طی ۵۰ روزی که از زمان روی کار آمدن دولت جدید در ایران گذشته است، مقامات غربی از ایالات متحده امریکا گرفته تا فرانسه، انگلیس و آلمان بارها از ضرورت از سرگیری مذاکرات وین و احیای توافق هستهای سخن به میان آوردهاند. عنصر اصلی موضعگیری مقامات مذکور، تهدید ایران به گسترش و استمرار تحریمهای بینالمللی است؛ ادبیاتی که طی سالیان گذشته به دفعات توسط آنها تکرار شده است و امروز به رغم آنکه قائل به تفاوت دیدگاه میان دولت فعلی و دولت سابق در ایران هستند نیز از همان رویه و روش برای رویارویی با جمهوری اسلامی ایران استفاده میکنند. در موضعگیری غربیها هم میتوان شوق و اشتیاق جهت احیای برجام را لمس کرد و هم تناقض و پارادوکسی را یافت کرد که نمایانگر تردید و ابهام آنها در انتخاب ابزارهای رویارویی با دولت سیزدهم برای تحمیل شبهبرجام دیگری به ایران است.
ابهامات روزافزون غربیها
فضای ابهام و تردید درباره مذاکرات وین تا جایی پیش رفته است که طی روزهای اخیر برخی مقامات امریکایی، الصاق موضوعات منطقهای و موشکی به مذاکرات فیمابین ایران و غرب را منتفی و در مقابل برخی دیگر از مقامات این کشور مذاکره با ایران را بسیط و شامل همه موارد مناقشهبرانگیز میدانند. حال غربیها که تحلیلهای متفاوتی درباره انتخاب امیرعبداللهیان به عنوان وزیر امور خارجه داشتهاند، بسیار علاقهمند هستند تا موضع رسمی و اراده واقعی طرف ایرانی را بعد از هشت سال روابط بسیار معنادار با تیم قبلی دستگاه دیپلماسی درک و بر اساس جهتگیری و هدفگذاری تیم جدید وزارت خارجه کشورمان رویکرد خود را دچار تغییر و تعدیل کنند. این در حالی است که سردرگمی طرفهای غربی با موضعگیری جدید وزیر امور خارجه کشورمان درباره برجام، مضاعف شده و علامت سؤالات فراوانی را پیش روی آنها قرار داده است.
امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان در آخرین موضعگیری خود درباره مذاکرات وین با تأکید بر اینکه «اراده بازگشت به مذاکره را داریم، اما تفاوت «به زودی» ما با غربیها خیلی زیاد است»، میگوید: «برخی در ملاقاتها دوست دارند مدام بگویند اینکه شما میگویید به زودی این «به زودی» یعنی چند روز، چند هفته، چند ماه؟ به زودی یعنی به محض کامل شدن بررسیهای ما، این اقدام را انجام خواهیم داد. ما اراده بازگشت به مذاکره را داریم، اما مذاکرهای جدی و تأمینکننده حقوق و منافع ملت ایران.» وی در ادامه ابراز میکند: «البته من به طرفهای اروپایی وعدههایشان از جمله اینستکس [کانال مالی اروپا]را یادآوری میکنم که مدام میگفتند ظرف چند ماه آینده و به زودی انجام میشود.» وزیر امور خارجه همچنین در گفتگو با NBC میگوید: «اگر امریکا در پیگیری مذاکرات جدی بود، چرا اقدامات قاطعی انجام نداد، این یک علامت منفی و سیگنالی به ایران است. واقعیت این سالها این است که ما هیچ سودی از برجام دریافت نکردهایم. اکنون در حال ارزیابی گفتگوهای انجام شده توسط دولت قبلی ایران هستیم و چندین جلسه داشتهایم.»
دستکم در اظهاراتی که امیرعبداللهیان درباره برجام و مذاکرات وین انجام داده است، شوقی که بتوان از آن ایده «مذاکرات به هر قیمتی» را کشف کرد، قابل لمس نیست و این نگرانی و دلهره غربیها را به جهت فقدان علاقهمندی و حتی پایبندی طرف ایرانی به دستورالعملهای منسوخ شده دولت قبلی در کشورمان دوچندان میکند.
محرمانه امریکایی- اسرائیلی
بر اساس آنچه برخی منابع گزارش دادهاند مقامات امریکا و اسرائیل درباره ایران جلسه محرمانه برگزار کردهاند. به گزارش وب سایت آرتی، به نقل از دو مقام ارشد اسرائیلی آمده است که در این جلسه، طرح b در صورت عدم ازسرگیری مذاکرات مربوط به احیای توافق هستهای بررسی شد.
طرف اسرائیلی در این جلسه بر لزوم پیشبرد طرح b درباره ایران به دلیل رکود کنونی در مذاکرات دیپلماتیک و شتاب ایران به سمت برنامه هستهایاش تأکید کرد. در مقابل امریکا هم درباره رکود کنونی در مذاکرات هستهای ابراز نگرانی کرد. همچنین آکسیوس از قول یک مقام اسرائیلی نقل میکند: «امریکا در صورتی که مذاکرات هستهای به زودی از سرگرفته نشود، تحریمهای اضافی علیه ایران اعمال خواهد کرد.»
در حالی آکسیوس از اعمال مذاکرات جدید علیه کشورمان سخن به میان آورده است که به دلیل گستره و تنوع تحریمهای اعمال شده علیه کشورمان طی سالهای اخیر عملاً بعید به نظر میرسد تحریم اثرگذار دیگری علیه کشورمان کارساز باشد.
تناقض امریکایی
موازی با جلسات محرمانه امریکا و اسرائیلیها، میتوان به صورت مشهود به تناقض مقامات امریکایی درباره ایران نیز گوشه چشمی داشت، به عنوان نمونه در حالی «لورا روزن» خبرنگار پایگاه خبری المانیتور به نقل از این مقام ارشد امریکایی نوشت: «گنجاندن مسائل منطقهای در مذاکرات برجامی، چیزی نیست که به دنبال آن باشیم یا درخواست آن را داده باشیم. قطعاً ما خواستار این نشدهایم که گفتگوهای منطقهای به عنوان بخشی از مذاکرات ۱+۵ با ایران باشد. ما بر هیچ فرمت خاصی در خصوص مذاکرات اصرار نکردهایم» که یکی دیگر از مقامات امریکایی ابراز میکند: «تمامی طرفهای توافق هستهای بر لزوم ازسرگیری مذاکرات وین از همان جایی که متوقف شده، اتفاق نظر دارند. تمایل ما برای مذاکره با ایران تا ابد ادامه نخواهد داشت. در صورت ادامه برنامه هستهای ایران برنامه جایگزینی را آماده خواهیم کرد.» در مقابل جویی هود، دستیار وزیر خارجه امریکا بیان کرد: مذاکرات هستهای باید مسئله موشکهای بالستیک و شبهنظامیان ایران در منطقه را شامل شود و اگر ایران قصد احیای برجام را دارد، باید فوراً به مذاکرات وین بازگردد.
جویی هود در پاسخ به سؤال «العربیه» درباره اینکه «رفتارهای ایران» حصول پیشرفت در مذاکرات وین را به تأخیر میاندازد، ادعا کرد: اینکه چرا پیشرفتی حاصل نشده را باید از ایرانیان بپرسید چراکه ما در وین منتظر هستیم. ما همه چیز را در کنار یکدیگر میبینیم چراکه ایران به اقدامات بیثباتکننده و مخرب مشغول است و اگر قرار باشد به سلاح هستهای دست یابد، از قبل نیز خطرناکتر خواهد شد. وی ادامه داد: پس ما باید برنامه هستهای را به مسیر غیرنظامی بازگردانیم و باید اطمینان حاصل کنیم که به این نگرانیهای جامعه بینالمللی رسیدگی میشود. دستیار وزیر خارجه امریکا همچنین مدعی شد که مذاکرات هستهای باید مسئله موشکهای بالستیک و شبهنظامیان ایران در منطقه را شامل شود.
عطش اروپایی
در مقابل اروپاییها نیز همانند امریکاییها عطش خود را از آغاز مذاکرات هستهای پنهان نمیکنند و با همان ادبیات هتاکانه و تند سابق به طرف ایرانی پیشنهاد احیای مذاکرات را ارائه میدهند، به عنوان نمونه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تأکید بر اینکه «ایران برای رونق اقتصادش به مذاکره نیاز دارد»، بیان میکند: «ایرانیها باید متقاعد شوند که به توافق نیاز دارند و اقتصاد و جامعه آنها در وضعیت بدی قرار دارد. آنها هزینه زیادی را به دلیل تحریم نفتی پرداختهاند و برای رونق دوباره اقتصادشان به توافق نیاز دارند. ایران باید به مذاکرات برگردد.» وزیر خارجه انگلیس نیز در دیدار با همتای ایرانی خود، بدون اشاره به بدعهدیهای طرفهای غربی میگوید: «من کاملاً مصمم هستم که آزادی شهروندان انگلیسی بازداشت شده را تضمین کنم. میخواهم ایران به میز مذاکره درباره توافق هستهای و گفتگوهای وین بازگردد.» وزیر خارجه آلمان نیز بدون اشاره به نقض عهدهای برلین و دیگر کشورهای غربی درباره برجام، از ایران درخواست میکند که به سرعت به میز مذاکره برگردد!
عطش مقامات غربی برای از سرگیری مذاکرات هستهای در حالی است که آنها بعد از گذشت هشت سال مذاکرات فشرده با دولتهای یازدهم و دوازدهم نه تنها به هیچ کدام از مفاد مندرج در سندی بینالمللی به نام برجام متعهد نماندهاند بلکه با نقض برجام به صورت مستمر به فراخور شرایط تحریمهای بینالمللی علیه کشورمان اعمال کردهاند و امروز با همان رویه در پی تحریک طرف ایرانی جهت آغاز امتیازگیری یکجانبهای هستند که با شروع دولت روحانی آغاز کردهاند.