کد خبر: 1052047
تاریخ انتشار: ۲۵ خرداد ۱۴۰۰ - ۱۹:۲۳
در باب «ادبیات و موسیقی در آیین عزاداری زمینه‌خوانی»
«اقامه عزاداری برای اهل‌بیت (ع) در میان شیعیان از دیرباز با شیوه‌های مختلف مرسوم بوده و شیعه با آن انس گرفته است
دکتر موسی فقیه حقانی

«اقامه عزاداری برای اهل‌بیت (ع) در میان شیعیان از دیرباز با شیوه‌های مختلف مرسوم بوده و شیعه با آن انس گرفته است. در این میان، ایرانیان به ویژه از آغاز عصر صفوی به بعد، نقشی برجسته در احیا و اقامه عزای سالار شهیدان (ع) ایفا کردند. تداوم این سنت در میان شیعیان، به فراخور فرهنگ عزاداری در هر شهر و دیاری، منجر به ایجاد سبک‌ها و روش‌های متنوعی در ابراز ارادت به خاندان عصمت و طهارت (ع) شده است. روضه‌خوانی، سینه‌زنی، نوحه‌خوانی، زنجیرزنی، نخل‌گردانی، تعزیه‌خوانی، سیاه‌پوشی و...، جلوه‌هایی از عشق‌ورزی شیعیان به فرزندان زهرای اطهر (ع) است که در اماکن مقدسی همچون: مساجد و مشاهد اهل‌بیت (ع) و نیز کانون‌هایی مانند حسینیه، زینبیه، هیئت و تکیه برپا می‌شد. در برپایی مجالس عزا از همان ابتدا نوحه‌سرایی و نوحه‌سرایان جایگاه ویژه‌ای داشتند و هر شیعه صاحب‌ذوق ادبی یا صدای خوش و پرسوز سعی می‌کرد سهمی در این عشق‌ورزی خالصانه داشته باشد.
زمینه‌خوانی، خواندن نوحه در دستگاه‌های موسیقی ایرانی است و مداح با تسلط بر ردیف‌های آواز ایرانی، نوحه‌ای را که شامل شرح حال کامل ائمه‌معصومین (ع) یا شهدای کربلاست، می‌خواند. برای نخستین‌بار در اواخر دوره قاجار، مرحوم حاج حسین‌بابا متخلص به «مشکین»، اقدام به سرودن نوحه در دستگاه‌های موسیقی ایرانی کرد. به طوری که نوحه با هر دستگاهی که شروع می‌شد، فرود و خاتمه آن هم در همان دستگاه صورت می‌گرفت. وی در برخی از نوحه‌های خود، از دستگاه‌های مختلفی استفاده می‌کرد که با مرکب‌خوانی اجرا می‌شد. مشکین، سینه‌زنی یک دستی را نیز ابداع کرد که تا زمان ورود حاج مرزوق به ایران و باب شدن سینه‌زنی با دو دست، در هیئات رواج داشت. چنان که گفته شد، نوحه زمینه‌خوانی شامل شرح حال کامل شخصیتی است که نوحه به آن می‌پردازد؛ بنابراین گاهی چند صفحه، به یک نوحه اختصاص پیدا می‌کند. در زمینه‌خوانی برخلاف راسته‌خوانی، دستگاه‌های مختلف اجرا می‌شود و سبک سینه‌زنی آن هم ویژگی‌های خاص خود را دارد و برخلاف سینه‌زنی عام که عمدتاً تک‌ضرب است و گاهی سه‌ضرب و گاهی پنج‌ضرب می‌شود. مشکین اشعار خود را در قالب‌های غزل، قصیده، مسمط، رباعی و طومارنامه می‌سرود. متأسفانه تاکنون مجموعه کامل اشعار وی، در دسترس عموم قرار نگرفته است. کتاب ۴۰ صفحه‌ای خزینه‌الاشعار، تنها اثری است که حاوی تعداد کمی از نوحه‌های مشکین است که به همت حسین‌علی آتش‌انداز از شاگردان او چاپ شد. بعد از مرحوم مشکین شاعران و علاقه‌مندانی با تخلص‌هایی همچون مبهوت، خاکی، مفلوک، مشفق، غمگین، بلبل، دیوانه، شاطر و محرم، سبک شعری وی را ادامه دادند. در میان معاصران نیز مرحوم حاج‌احمد صالح، حاج ابراهیم ذوالفقاری متخلص به حجت و حاج رضا تابش‌اکبری، در این سبک شعر می‌سرودند و می‌خواندند. خوشبختانه مجموعه خوبی از اشعار شاعران مذکور، به همت جناب آقای علی (مؤلف اثر) عابدی جمع‌آوری شده است. با توجه به رواج سبک‌های جدید در مداحی و نوحه‌خوانی در دهه ۸۰ و ترس از فراموش شدن سبک‌های قدیمی و نیز گمشدن خاطره بزرگانی که در برپایی عزای سیدالشهدا (ع) در ایران اسلامی نقش‌آفرینی کرده بودند، بر آن شدم ضمن مصاحبه با بزرگان و ریش‌سفیدان هیئت‌های مهم تهران، به ثبت این عشق‌ورزی‌های خالصانه بپردازم. ثبت خاطرات بزرگان هیئت بنی‌فاطمه (ع)، فاطمیون (ع)، پیرعطا، بزاز‌های تهران، تهرانی‌های مشهد و...، توجه بنده را به سبک‌های عزاداری در ایران جلب کرد و در همین ارتباط، وقتی درصدد تهیه مطلبی در خصوص زمینه‌خوانی بودم، به طور اتفاقی با وبلاگی آشنا شدم که به نام آقای علی عابدی ثبت شده بود و این مقدمه‌ای شد برای آشنایی با فردی دلسوخته که عمری را برای ثبت و ضبط میراث ادبی و دینی این سرزمین صرف کرده است. آقای عابدی از شاگردان حاج‌رضا خوشنویس (حاج‌رضا تابش‌اکبری) است که خود شاعر و ذاکر اهل‌بیت (ع) و صاحب اشعاری به همین سبک می‌باشد.»

نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار