چند سالی میشود که فضای مجازی تنور انتخاباتهای مختلف در جهان را گرمتر میکند و انتخاباتها هم تنور استفاده از فضای مجازی را. این میان در ایران تصور میشود که برخلاف کشورهای دیگر جهان و به خصوص کشورهای مطرح غربی، استفاده انتخاباتی از فضای مجازی در هیچ چارچوب قانونی نیست و همه امور رها و آزاد گذاشته شدهاند.
مدل تبلیغاتی و فعالیت دونالد ترامپ در توئیتر و شبکههای مختلف مجازی میتواند مثال خوبی برای این موضوع باشد. ترامپ در شبکههای مجازی فالوورهای بسیاری برای خود جذب کرد و در اوج این فعالیتهای مجازی توانست انتخابات ۲۰۱۶ را هم ببرد و رئیسجمهور امریکا شود. اما در ایام انتخابات ۲۰۲۰، یوتیوب، توئیتر و فیسبوک بارها پستهای مجازی او را به عنوان مطالب حاوی اخبار جعلی برچسب زدند. مدیران این شبکههای اجتماعی معتقد بودند که در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ انتشار محتوای جعلی و نفرتپراکنانه در حسابهای کاربری ترامپ اوج گرفته و در رویدادهای پس از اعلام نتیجه انتخابات و اعلام باخت ترامپ، این موارد به بالاترین حد خود رسیده است. در ششم ژانویه ۲۰۲۱ گروهی از حامیان ترامپ به ساختمان کنگره این کشور حمله کردند. بلافاصله پس از این رویداد، توئیتر، فیسبوک، یوتیوب و تعدادی از شبکههای اجتماعی دیگر حسابهای کاربری ترامپ را مسدود کردند. پس از این ماجرا نگرانیها از قدرت فزاینده شبکههای اجتماعی که حتی میتواند جلوی رئیسجمهور امریکا را نیز بگیرد، بیشتر شد. در این میان کشورهایی که قانونی برای رویارویی با قدرت پلتفرمها ندارند باید بیشتر نگران باشند.
برخی قوانین شبکههای اجتماعی در خصوص انتخابات
یوتیوب
طبق دستورالعمل این شرکت هرگونه محتوای نفرتپراکنی، آزار و اذیت، روشهای فریبکارانه و تهییج خشونت ممنوع است. این قوانین شامل محتوای مربوط به انتخابات نیز میشود.
این شبکه اجتماعی به برخی محتواهای ناقض قوانین خود اشاره میکند: مانند محتوایی که به طور فنی دستکاری یا طوری تنظیم شده که کاربران را گمراه کند. مانند ویدئوی دستکاری شده، محتوایی که مردم را درباره رأی دادن گمراه میکند، محتوایی که ادعای جعلی درباره صلاحیت کاندیداهای سیاسی یا مقامات منتخب مطرح کند، محتوایی که حاوی اطلاعات هک شده باشد و محتوایی که افراد را تشویق و در فرایندهای دموکراتیک اختلال ایجاد کنند.
فیسبوک
این پلتفرم در ایام انتخابات امریکا اعلام کرد از یک هفته قبل از انتخابات آگهی تبلیغاتی قبول نمیکند. پستهایی که در آن ادعا میشد اگر مردم در رأیگیری شرکت کنند، به کووید ۱۹ مبتلا میشوند، حذف شدند و یک لینک به اطلاعات معتبر درباره این بیماری به پست مذکور ضمیمه میشد. پستهایی که سعی در زیر سؤال بردن نتایج انتخابات یا روشهای رأیگیری داشتند نیز برچسب میخوردند.
توئیتر
طبق قوانین توئیتر هیچیک از کاربران از جمله کاندیداهای ریاست جمهوری نمیتوانند ادعای برندگی در انتخابات کنند. نتیجه انتخابات باید از سوی مقامات اعلام شود. توئیتهایی که به اختلال در فرایند انتخابات یا نتایج رأیگیری منجر شوند، مانند اقدامات خشونت بار حذف خواهد شد.
واتساپ
در خصوص انتخابات ریاست جمهوری امریکا این شبکه اجتماعی با شبکه جهانی راستیآزمایی و اعضای آن همکاری کرد تا سرویس گزارشدهی محتوای مخرب را ایجاد کند. همچنین این پلتفرم سعی دارد حسابهای کاربری را که در انتشار پیامهای اسپم و اتوماتیک دخالت میکنند، شناسایی کند.
قوانین کشورها برای شبکههای اجتماعی در بازههای انتخاباتی
برخی از کشورها نیز در این زمینه پیشتاز هستند و سعی کردهاند با وضع قوانینی، مسئولیت شبکههای اجتماعی درباره نظارت بر محتوای انتشار یافته را بیشتر کنند.
فرانسه
در سال ۲۰۱۸ میلادی در پارلمان فرانسه تصویب شد که نظارت سختگیرانهتری بر شبکههای اجتماعی از جمله فیسبوک و توئیتر تحمیل شود. این قانون به قضات اجازه میدهد دستور حذف سریع اخبار جعلی در کمپینهای انتخاباتی را صادر کنند.
ایتالیا
سازمان AGCOM (نهاد رگولاتوری و ناظر بر رقابت صنعت ارتباطات) ایتالیا در ۲۰۱۸، ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ میلادی دستورالعملی برای دسترسی عادلانه به پلتفرمهای آنلاین طی کمپینهای انتخاباتی تصویب کرد. در دستورالعمل مذکور به تضمین اجرای عدالت در شرایط یکسان، دسترسی به ابزارهای اطلاعاتی و سیاسی و روشهای شفاف و غیرتبعیضآمیز اشاره شده است. دیگر نکته مهم ضمانت شفافیت تبلیغات سیاسی آنلاین و مکانیسم گزارشدهی محتوای غیرقانونی است.
ایرلند
کمپینهای انتخاباتی نمیتوانند پیام یا ایمیل به افراد بفرستند و اطلاعات تماس طرف سوم در این فرایند قابل استفاده نیست. همچنین محتوای تبلیغات سیاسی باید به طور مناسب از محتواهای دیگر متمایز شود. از سوی دیگر از سال ۲۰۱۷ میلادی تاکنون دولت ایرلند یک گروه درون سازمانی ایجاد کرده که هدف آن بررسی امنیت انتخابات و جلوگیری از انتشار اخبار جعلی است.
کانادا
در ۲۰۱۹ میلادی و پیش از برگزاری انتخابات فدرال کانادا، دولت این کشور از شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای دیجیتال خواست برای مقابله با اخبار جعلی کمک کنند. فیسبوک، مایکروسافت و گوگل توافق کردند در این زمینه از اقدامات دولت پشتیبانی کنند.
هند
یکی از چالشهای بزرگ سیاسی اجتماعی در هند گستره وسیع اخبار جعلی در این کشور است. دویچهوله در گزارشی در سال ۲۰۱۹ میلادی اشاره میکند بر اساس دستور دولت هند احزاب سیاسی باید محتوای نفرتپراکنانه و اخبار جعلی را از حسابهای کاربری شبکههای اجتماعی خود پاک کنند.
در سال جاری فیسبوک اعلام کرد مشغول ایمنسازی پلتفرم خود قبل از انتخابات ایالتی در هند است. فیسبوک ادعا میکند با محتوای نفرتپراکنی، اخبار جعلی و سرکوب رأیدهندگان مقابله و با مقامات انتخاباتی در هند همکاری میکند تا کانالهایی برای حذف محتوای ناقض قانون هند و دریافت دستورات قانونی ایجاد کند.