فنی پیشبینی شده در برجام است که باید بر اساس دسترسیهای بسیار گستردهای که به فعالیتهای هستهای ایران دارد، موضعی دقیق، منطبق بر واقعیت و به دور از سیاسیکار اتخاذ کند؛ هدفی که با رویکرد امروز گروسی در تناقض آشکار است.