از زمان ورود كرونا به كشور آنچه در مورد اين ويروس و تأثيراتش بر روي مشاغل شنيدهايم همه خسارت بوده و آسيب. وقتي كرونا موجب اعمال محدوديتها شد و شهرها يكي پس از ديگري، چندين هفته به تعطيلي كشيده شدند؛ وقتي شهروندان از سفر كردن پرهيز و بسياري از خريدهايشان را به فراموشي سپردند، مشاغل هم در استانهاي مختلف ضرر و زيان زيادي متحمل شدند. با اينكه در ميان اصناف، اين صنعت گردشگري و صنايع دستي و زير مجموعههايش بود كه بيش از هر صنعت و صنف ديگري آسيبديد اما حالا مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان مركزي مدعي است كه «در دوران كرونا و محدوديت صادرات، فروش مجازي باعث رونق بازار هنرمندان صنايع دستي اين منطقه شده است.» اتفاقي كه بايد مورد توجه باشد و شايد بابي شود براي استفاده از فضاي مجازي جهت بالا بردن ميزان فروش محصولاتي كه در خانهها توليد ميشوند. محصولاتي كه به خاطر ديده نشدن، بازارچهاي نيز به آنها عرضه و فروششان به آنها تعلق نميگيرد.
اين يك حقيقت است كه شيوع كرونا بيش از هر فعاليتي، صنعت گردشگري و مجموعههاي مرتبط با آن را تحت تأثير قرارداد. از همان ابتدا كه ترس از مبتلا شدن به اين ويروس به جان مردم افتاد در اولين اقدام سفرها و خريدهايشان را محدود كردند. صنعت گردشگري كه طي سالهاي اخير با رشد بسيار خوب و فزآينده توانسته بود بالاترين نرخ رشد را به خود اختصاص بدهد به يكباره سايه سنگين كرونا را بالاي سر خود احساس كرد. در تمام استانهاي ايران كه به نوعي مقصد گردشگران داخلي و خارجي به شمار ميآيند، سكوتي مرگبار حكمفرما شد و از هتلها و بومگردها گرفته تا فروشگاههاي صنايع دستي و رستورانها و ... روزهاي سختي را تجربه كردند. اما از همان زمان اعلام شد كه بسياري از كشورها در صدد هستند با برنامهريزي، به مديريت بحران پيش آمده پرداخته و خود را براي شرايط پساكرونا آماده كنند. در ايران هم كارشناسان اعلام كردند در كنار حمايتهاي دولتي، فعالان اين عرصه بايد دنياي جديدي را ترسيم كنند تا مجبور به ترك كار يا ضررهاي بيشتر نشوند.
در همين راستا حالا مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان مركزي ميگويد كه كرونا و دوران حضور اين ويروس و محدوديتهاي ناشي از آن كه بر روي صادرات هم تأثيرگذار بوده، باعث رونق بازار هنرمندان صنايع دستي در فضاي مجازي شده است. مصطفي مرزبان با اشاره به وضعيت كنوني صنايع دستي استان مركزي، ادامه ميدهد: «با توجه به اينكه اغلب كارگاههاي صنايع دستي استان در منزل فعال هستند، كرونا فشار و ضرر هنگفتي به امر توليد وارد نكرد و تنها در صادرات چمداني و فروش محصولات تأثير منفي داشت.» به گفته اين مسئول، صنايع دستي استان مركزي به نسبت صنعت گردشگري خسارت كمتري از كرونا متحمل شده است. مرزبان تأكيد ميكند: «در امر آموزش و ترويج صنايع دستي دورههاي بسياري در رده حرفهاي و غيرحرفهاي برگزار شده است كه اثربخشي آن را شاهد هستيم.»
بازارچههايي براي رونق صنايع دستي
راهاندازي بازارچههاي دائمي صنايع دستي از جمله نيازهاي استانها به شمار ميآيند كه ميتوانند كمك شاياني در عرصه معرفي و عرضه صنايع آن منطقه بكنند. هر چند سالهاست اين درخواست اعلام و از طرف مسئولان مورد استقبال قرار ميگيرد اما كمتر استاني وجود دارد كه هم اكنون بازارچه دائمي صنايع دستي فعال داشته باشد. مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان مركزي در رابطه با بازارچه خودشان ميگويد: «در ساخت بازارچههاي دائمي صنايع دستي طي دو سال اخير اقدامات مطلوبي به انجام رسيده و حتي جزو استانهاي صاحب نام هستيم چراكه از ۱۲ شهرستان، ۱۰ شهرستان داراي بازارچه فعال هستند و تنها شهرستانهاي خنداب و زرنديه باقي ماندهاند كه امسال با پيگيري انجام شده و سفر وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي به استان مركزي، مبلغ يك ميليارد تومان براي ساخت اين دو بازارچه دريافت شد.» وي با بيان اينكه زمين لازم براي ساخت اين بازارچه اختصاص يافته است و به محض طراحي، عمليات ساخت آغاز ميشود، ادامه ميدهد: «در نظر است كه بازارچهاي در محل سرچشمه محلات نيز احداث شود و با اختصاص زمين از سوي شهرداري عمليات احداث آغاز خواهد شد.» مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي استان مركزي ميگويد: «هر كدام از بازارچههاي صنايع دستي فعال در استان بالغ بر ۸ تا ۱۲ غرفه دارد كه به صورت كاملاً رايگان تجهيز شده است و با امكانات آب و برق و گاز در اختيار هنرمندان شاخص قرار گرفته است تا براي توليد و فروش محصولات صنايع دستي حمايت لازم صورت گيرد.»
وي در خصوص احياي رشتههاي صنايع دستي منسوخ شده، هم معتقد است كه در اين راستا موضوع آموزش و ترويج مدنظر اداره كل قرار دارد و حتي تعدادي از رشتهها با ارائه آموزش احيا شدهاند. مرزبان با اشاره به صادرات محصولات صنايع دستي، تأكيد ميكند: «با توجه به شرايط كرونا و محدوديت در سفرها و پروازها، عملاً صادرات متوقف است ولي كرونا در كنار همه معايب، فرصت مغتنمي براي هنرمندان صنايع دستي به شمار ميرود چراكه كمك كرد محصولات خود را از طريق سايت و نمايشگاههاي مجازي به فروش برسانند. حتي در اراك يكي از هنرمندان بيش از ۵۰ ميليون تومان محصولات چرمي خود را علاوه بر فروش روتين و خرد، براي كشور افغانستان و ارمنستان طي قراردادي دوساله توليد خواهد كرد. اين تجربه جديد اگر با همت و خلاقيت هنرمندان در فروش همراه شود ميتواند به درآمدهاي مناسب بينجامد.»