سرویس اقتصادی جوان آنلاین: قاچاق طلا از ایران به مقصد سایر کشورها همواره به عنوان یک دغدغه جدی مطرح بوده و البته است؛ حتی با وجود اینکه نسبت به شفافسازی مبادلات فیزیکی طلا در یک سامانه و به شکل لحظهای تأکید شده است، اما هم دولت و هم مجلس به این موضوع توجهی نداشتهاند.
سالهاست که قاچاق طلا و جواهر چه به شکل خروجی و چه به شکل ورودی از نفس نیفتاده است؛ دلیل این تجارت سیاه هم چیزی نیست جز اختلاف قیمت طلا در بازار داخلی و جهانی. زمانی که طلا در بازار جهانی گران و در بازار داخلی ارزان است، شمشهای طلا از کشور به خارج قاچاق میشود و در روزهایی که طلا در بازار جهانی ارزان و در بازار داخلی گران است، طلا از بیرون مرزها به داخل قاچاق میشود.
به همین دلیل است که حوزه قاچاق طلا پررونق است و متأسفانه تاکنون اقدام جدی نیز برای پایان دادن به این تجارت غیر قانونی انجام نگرفته است. برخی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که با «بگیر و ببند» و برخوردهای اینچنینی، چندان نمیتوان با قاچاق کالا و ارز مقابله کرد. از نظر آنان، بهترین راهکار این است که نرخ طلا مبتنی با نرخ جهانی تنظیم شود تا دیگر توجیه اقتصادی برای قاچاق طلای ایران به بیرون از کشور وجود نداشته باشد.
بازار عمومی یا اختصاصی طلا
متأسفانه اطلاعات بازار داخلی طلای کشور چندان شفاف نیست؛ به عنوان نمونه در بازار فیزیکی طلا اطلاعاتی، چون تعداد، قیمت، حجم و ارزش تجمیعی مبادلات روزانه مشخص نیست. برخی از کارشناسان میگویند بازار طلا و جواهر نیز از جمله بازارهای اختصاصی و انحصاری است که نیاز به شفافسازی دارد، زیرا دستکاری قیمت در این بازار با توجه به وجود کانالهای متعدد و متنوع طلا در فضای مجازی امکانپذیر میباشد. از این رو با دستکاری قیمت، زمینه برای قاچاق طلا به خارج از کشور نیز همیشه فراهم میباشد که البته برعکس آن هم صادق است.
خروج سرمایه به شکل قاچاق طلا
برخی از اشخاص مطلع با اشاره به اینکه حساسیت روی ارز نسبت به طلا بیشتر است، بر این باورند که بخش قابل ملاحظهای از خروج سرمایه از ایران به شکل طلا میباشد، اگر چنین موضوعی صحت داشته باشد متولیان حوزه صیانت از سرمایههای ایران باید به گونهای برنامهریزی کنند که عدهای نتوانند به سادگی از ایران سرمایه خارج کنند آن هم به شکل قاچاق طلا. همچنین بررسیهای میدانی نشان میدهد که برخی از فعالان بازار طلا و سکه در ازای استفاده از اطلاعات هویتی مشتریان مورد وثوقشان برای آنها به شکل اعتباری خرید و فروش میکنند، به نظر میرسد در مواقع دستکاری قیمت طلا و سکه (چه صعودی و چه نزولی)، مبادلاتی در جهت هدف تعیین شده با اطلاعات هویتی اشخاص مذکور انجام میگیرد، در عین حال رانت اطلاعاتی نیز به اشخاص مورد ارائه میشود تا مبادلات بزرگ خود را براساس این رانتها تنظیم کنند.
براساس این گزارش، تا زمانی که امکان دستکاری قیمت طلا در بازار داخلی وجود داشته باشد نمیتوان انتظار داشت که بساط قاچاق طلا برچیده شود. به عنوان مثال در مواقعی که قیمت طلای داخل از خارج ارزانتر است، برآورد دقیقی اصلاً وجود ندارد تا متوجه شویم که چه میزان طلا از کشور خارج میشود.
انتشار فیلمهای تأیید نشده از قاچاق طلا
در این میان، هرچند هفته یکبار ویدیوهایی در فضای مجازی قرار میگیرد که نشاندهنده قاچاق طلا به صورت شمش است هر چند که نمیتوان صحت آن را صد درصد تأیید کرد، اما بر پایه فاکتورهایی که تجارت غیرقانونی، چون قاچاق را به جریان میاندازد میتوان به این نتیجه رسید که قاچاق طلا با توجه به دستکاری قیمت و اختلاف قیمت در بازار داخلی و خارجی تجارتی هیچگاه از تبوتاب نمیافتد.
یکی از نکات دیگر آن است که همزمان با شیوع کرونا بسیاری از مشاغل آسیب دیدند و نظام اقتصادی علاوه بر بیکاری با تورم نیز روبهرو شده است؛ در این وضعیت بسیاری از خانوارها با فروش طلا و زیورآلات خانگی خود هزینههای معیشت را تأمین کردند، ولی اگر از بانک مرکزی و اتحادیه طلافروشان سؤال شود که در سالهای اخیر چه میزان طلای خانگی مبادله شده و چه میزان آن در بازار داخل وجود دارد و چه بخشی از آن قاچاق شده است، شکی نیست پاسخی برای آن ندارند.
در پایان با توجه به اینکه دولت و مجالس پیشین به رغم انتقادهای فراوان درباره عدم شفافیت بازار طلا و همچنین در جریان بودن قاچاق طلا، توجه مؤثری به شفافسازی بازار مذکور و از بین بردن توجیه اقتصادی قاچاق طلا نداشتند، از دولت و مجلس فعلی انتظار میرود با وضع قوانین و مقررات در جهت شفافسازی بازار طلای داخلی، زمینه انحصار، رانتخواری و قاچاق طلا را برای همیشه از بین ببرند.