امام خمینی رهبر کبیر انقلاب اسلامی در اولین حکم خویش در پی رویداد عظیم ۲۲ بهمن ۵۷، آیتالله محمدرضا مهدوی کنی را به عنوان رئیس نهادی انتخاب کردند که «کمیته انقلاب اسلامی» نام داشت. این نهاد نظامی و انتظامی از آن روز تا بیش از یک دهه بعد، نقشی مهم در ایجاد امنیت شهری و آسودگی خاطر مردم، در باب حفظ نظم و آسایش آنان داشت؛ امری که هم اینک نیز قائلان فراوانی دارد. با این همه و سوگمندانه، باید اذعان داشت که نقش این نهاد انقلابی و مؤثر، کمتر مورد پژوهش و ارزیابی قرار گرفته و ابعاد آن، چندان روشن نشده است! در زمره معدود آثار منتشره در این باره، کتاب «تاریخ شفاهی کمیتههای انقلاب اسلامی» است که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی نشر یافته و سیدعلی هاشمی و مهدی رنجبر آذربایجان، به تدوین آن همت گماردهاند. فراهم آورندگان این پژوهش، در دیباچه آن و در شرح اهمیت موضوع، چنین نگاشتهاند:
«در جریان پیروزی انقلاب اسلامی، به ویژه در نیمه دوم سال ۱۳۵۷ که با رهبری هوشمندانه حضرت امام خمینی (ره)، دامنه اعتصابات از بازار به کارخانهها و صنعت نفت هم کشیده شد، ارتباط و هماهنگیهای خودجوشی، بین نیروهای مذهبی قابل مشاهده بود. این ارتباط و هماهنگی بین مبارزان مسلمان و روحانیون انقلابی در این مقطع، به پیدایش تشکلهایی برای برپایی و هدایت تظاهراتها انجامید. هر یک از این تشکلها، در مساجد محل ساماندهی میشدند و مبارزات منطقه خود را به انجام میرساندند. این تشکلهای خودجوش علاوه بر برپایی تظاهرات، فعالیتهای دیگری نیز داشتند، از جمله کمک به خانواده شهدا، تهیه و تدارک لوازم پزشکی برای مواقع درگیری با نیروهای رژیم، حفظ نظم و امنیت در روزهایی که عملاً نیروهای رژیم شاه کنترلی بر شهرها نداشتند، تهیه و توزیع مایحتاج ضروری مردم، مانند: نفت در زمستان ۱۳۵۷و مواردی از این قبیل. در سالهای پیش از انقلاب اسلامی، روحانیون مبارز و انقلابی، در جلسات منظم هفتگی دور هم جمع میشدند. در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ که مبارزات مردمی به اوج خود میرسید، جامعه روحانیت مبارز با حضور شخصیتهایی نظیر: شهید آیتالله مطهری، شهید آیتالله بهشتی، آیتالله مهدوی کنی، شهیدآیتالله محلاتی و دیگران، اعلام موجودیت کرد. علما و روحانیونی که در این تشکل حضور مییافتند، هر کدام در محل اقامت خود، هدایت نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی را بر عهده داشتند. مساجدی که محل فعالیت این طیف از روحانیون مبارز بودند، اولین مراکز تشکیل نهاد خودجوش کمیتههای انقلاب اسلامی به شمار میآمدند و مسئولیت این نهاد انقلابی بر عهده یکی از روحانیون مبارز به نام آیتالله محمدرضا مهدویکنی نهاده شد. انقلاب اسلامی همچنان که رژیم پهلوی را سرنگون ساخت، نهادهایی را لازم داشت تا در دوران گذار از انقلاب، به اتکای آنها به تثبیت نظام نوپا بپردازد. از این رو، کمیتههای انقلاب اسلامی، نقش مهم و مؤثری در دوره گذار ایفا کردند. در آن ایام کمیتهها در زمینههای مختلف مانند: اختلافات خانوادگی، اختلافات ملکی و ضدانقلاب، محل مراجعه مردم بودند. مرکز اسناد انقلاب اسلامی در راستای تبیین نقش و جایگاه کمیتهها در تاریخ انقلاب اسلامی و چگونگی تشکیل و سرانجام آن، طرح تاریخ شفاهی تشکیل کمیته انقلاب اسلامی را در دستور کار پژوهشی خود قرار داد که حاصل آن کتاب حاضر است. در پایان، ضمن تشکر از مؤلفان این کتاب، آقایان: سیدعلی هاشمی و مهدی رنجبرآذربایجان، از معاون محترم پژوهشی مرکز آقای دکتر اکبر اشرفی، مدیر محترم بخش تدوین آقای رحیم نیکبخت، کارشناسان گروه تدوین: آقایان بهیار مقدم، جواد عربانی و همچنین از همکاران محترم معاونت انتشارات، قدردانی میشود.»