خلق کاراکتر علاوه بر نقش سفیر فرهنگی برای فرهنگ مبدأ آن، یک آوردگاه مالی بزرگ و مولد صنایع فرهنگی است.
فارغ از اثرات اقتصادی نوشت‌افزار، اثرات فرهنگی و تأثیراتی که بر روی کودک و نوجوان دارد، بسیار مهم است و متأسفانه کمتر به آن توجه می‌شود. در همین راستا به همت مجمع نوشت‌افزار ایرانی اسلامی نشست تخصصی با موضوع بررسی محصولات فرهنگی و نقش الگونمایی آن برای کودک و نوجوان برگزار شد. این نشست در فروشگاه کتابشهر نوجوان و با حضور اساتید مطرح دانشگاهی نادر جعفری، محمدمهدی ایزدخواه و همچنین محمد یقینی مدیرعامل مجمع نوشت‌افزار ایرانی اسلامی برگزار شد که مهمانان به ارائه مطالب حول کالای فرهنگی و با تمرکز بر نوشت‌افزار به ایراد بحث پرداختند.
در ابتدای نشست محمد یقینی مدیرعامل مجمع نوشت‌افزار ایرانی اسلامی با تأکید بر اینکه این نشست با نگاه چگونگی اثرگذاری محصولات فرهنگی بر روی کودک و نوجوان و الگوپنداری محتوای به کار برده شد تشکیل شده است، افزود: مجمع ایران‌نوشت در این چند سال خیلی سعی کرده این صحبت‌ها را به گوش مسئولین و مؤثرین جامعه در حوزه فرهنگ برساند، ولی هنوز ابهامات و کاستی‌هایی حتی در فهم این موضوع وجود دارد و آن‌طور که شاید و باید اهمیت موضوع محصولات فرهنگی و به‌تبع آن نوشت‌افزار درک نشده است.
نوشت‌افزار عینیت دادن به فرهنگ است
نادر جعفری هم بیان داشت: این موضوع صرفاً یک موضوع حاکمیتی یا حتی پژوهشی و علمی در راستای سیاست‌گذاری نیست و همه ما به‌عنوان والدین یا مربی یا بر اساس روابط اجتماعی دیگر، درگیر موضوع محصولات فرهنگی کودک و نوجوان مثل همین نوشت‌افزار هستیم. در یک جمله همه ما به‌عنوان یک شهروند درگیر این موضوعات هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) افزود: فرهنگ را می‌توان از این زاویه نگریست که هر ارزش نادیدنی و ناملموس را بخواهیم عرضه کنیم ناچاریم آن را از هسته ناملموس به روی یک پوسته ملموس بیاوریم. مثلاً همین نوشت‌افزار عینیت دادن به این فرهنگ است و با این دیدگاه، مدیریت فرهنگ، مدیریت باور‌ها و افکار درون اذهان و دل‌ها نیست بلکه با ابزار ملموس یعنی قابل‌درک با حواس پنج‌گانه می‌توان این باور‌ها را انتقال داد و زمینه انتقال این باور‌ها و ارزش‌ها همان کار‌های فرهنگی ملموس است پس وجه اصلی مدیریت فرهنگی بازارسازی برای همین محصولات است که بعضاً ر‌ها شده است.
فیلشاه، از انیمیشن تا اسباب‌بازی
جعفری از متخصصین حوزه مدیریت فرهنگی نیز اظهار کرد: سالیان سال است ما موضوع سوره فیل و داستان سپاه ابرهه را از کودکی و نوجوانی تا همین الان نیز می‌شنویم و این موضوع به‌صورت انتزاعی برای ما درک شده بود و جلوه‌های آن را در جامعه نمی‌دیدیم و کاری به آن نداشته‌ایم. تا اینکه با ساخت انیمیشن فیلشاه این موضوع برای کودکان و نوجوانان ملموس شد و آن‌وقت توانستیم آن را به کاراکتری تبدیل کنیم که روی دفتر مشق و محصولات فرهنگی استفاده شود و یک برون‌داد اجتماعی داشته باشد.
وی افزود: حال با این کاراکتر‌سازی، هرچند شخصیت فیلشاه باشخصیت غربی هورتون هر دو در ظاهر و تجسم فرقی ندارند و هر دو فیل هستند، ولی با دیدن این تصاویر توسط کودک چیزی که در ذهنش تداعی می‌شود متفاوت است و این همان ابزارسازی و عینیت‌سازی مفاهیم فرهنگی توسط کالا‌های فرهنگی است که در اینجا انیمیشن است و می‌تواند موسیقی، فیلم، اسباب‌بازی و نوشت‌افزار هم باشد.
محصولات فرهنگی باعث رفتار بیرونی کودک می‌شود
ایزدخواه دیگر مهمان این نشست با تأکید بر حرفهای نادر جعفری در ادامه بحث، گفت: اینکه برای یک کودک چه نوع محصول فرهنگی‌ای تولید کنیم قطعاً خیلی مهم است، زیرا یک محصول ابتدا باعث یک برون‌داد رفتاری در او می‌شود و رفته‌رفته این رفتار‌ها تبدیل به هنجار شده و این هنجار‌ها هم در نهایت فرهنگ او را می‌سازد. یعنی هر محصول فرهنگی قرار است بار و محتوایی که در خود دارد را انتقال بدهد که همین‌ها همان‌طور که ذکر شد فرهنگ‌ساز می‌شوند.
وی اضافه کرد: به عنوان مثال ما در مجموعه‌مان به این فکر کرده‌ایم که چرا کاراکتری مثل باربی به‌رغم تفاوت فرهنگ‌ها در همه فرهنگ‌ها یک عروسک پرفروش می‌شود و مشاهده کردیم که این عروسک فارغ از نوع ظاهرش که با همه فرهنگ‌ها سازگار نیست، اما یک موضوعی را از نظر محتوا با آن انتقال می‌دهند که آن موضوع برای والدین کودکان در سراسر دنیا مطلوب است و این موضوع الگوسازی برای کودکان به‌عنوان تبدیل شدن به یک زن موفق است. بدین شکل که مثلاً باربی در پوشش دکتر، استاد دانشگاه و حتی این اواخر تبدیل به یک تکنسین بهداشت که سازنده واکسن کروناست، می‌شود و با این حربه که باربی را الگوی رسیدن به یک بانوی موفق نشان می‌دهند محتوای پوشش و موارد تهاجمی فرهنگی دیگر آن را انتقال می‌دهند. باید روی شخصیت و کاراکتر‌ها کار کرد تا انتقال‌دهنده یک بارِ فرهنگی بتوانند بشوند.
این استاد دانشگاه در حوزه بازارسازی فرهنگی ادامه داد: مسئله کاراکتر علاوه بر بار فرهنگی و رسالت انتقال فرهنگی که بر دوش دارد یک وجه اقتصادی نیز دارد که می‌توان در اقتصاد فرهنگ آن را طبقه‌بندی کرد. سود سالانه والت دیزنی بین ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار متغیر است پس باید بدانیم که خلق کاراکتر علاوه بر نقش سفیر فرهنگی برای فرهنگ مبدأ آن یک آوردگاه مالی بزرگ و مولد صنایع فرهنگی است.
لزوم ایجاد تشکل‌های مردمی برای کالا‌های فرهنگی
جعفری نیز وجود حلقه‌های میانی و مردمی در فعالیت‌های ذیل اقتصاد فرهنگ و محصولات فرهنگی را تنها راه تحول و رشد این حوزه دانست و افزود: ایجاد اکوسیستم‌های فرهنگی با موضوعات مختلف مثل اسباب‌بازی، پوشاک و نوشت‌افزار توسط تشکل‌های مردمی و جوانان دغدغه‌مند راه‌حل برون‌رفت از این وضع موجود در حوزه کالای فرهنگی است. ایجاد تشکل‌های با هسته مردمی و همچنین به وجود آمدن تولیدکنندگان خرد در محصولات جدید موردی بوده است که در کشور‌های دیگر در دهه‌های پیشین اتفاق افتاده و اتفاقاً جواب داده است.
