دی ماه سال قبل بود که ایران از شروع تحقیق و توسعه برای طراحی نوع ارتقا یافته سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران با اورانیوم فلزی خبر داد؛ تحولی که با واکنش تند سه کشور اروپایی روبه‌رو شد: «این کار فقط کاربرد نظامی دارد». حالا ایران می‌گوید که ۱۰ روز قبل، تصمیم برای تولید اورانیوم فلزی ۲۰ درصدی برای ساخت صفحه سوخت سیلیساید را به اطلاع آژانس رسانده است. اروپاییان بیانیه مشابهی منتشر کرده و ادعا می‌کنند «این کار گامی کلیدی در ساخت سلاح هسته‌ای» است. روس‌ها گفته‌اند تنها راه خروج از این «دور باطل» از سرگیری مذاکرات وین است و البته دولت امریکا هم ضمن ابراز نگرانی گفته که «ما به سهم خود قصد جدی و آمادگی‌مان را برای بازگشت به برجام (توافق هسته‌ای) و رسیدن به راهکار‌هایی مفیدتر و ماندگارتر برای کنار آمدن با مسائل هسته‌ای نشان داده‌ایم.»
پروسه وین دچار وقفه شده و به رغم توافق بر سر ۷۰-۸۰ درصد مسائل، چشم‌اندازی برای شروع مذاکرات دیده نمی‌شود. عباس عراقچی دو هفته قبل بعد از پایان دور آخر مذاکرات گفت: «یک سری مسائل باقی مانده که مذاکره درباره آن‌ها به اندازه کافی صورت گرفته و زمان تصمیم‌گیری کشور‌ها فرارسیده است.» معنی این موضع مذاکره‌کننده ارشد ایرانی این بود که طرفین به نقطه‌ای رسیده‌اند که مذاکره بیشتر معنای چندانی ندارد و حالا این پایتخت‌ها هستند که بایستی تصمیم بگیرند. دولت بایدن برای بازگشت به برجام ابراز تمایل کرده، ولی آنتونی بلینکن می‌گوید: «توپ اکنون در زمین ایران است و خواهیم دید که چه تصمیمی اتخاذ می‌کنند.» او به علاوه گفته که «حتی در صورت احیای برجام «صد‌ها تحریم» علیه جمهوری اسلامی باقی می‌ماند.» این دو جمله بلینکن بدین معناست که امریکا قصد ندارد در ۲۰-۳۰ درصد اختلافات باقی مانده از خود انعطافی نشان دهد و این طرف ایرانی است که بایستی عقب‌نشینی کند. دولت بایدن هرچند برای برگشتن به برجام ابراز تمایل کرده، ولی ظاهراً برآوردش این است که ایران تحت فشار‌های اقتصادی، در نهایت در تصمیم‌گیری‌های خود بازنگری خواهد کرد، برآوردی که دولت ترامپ را نیز تا پایان کار گرفتار خود کرد. در تهران برآورد‌ها متفاوت است. شش سال بعد از اجرای برجام که تنها چیزی حدود دو سال آن برای ایران منافعی محدود داشت، مقام‌های بلندپایه ایرانی به این نتیجه رسیده‌اند که لغو نصفه و نیمه تحریم‌ها، گشایش چندانی ایجاد نخواهد کرد. ظاهراً به همین دلیل است که عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه دو هفته قبل در پایان دور ششم مذاکرات در وین مصرانه گفت که «موضوعاتی که برای نهایی شدن و تصمیم‌گیری باقی‌مانده، کماکان موضوعات مهمی هستند» و اینکه «تا زمانی‌که منافع کشور تأمین نشده، مذاکرات درباره احیای توافق هسته‌ای ادامه می‌یابد.... ما خواسته‌ها و مواضع خود را فدای زمان نمی‌کنیم.»
اروپا: فقط کاربرد نظامی دارد
تحت چنین شرایطی، ایران با گسترش دامنه برنامه هسته‌ای که البته مقام‌های ایرانی می‌گویند بر اساس اولویت‌های کاربردی طراحی شده، می‌کوشد در برآورد طرف‌های غربی، به خصوص امریکا درباره «تحت فشار بودن ایران» تغییر ایجاد کند. شش ماه بعد از تصمیم ایران برای شروع فعالیت تحقیق و توسعه برای طراحی نوع ارتقایافته سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران از طریق اورانیوم فلزی، از ۱۰ روز قبل ایران به آژانس خبر داده که قصد دارد به تولید اورانیوم فلزی غنی شده تا سطح ۲۰ درصد بپردازد. این خبر را سه شنبه شب ابتدا رویترز از قول آژانس فاش کرد و ساعتی بعد هم «کاظم غریب‌آبادی»، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین ضمن تأیید آن گفت: «برنامه سازمان انرژی اتمی برای تولید یک صفحه سوخت سیلیساید برای استفاده در رآکتور تهران، ۹ روز قبل به اطلاع آژانس رسید و بلافاصله امور عملیاتی آن آغاز شد.» به گفته غریب‌آبادی «سوخت سیلیساید، نوعی مدرن از سوخت هسته‌ای است که فناوری آن صرفاً در اختیار تعداد انگشت‌شماری از کشورهاست.» او می‌گوید: «در فرآیند جدید، یک صفحه سوخت جدید با استفاده از اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد تولید می‌شود.» نماینده ایران در وین افزود: «این اقدام که کیفیت و کمیت تولید رادیودارو‌ها را به طور قابل‌توجهی ارتقا خواهد داد، جمهوری اسلامی ایران را به یکی از کشور‌های پیشرو در حوزه فناوری هسته‌ای تبدیل می‌کند.»سه کشور اروپایی تعبیری متفاوت از تصمیم ایران دارند که مطابق با تعبیر شش ماه قبل آن‌ها است. آن‌ها دیروز با صدور بیانیه‌ای ضمن ابراز نگرانی از تصمیم ایران و متهم کردن ایران به «نقض» توافق هسته‌ای، گفته‌اند: «ایران، هیچ نیاز غیرنظامی به ساخت و تحقیقات در زمینه اورانیوم فلزی که گامی کلیدی در ساخت سلاح هسته‌ای است ندارد.»
واشنگتن سیگنال را دریافت کرد
مسکو واکنش منفی به تصمیم ایران نشان نداده و میخاییل اولیانوف، سفیر روسیه در وین، در توئیتر خود صرفاً خبر نقل شده از آژانس را منعکس کرده و گفته است: «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش داده که ایران قصد تولید اورانیوم فلزی غنی‌شده تا ۲۰ درصد دارد.» روس‌ها با این حال پیام ایران را بهتر از طرف اروپایی درک کرده‌اند، به خاطر همین اولیانوف می‌گوید: «امریکا به نوبه خود، سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ را حفظ کرده است. تنها راه برای خروج از این دور باطل، از سرگیری مذاکرات وین بدون تأخیر و احیای کامل برجام است.» به نظر می‌رسد امریکایی‌ها هم پیام ایران را به خوبی درک می‌کنند. خبرنگاری از ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه این کشور پرسیده که چه نظری درباره گزارش‌های حاکی از قصد ایران برای به کارگیری اورانیوم با غنای ۲۰ درصد (فلزی) دارد که او گفته است: «تا جایی که می‌دانم، این گزارش تا زمان انتشار آن توسط شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی محرمانه باقی می‌ماند، اما در گزارش‌های رسانه‌ها توصیفاتی از این سند آمده است.» او هرچند گفته که «نگران‌کننده است که ایران انتخاب می‌کند عدم اجرای تعهدات برجامی‌اش را گسترش دهد» به ویژه تعهداتی که به ادعای او «با آزمایش‌هایی که در تحقیقات تسلیحات هسته‌ای» حائز اهمیت هستند. با این حال پرایس گفته است: «ما به سهم خود قصد جدی و آمادگی‌مان را برای بازگشت به برجام (توافق هسته ای) و رسیدن به راهکار‌هایی مفیدتر و ماندگارتر برای کنار آمدن با مسائل هسته‌ای نشان داده‌ایم.» سخنگوی وزارت خارجه امریکا با این حال، گفت: «ما به وضوح گفته‌ایم که این اقدامات تحریک آمیز هیچ اهرم فشاری برای ایران در مذاکرات [احیای توافق هسته‌ای در وین]فراهم نخواهد کرد. در عوض، آن‌ها فقط نگرانی ما را راجع به فعالیت‌های ایران افزایش خواهند داد.» واکنش واشنگتن به سطح جدید غنی‌سازی ایران تقریباً همزمان شده با گزارش‌هایی که منابع اسرائیلی درباره بازگشت امریکا به برجام منتشر می‌کنند. روزنامه صهیونیستی یدیعوت آحارونوت روز سه‌شنبه از قول یکی از مقام‌های ارشد اسرائیل نوشته که بازگشت ایالات متحده به برجام یک واقعیت مسلم است. او هرچند گفته که احتمال می‌رود مذاکرات «وین» درباره احیای برجام قبل از پایان دوران ریاست‌جمهوری «حسن روحانی» به نتیجه برسد، ولی تأکید کرده که حتی اگر قبل از پایان دوره ریاست‌جمهوری روحانی، توافقی در خصوص احیای برجام حاصل نشود، مذاکرات وین ادامه خواهد داشت و ایالات متحده برای جلب نظر رئیسی به تلاش خود ادامه می‌دهد.
