سرویس اقتصادی جوان آنلاین: دولتی که از طریق کسری بودجه طی هشت سال گذشته، تورم بالا و رکود شدید در اقتصاد رقم زد و خیلی از خانوار‌ها دخل و خرجشان از تعادل خارج شد، اصلاً به سمت اصلاح یارانه پنهان ۶۳ میلیارد دلاری نرفت. به اعتقاد رئیس سازمان برنامه و بودجه طبقه مرفه جامعه از طریق ابزار رسانه هیچ‌گاه نگذاشته مقوله توزیع ناعادلانه یارانه پنهان در جامعه موشکافی شود.
یکی از ریشه‌های سرمایه‌دارشدن دهک‌های بالا درآمدی جامعه، خرید سهام شرکت‌های بورسی است که بیشترین استفاده را از حامل‌های انرژی و همچنین تسهیلات بانکی می‌برند و حتی در کشور تولیدی شکل گرفته که مواد اولیه و ماشین‌آلاتش وارداتی است و محصول تولیدی نیز صادر می‌شود. در این میان صرفاً این دست از صادرکنندگان از حامل‌های انرژی استفاده می‌کنند، پیش از این نیز نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت دوازدهم به توزیع صد‌ها میلیارد تومان یارانه پنهان در رهگذر بودجه‌های سنواتی اشاره کرده بود. اخیراً مقام معظم رهبری به هدفمند‌سازی و توزیع عادلانه یارانه‌های پنهان اشاره کردند و رئیس جدید سازمان برنامه و بودجه نیز به شکل تلویحی طبقه مرفه جامعه را شکارچیان یارانه‌های پنهان هنگفت در اقتصاد ایران معرفی کرد و گفت: طبقه‌ای که طی دهه‌ها بیشترین انتفاع را از یارانه‌های پنهان برده است، به دلیل برخورداری از انواع رسانه، ذهن افکار عمومی را از ثروت غیرنقدی که تحت عنوان یارانه پنهان به جیب طبقه برخوردار جامعه می‌رود، منحرف کرده است.
به رغم آنکه محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه دولتی بود که الگوی خود را اقتصاد بازار آزاد معرفی می‌کرد، اما نتوانست در رابطه با رانت عظیمی که تحت عنوان یارانه پنهان به جیب طبقه مرفه و برخوردار جامعه می‌رود، سکوت کند.
یارانه تسهیلات ارزان بانکی در اقتصاد تورمی
یکی از بخش‌هایی که یارانه‌خواران قهار هستند خود بانک‌ها می‌باشند؛ بانک‌ها با تورم نقطه به نقطه ۵۰ درصد سالانه حدود ۲۰ درصد به سپرده‌گذاران پاداش می‌دهند، در واقع ۳۰ درصد از ارزش پول در سال از بین می‌رود و بانکداری در چنین شرایطی یک امتیاز ویژه در اقتصاد ایران به شمار می‌رود، اما باز هم با این حال ترازنامه‌های برخی از بانک‌ها از انحراف و عدم تعادل زار می‌زند. از این رو برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند، علاقه بر ادغام بانک‌های سهام عدالتی، چون تجارت، صادرات و ملت سایر بانک‌هایی خصوصی که وضعیت نامنظم ترازنامه و دخل و خرج دارند نیز باید ادغام یا منحل شوند.
متأسفانه حدود ۸۰ درصد حجم نقدینگی کل نزدیک به ۴ هزار هزار میلیارد تومانی در اختیار سیستم بانکی است و بانک‌ها علاوه بر اینکه خودشان بنگاهداری می‌کنند، بنگاه‌های زیادی را نیز گرد خود جمع کرده‌اند و از ناحیه ارائه تسهیلات بانکی به بنگاه‌ها گاهی در کنترل مدیریت و خرید و فروش‌های شرکت‌ها نیز ورود دارند. نکته جالب در مورد تأمین مالی بانک‌ها این است که به رغم برخورداری از منابع قرض‌الحسنه یا منابع فاقد هزینه هنوز میلیون‌ها ایرانی حتی یکبار هم وام و تسهیلات از بانک نتوانسته‌اند دریافت کنند، زیرا عمده اشخاصی که در طبقه کارگر یا بیکار قرار گرفته‌اند، اصلاً شرایط دریافت تسهیلات بانکی را ندارند. از این رو طبقه مرفه در شرایطی که تورم ۵۰ درصد است به سادگی ده‌ها میلیارد تومان از سیستم بانکی تسهیلات اخذ می‌کنند.
سهامداران شرکت‌های یارانه‌خوار
علاوه بر اینکه بانک‌ها از پول ارزان و یارانه‌ای برخوردارند، بسیاری از بنگاه‌ها نیز از انواع حامل‌های انرژی همچون آب، برق، گاز، بنزین، گازوئیل و... بیشترین بهره را می‌برند و دست آخر سودی که به دست می‌آورند بین سهامداران این بنگاه‌ها تقسیم می‌شود.
در این میان طبقه مرفه نیز به دلیل برخورداری از دارایی و درآمد قابل ملاحظه قدرت خرید انواع کالا و خدمات یارانه‌ای را دارا می‌باشند، در صورتی که بسیاری از مردم بهره‌ای از کالا و خدمات یارانه‌ای ندارند.
نکته جالب در زمینه توزیع یارانه‌های پنهان این است، طبقه برخوردار از این یارانه‌ها پیوسته می‌گویند اگر پرداخت این یارانه‌ها قطع شود، تورم در اقتصاد افزایش می‌یابد و مردم آسیب می‌بینند. این اظهارات خلاف واقع است، زیرا در موضوع پرداخت ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی به کالا‌های ضروری همه به عینه دیدند که منابع کشور چطور به یغما رفت و باید رؤسای بانک مرکزی درگیر با موضوع در دادگاه پاسخگو می‌بودند که چطور بدون اخذ ضمانتنامه و وثایق لازم این ارز‌ها را به اشخاصی دادند که تعهداتشان را در قبال مردم عمل نکردند. پس یکی از ملزومات اصلاح بودجه و توزیع عادلانه امکانات بین مردم این است که یارانه‌های پنهان هدفمند شود و سهم هر ایرانی از یارانه‌های پنهان به حساب بانکی‌اش واریز شود، زیرا امروز در اثر توزیع ناعادلانه ثروت و بازتوزیع ثروت طبقه مرفهی در جامعه شکل گرفته است که با دستیابی به رسانه پیوسته در حوزه اقتصاد به انحراف افکار عمومی می‌پردازد تا مردم متوجه نشوند که یارانه‌های پنهان به جیب اقشار مرفه جامعه می‌رود.
رقم مربوط به یارانه پنهان روزگاری به گفته محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت دوازدهم بیش از هزار هزار میلیارد تومان بود و به اعتقاد مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت سیزدهم رقم یارانه‌های پنهان حدود هزار و ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است که اقشار کم‌برخوردار جامعه بهره‌ای از این یارانه‌ها ندارند.
روحانی با وجود کسری بودجه به یارانه پنهان دست نزد
نکته جالب آن است که دولت حسن روحانی، به رغم برخورد با کسری بودجه‌های قابل ملاحظه و ایجاد بدهی‌های انبوه و خلق نقدینگی کلان و حتی برداشت از حساب اختصاصی شرکت‌ها و انتشار اوراق بدهی باز هم راضی نشد یارانه‌های پنهان را اصلاح یا حذف کند یا اینکه از مجموع دارایی و درآمد اشخاص ثروتمند جامعه مالیات اخذ کند، در عوض از طریق تأمین مالی تورمی، چنان تورمی در اقتصاد رقم زد که اشخاص نابرخوردار جامعه فقیر‌تر و ارزش دارایی اشخاص صاحب دارایی و درآمد افزایش یابد، در واقع در توزیع فقر در جامعه نیز دولت روحانی بی‌عدالتی را سرلوحه کار خود قرار داد.
رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره نگاه سازمان برنامه و بودجه برای مناطق و افراد محروم معتقد است، در یارانه‌های پنهان عده‌ای به وفور از این منابع برخوردارند و عده‌ای کاملاً نابرخوردار؛ حجم آن هم حدود هزار و ۷۰۰ هزار میلیارد تومان فقط حامل‌های انرژی است و آن چیزی که تا الان اتفاق افتاده کاملاً ناعادلانه بوده است که باید به تدریج برای این‌ها برنامه‌ریزی کرد.
به گفته میرکاظمی مشکلات زیاد است، ولی کشور ما کشور فقیری نیست و ۶۳میلیارد دلار میزان یارانه پنهان کشور است. با یارانه‌های نهاده‌ها و دارو و بخش‌های دیگر که تخصیص داده می‌شود، حدود ۲۹۰ تا ۳۰۰هزار میلیارد تومان حجم یارانه‌هاست، بنابراین دولتی که قدرت پشتیبانی این حجم یارانه‌ها را دارد کار‌های دیگر را می‌تواند انجام دهد.
به باور رئیس سازمان برنامه و بودجه، به رغم منابعی که برای کالا‌های اساسی داده می‌شود، قیمت پروتئین در بازار بالاست و باید مشکل را به شکل اساسی حل کرد و ما باید از دامداری، مرغداری و کشت کالا‌های استراتژیک کشاورزی در کشور حمایت کنیم؛ اما برای این‌ها منابع جدی نگذاشته‌ایم و آن را در یک زنجیره‌ای هزینه کردیم که نه دامدار و مرغدار از آن بهره‌مند شده و نه مردم.
رئیس سازمان برنامه و بودجه، در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری یک‌شنبه شب شبکه ۲ سیما با اشاره به اینکه در رسانه‌ها مطرح شده است امسال کسری بودجه داریم، افزود: علت این است که بودجه، خوب تدوین نشده است. در عملکرد پارسال کشور ۵۶۲هزار میلیارد تومان مصارف کشور بود که از این رقم ۳۰ درصد آن از طریق واگذاری دارایی‌های مالی مانند اوراق و ۷۰ درصد منابع پایدار بود.
مسعود میرکاظمی با اشاره اینکه در بودجه ۱۴۰۰، دو سقف مصرف گذاشتیم، گفت: سقف نخست ۹۳۷هزار میلیارد تومان و سقف دوم هزار و ۲۷۷ میلیارد تومان است. اگر عملکرد پارسال را ببینیم و منابع پایدار آن را محاسبه کنیم، حدود دو و نیم تا سه برابر شده است. باید پاسخ دهیم به چه علت این افزایش رقم بودجه را انجام دادیم؟
میرکاظمی اضافه کرد:یعنی در این ۱۳۹روز سال جاری، ۲۸۰هزار میلیارد تومان مصارف کشور بوده است. از این رقم ۲۲۰هزار میلیارد تومان از منابع قابل اتکا بوده که مابه التفاوت آن از ۲۲۰ تا ۲۸۰هزار میلیارد تومان از تنخواه استفاده شده و ۸۵ هزار میلیارد تومان هم از طریق واگذاری دارایی‌های مالی.
میرکاظمی با بیان اینکه این نشان می‌دهد از اول سال، امکان تأمین بودجه نبوده است، افزود: با توجه به اینکه منابع درآمدی پیش‌بینی شده ناشی از فروش نفت در بودجه امسال، محقق نشده است، در این ۱۳۹ روز فقط ۱۵درصد تحقق عملیات داشتیم.
وی با تأکید بر اینکه باید روی منابع تأمین مالی و چگونگی افزایش درآمد‌ها بازنگری کنیم، گفت: باید پایداری بودجه را بیشتر و در مصارف مدیریت کنیم. در پایان سال ۹۱، عملکرد مصارف دولت ۸۹ هزار میلیارد تومان بوده است؛ چگونه می‌شود در سال ۱۴۰۰ این رقم به ۹۳۷ هزار میلیارد تومان رسید؟
میرکاظمی افزود: متوسط رشد اقتصادی در هشت سال گذشته از صفر تا ۰/۸ درصد بوده و عمدتاً تورم دو رقمی بوده است. زمانی که منابع پایداری برای بودجه نیست به خلق نقدینگی و تورم می‌انجامد و ضریب‌جینی هم در هشت تا ۱۰ سال گذشته، افزایشی بوده است؛ یعنی فاصله طبقاتی به نفع مرفهین افزایش
یافته است.
تأمین بودجه واکسیناسیون، اولویت سازمان برنامه و بودجه
رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: امسال بودجه موارد ضروری مانند واکسیناسیون کرونا باید تأمین شود که جزو اولویت‌های ماست و همچنین بحث معیشت و تأمین کالا‌های اساسی کشور از دیگر اولویت‌هاست. ذخایر کالا‌های اساسی، کاهش یافته بود که در تلاش هستیم آن را به وضع مطلوبی برسانیم و این کار در حال انجام است.
میرکاظمی در پاسخ به این پرسش که برای کسری بودجه امسال چه کار خواهید کرد، گفت: باید مصارف خود را کنترل کنیم و حالت انقباضی در هزینه‌ها داشته باشیم و کمتر مجبور شویم خلق پول کنیم، زیرا خلق پول، آفتی در اقتصاد کشورمان است که هزینه خانوار را افزایش می‌دهد و، چون رشد اقتصادی نداریم، اشتغال دچار آسیب می‌شود. وی به تورم حدود ۵۰درصدی اشاره و اضافه کرد: این‌ها نشان می‌دهد خطایی در جا‌هایی انجام شده است، بنابراین با محاسبات قبلی نمی‌شود جلو رفت. تحریم‌ها عامل اصلی نیست و نباید کار‌ها را سیاسی کنیم. میرکاظمی افزود: اگر توقع دارید دولت سیزدهم نیز بر همان ریل دولت‌های یازدهم و دوازدهم حرکت کند، مسیر فعلی ادامه می‌یابد و مردم ادامه این ریل را نمی‌پذیرند و حتماً باید عوامل مؤثر بر اقتصادمان را درست تشخیص دهیم. نباید سرنوشت کشورمان را به اراده دیگران گره بزنیم.
در ۵ ماه گذشته ۵۰ درصد هزینه‌ها از طریق استقراض بوده است
رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: در پنج ماه گذشته ۵۰ درصد هزینه‌هایی که انجام شده از طریق استقراض و اوراق بوده است. این کار بسیار ضروری است، ولی عملاً در کشور اتفاق نیفتاده است.
میرکاظمی افزود: امروز یارانه برای نهاده‌های دامی و گندم حدود ۲۹۰هزار میلیارد تومان است، آیا از این مبلغ سهمی به جهاد کشاورزی می‌رسد؟ استانداران و فرمانداران ما امروز باید افراد اقتصادی باشند و از این مشکلات اقتصادی گزیده می‌شویم. رئیس سازمان برنامه و بودجه خاطر نشان کرد: امسال بودجه کشور ۱۷جلد است که باید حداقل و ساده شود حتی یک جلد؛ هر چه ساده‌تر، ولی قابل رصدتر.
میرکاظمی ادامه داد: امیدواریم با همکاری مجلس شورای اسلامی و سایر سازمان‌های نظارتی تغییرات در بودجه ۱۴۰۱ انجام شود و از هفته آینده جلسات با نمایندگان مجلس آغاز می‌شود.
