سرویس اقتصادی جوان آنلاین: در حالی که خطر فرونشست زمین در حال بیشترشدن است، هنوز نسخه دقیقی برای کاهش خطرات احتمالی روی میز نیامده و مشخص نیست دولت چه برنامه‌ای برای این موضوع دارد.
زمین زیر بار گران مشکلات امکان دارد کمر خم کند و دچار فرونشست شود، به ویژه آنکه اگر این مشکل از ناحیه آب‌و‌هوا رقم خورده باشد؛ خشکسالی که می‌شود دل و دماغی هم برای زمین باقی نمی‌ماند و به اعماق خود فرو می‌رود، البته آب‌و‌هوا به تنهایی زمین را زمین نزد. در این رویداد صیانت بد از منابع آبی کشور و بد مصرفی آب در حوزه‌هایی همچون کشاورزی، خانگی، صنایع و عمومی نیز دست داشتند.
بی‌تفاوتی به موضوع آب و خشکسالی در ایران، مقوله‌ای نیست که صاحبان سرمایه به سادگی بتوانند از کنار آن بگذرند، زیرا سازه‌هایی که در یک شهر قرار دارد به ویژه ساختمان‌های بزرگ، در برابر فرونشست زمین ضعیف هستند و کمی فرونشست موجب ریزش ساختمان می‌شود.
نقش آب در فرونشست
براساس تحقیقات وزارت راه و شهرسازی خشکسالی‌های ممتد چندین ساله و استحصال بی‌رویه آب‌های زیرزمینی از عوامل فرونشست زمین است که ۱۸ استان را در معرض این تهدید بزرگ قرار داده است. برخی از کارشناسان افزایش بی‌رویه جمعیت در تهران و عدم تصحیح الگوی مصرفی آب را عامل مستقیم این تغییرات می‌دانند. همچنین در سطح شهر تهران و اطراف بیش از هزار و ۳۰۰ رشته قنات که دارای عمق بین دو تا ۱۳۰ متر هستند گسترش یافته که طول این رشته قنات‌ها در برخی موارد بیش از ۲۰ کیلومتر گزارش شده است. در این رشته قنات‌ها تاکنون ۵ هزار و ۱۰۰ میله چاه که به‌نظر می‌رسد شمار آن‌ها بیش از اینهاست وجود دارد که به گفته محمد حاج رسولی‌ها قائم‌مقام شرکت مدیریت منابع آب ایران، وجود ۳۲۳ هزار چاه غیرمجاز در کشور در فرونشست زمین نقش ویژه دارد، با این وضعیت و سرعت فرونشست زمین قیمت زمین در کشور در حال افزایش می‌باشد که به نظر می‌رسد عده‌ای اصلاً متوجه جدی بودن معضل فرونشست زمین در کشور نشده‌اند، زیرا این رویداد می‌تواند مهاجرت جبری را در کشور رقم بزند.
براساس آمار سازمان زمین‌شناسی در مهر پارسال، نرخ سالانه فرونشست در تهران بیش از ۳۶ سانتیمتر است، در طول ۱۲ سال مطالعه در سال ۹۷ نرخ فرونشست در ایران یکی از بالاترین نرخ‌ها در جهان اعلام شده است.
وضعیت تهران
شیب دشت تهران به سمت جنوب است و فرونشست زمین در حاشیه‌های جنوبی شهر تهران روی می‌دهد، باید حواسمان باشد جنوب تهران بیشتر از این در اعماق فرو نرود. در زمان حاضر جنوب تهران، شهریار، قرچک و ورامین از جمله مکان‌هایی هستند که با پدیده فرونشست مواجه هستند.
همچنین کارشناسان در مورد مستعد بودن منطقه ۱۲ به عنوان بافت مرکزی پایتخت هشدار دادند که با وجود بافت فرهنگی و هنری اماکن تاریخی در آن نسبت به مناطق دیگر حساس‌تر جلوه می‌دهد. تنها تهران در معرض فرونشست نیست و دیگر مناطق هم با این پدیده مواجه هستند، اما موقعیت استراتژیک تهران و جمعیت بیش از حد استان‌ها باعث شده توجه ویژه‌ای بر این استان شود، اما تاکنون راه‌حل بنیادی برای مقابله با آن عملی نشده است. براساس اعلام کارشناسان وزارت نیرو در بخش برنامه‌ریزی کلان آب باید برداست‌ها کنترل شود تا بتوانیم با تغذیه مصنوعی منابع آبی زیرزمینی را تجدید و احیا کنیم.
لزوم نظارت بر برداشت آبی
نظارت بر استفاده از چاه‌ها مجاز و برخورد با بهره‌برداران از چاه‌های غیرمجاز نصب سیستم‌های کنترل هوشمند در چاه‌ها اصلاح شیوه‌های آبیاری مدیریت کشت و زرع محصولات با نیاز آبی کمتر و نفوذپذیرکردن زمین در جنوب تهران از جمله کار‌هایی است که کارشناسان برای اصلاح فرونشست در جنوب تهران پیشنهاد داده‌اند با اینکه این اتفاقات می‌تواند قطعی برق ترکیدگی لوله گاز تغییر شکل ریل‌ها فرورفتگی و کج‌شدن ساختمان‌ها و ترک‌خوردن جاده‌ها را به‌دنبال داشته باشد.
همچنین گزارش‌ها حاکی از آن است که نشست‌های رخ داده برگشت‌ناپذیر هستند و و زمین‌هایی که دچار فرونشست شده‌اند، نفوذپذیری خود را از دست داده‌اند و نمی‌توانند با ذخیره آب به حالت اول برگردند.
کارشناسان و مسئولان معقتدند برای جلوگیری از افزایش این پدیده باید طرح تعادل بخشی وزارت نیرو با سرعت اجرا شود و نباید بیشتر از ۴۰ درصد از توان استحصال آب در اختیار بخش‌های کشاورزی، صنعت و شرب قرار گیرد؛ دستکم برای یک دوره ۱۰ ساله باید این اتفاق بیفتد. به گفته یکی از مسئولان سازمان حفاظت از محیط‌زیست، منطقه‌ای که دچار فرونشست می‌شود، قابل برگشت نیست و برای برگشت آن، دستکم به ۵۰ هزار سال زمان نیاز است.
