روز جـهــانـی محـیـط‌زیـسـت امسال را با عنوان ترمیم و بازسازی اکوسیستم نامگذاری کردند. مشکلات محیط‌زیست جهان از تولید زباله‌های پلاستیکی تا برداشت و هدر‌رفت بی‌سابقه از منابع آبی در پس پاندومی جهانی چندین برابر شده‌است. علاوه بر آن گسترش فقر و افزایش تبعیض اقتصادی و اجتماعی بسیاری از افراد، سازمان‌ها و کشور‌ها را از صرف هزینه برای مقابله با مشکلات متوجه منابع طبیعی و حفاظت از منابع ناتوان کرده‌است.
به گزارش سازمان جهانی محیط‌زیست برای توقف و ترمیم مشکلات پیش آمده برای طبیعت (حداقل آن بخش برگشت‌پذیر) در جهان، از امروز تا ۲۰۵۰ به صرف سالانه بیش از ۵۳۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است. موضوع آنجا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بدانیم منابع طبیعی سهم بسزایی در توسعه و رشد کشور‌ها دارند، مسیری که منجر به دسترسی همه ساکنان زمین به خدمات بهداشت و آموزش و سلامت و مسکن خواهد شد.
بدون ترمیم و محافظت از طبیعت توسعه پایدار امکان نخواهد داشت و مصرف صرف منابع طبیعی زمین نمی‌تواند بی‌محافظت از آن تا ابد ادامه یابد. ویرانی محیط‌زیست از مرزی به آن سو هم سرعت بیشتری می‌یابد و هم در بسیاری نقاط غیر قابل بازگشت می‌شود.
مهم‌ترین راه حفاظت از محیط‌زیست جهان، توافق و همراهی همه کشور‌های جهان در توقف و کاهش تأثیرات سوءمدیریت مصرف‌محور در کشور‌های جهان است و سرمایه‌گذاری برای حفظ ذخیره‌گاه‌های طبیعی است و تلاش برای متعهد ماندن به توافق‌های جهانی در حوزه آب و زباله و تغییر اقلیم. میزبان این دوره کنفرانس‌های روز جهانی محیط‌زیست کشور پاکستان است.
کشور‌های پر جمعیت آسیا مانند هند، پاکستان و اندونزی با توجه به اقلیم و جمعیت کشورشان جزو نخستین کشور‌هایی هستند که تحت‌تأثیر تغییر اقلیم، گرمایش زمین و پدیده‌های ناشی از آن قرار گرفته‌اند.
افزایش دمای زودرس کار خود را کرده‌است
در ایران هم آخرین گزارش وضعیت سد‌های بزرگ کشور تا یکم خرداد ۱۴۰۰ نشان می‌دهد، ورودی آب از ابتدای سال آبی
۱۴۰۰- ۹۹۱۳ تاکنون برابر با ۲۵ میلیارد و ۲۹۰ میلیون مترمکعب بوده که نشان از کاهش ۴۷ درصدی ورودی سد‌های کشور نسبت به سال گذشته دارد. به‌گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، در سال آبی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ از مجموع ظرفیت ۵/۵۰ میلیارد مترمکعبی مخازن سد‌ها، حدود ۲۸ میلیارد و ۸۱۰ میلیون مترمکعب، معادل ۵۷ درصد مخازن پر شده‌است.
بر این اساس، به تبع روند کاهشی بارش‌ها و افزایش گرمای هوا، حجم ورودی آب از ابتدای سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹تاکنون برابر با ۲۵ میلیارد و ۲۹۰ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به مدت مشابه سال آبی قبل از آن (۴۷ میلیارد و ۵۸۰ میلیون مترمکعب)، بیانگر کاهش ۴۷ درصدی ورودی آب به مخازن سد‌های کشور است. این گزارش حاکی است، آخرین وضعیت سد‌های کشور نشان می‌دهد که افزایش دمای زودرس کار خود را انجام داده و میزان ذخایر آب در مخزن سد‌ها به ۲۸ میلیارد و ۸۱۰ میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با سال آبی ۹۹- ۹۸ (۳۹ میلیارد و ۶۸۰ میلیون مترمکعب) دارای ۲۷ درصد کاهش است.
بر اساس این آمار، به تبع میزان ورودی به سد‌های کشور، خروجی آب از سد‌ها با کاهش مواجه بوده و تا این مدت ۲۳ میلیارد و ۶۳۰ میلیون مترمکعب خروجی آب از سد‌های کشور صورت گرفته، به‌گونه‌ای که در مقایسه با مدت مشابه سال آبی قبل، از کاهش ۳۵ درصدی برخوردار بوده‌است.
در این دو سال اخیر کاشت برنج در استان فارس، اصفهان، حتی خراسان جنوبی در دل کویر از بدترین تصمیمات حوزه کشاورزی و نماد سوءمدیریت آب در این حوزه بود. هنوز با روش غرقابی برنج می‌کارند در حالی که همان گیلان و مازندران هم مشکل آب دارند تا چه رسد به مرکز و شرق ایران.
چرا برای جایگزین کردن محصولاتی دیگر هیچ برنامه‌ریزی یا آموزشی به کشاورزان برای تغییر الگوی کشت انجام نشده است. نخستین روش‌های سازگاری با کم آبی و مدیریت آب هم باید در حوزه کشاورزی لحاظ شود.
نگاه ملی برای حل مشکل کشاورزی
تحقیقات تازه نشان می‌دهد که تغییر اقلیم و گرمایش زمین تأثیر خودشان را حتی بر کشت و کار‌های کوتاه مدت مانند زمین‌های کشاورزی و باغداری هم نشان داده‌است.
به جز باران‌های رگباری و کوتاه‌مدت در خارج فصل کشت و نیاز گیاهان، تغییرات ناگهانی دما و کاهش طول مدت فصول میانه (بهار و پاییز) مشکلات دیگری نیز در این حوزه برای کشاورزان پیش آمده‌است.
آفات بیشتر و متنوع‌تر شده‌اند و همین طور علف‌های هرز در زمستان هم رشد می‌کنند. تعداد زنبور‌ها کاهش پیدا کرده و باروری شکوفه‌ها و اندازه میوه‌ها نیز به شکل معنا داری در نیم قرن اخیر تغییر کرده‌است.
همین‌طور امکان کشت تازه در سرزمین‌هایی که دمای سردتر داشتند، شرایط تجاری و رقابتی را برای سرزمین‌های گرمسیر سخت کرده‌است. در مورد برخی محصولات مانند قهوه و برخی از انواع برنج زمین‌های مناسب کشت در سطح جهان به شدت رو به کاهش است و بسیاری از کشتکاران این محصولات، ادامه کشت آن را اقتصادی نمی‌دانند.
در ایران نیز مجموعه متغیر‌هایی مانند کاهش باران و تغییر نوع بارش و فصول آن، افزایش میانگین دمای هوا و افزایش سرعت تبخیر و متغیر‌های اقلیمی مانند این نیز تحت‌تأثیر تغییر اقلیم در حال تغییرند.
آیا ما برای سازگاری با وضعیت پیش‌رویمان برای کشاورزی و دامداری که در پیوند مستقیم با امنیت غذایی ایران است، برنامه‌ای داریم؟ برای تأمین نیاز‌های اولیه روستاییان و کشاورزان و دامداران در به کار گرفتن تکنولوژی روز جهان در حوزه کشاورزی و آبیاری چطور؟ برنامه و نگاه ملی برای حل این مشکل بسیار مهم است. راستی نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری در این خصوص برنامه‌ای دارند؟
