فرهنگ ايران در هزاره اخير نادره‌كاران زيادي به خود ديده و يكي پس از ديگري آمده و همراه نام نيكشان سرمايه‌هاي معنوي زيادي از خود برجاي گذاشته‌اند. آسمان تاريخ ايران از وجود چنين ستارگان درخشاني كه جواني و عمر خود را به ايران مي‌بخشند و با آثارشان به فرهنگ ايران و زبان فارسي سرزندگي و قوت مي‌بخشند همواره بهره مند بوده و خواهد بود.
دوم خرداد زادروز محمدعلي موحد مورخی كارآزموده، حقوقداني برجسته، عرفان‌پژوه و عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي است. وی بيش از نيم قرن است كه دانش آموخته دكتراي حقوق دانشگاه تهران است. او مرد دانش و فضل است، آثارش به انسان نگاهي تازه از حقوق و تحقيق و تاريخ و شعروعرفان مي‌بخشد.
تخصص اصلي استاد موحد دانش حقوق است و بخش مهمي از تأليفاتش را در حوزه حقوق و عدالت و آزادي به يادگار گذاشته است، از اين رو «نفت ما و مسائل حقوقي» را نوشت و در كتاب «خواب آشفته نفت» با نثري دلكش و روايتي زنده از نهضت ملي شدن نفت دفاع كرد. « در هواي حق و عدالت» كتابي مهم و پربار است .
استاد موحد در حوزه ادبيات نيز طبع‌‌آزمايي كرده‌اند كه بخشي از كارنامه كاري او را تشكيل مي‌دهد.
او كار روي ترجمه سفرنامه ابن بطوطه را در سال 1332 انجام داد كه در سال ۱۳۳۶منتشر شد که به واسطه قدرت قلم و شيوايي ترجمه مورد توجه اساتيد قرار گرفت و با ترجمه سفرنامه اين جهانگرد مسلمان، ما را با تاريخ و جغرافياي ايران از نگاه يك گردشگر تيزبين آشنا نمود، سپس با انتشار حديقه الحقيقه در سال ۱۳۴۳در باغ حقيقت را براي عرفان پژوهان گشود. او در كار شناخت آثار مولانا و شمس نيز استوار است و بيشتر از هركس ديگري از دريچه شمس به مولانا نگريسته است. استاد موحد با تصحيح كتاب مختصر اما مهم مقالات شمس باب سخت و صعب گره‌هاي كلام شمس را گشود.
تصحيح مثنوي معنوي نيز از ديگر آثار سترگ و عظيم اوست كه به قول ايشان با دقت تمام نه به طريق نمايشي و ويترين‌آرايي بلكه با وسواسي علمي و امانتداري كلمه به كلمه و موبه‌مو موارد اختلاف را ثبت كردند.
در مطلبي از ايشان راجع به مثنوي آمده است: «حضرت مثنوي كتابي است مشكل‌تر از مشكل و آسان‌تر از آسان. آن‌بر، عاقل و اين‌بر، نادان.» در مكتبخانه‌هاي قديمي ولايت ما، تعليم فارسي را با گلستان سعدي آغاز مي‌كردند و در ميان فضلا معروف بود كه مي‌گفتند گلستان، كتابي سهل و ممتنع است. آن را در هفت‌سالگي مي‌خوانند و در 70سالگي مي‌فهمند.
مثنوي نيز همواره كتاب محبوب ايرانيان بوده است. بنده تقريباً 80سال است كه با مثنوي آشنايي دارم و اين آشنايي در سال‌هاي اخير چندان پررنگ شده كه گويي فضاي خاطرم يكسره در تسخير مثنوي درآمده و با اين سابقه دراز است كه هم‌آواز با محمد ولي اكبري مي‌گويم آري، اين كتابي است سهل و ممتنع، مشكل‌تر از مشكل و آسان‌تر از آسان.
از ديگر آثار استاد در اين زمينه مي‌توان به تصحيح ابتدانامه و رساله سپهسالار نيز اشاره كرد.
حسن‌ختام كارنامه كاري ايشان در زمينه شعر و شاعري است. استاد در شعر و شاعري هم دستي بر قلم دارد. «شاهد عهد شباب» نام شاعرانه و زيباي دفتر شعري است كه نشان از ذوق لطيف ايشان دارد. در پايان اين يادداشت شعري با عنوان اختيار از استاد محمدعلي موحد را تقديم نگاه‌تان مي‌كنم.
هرنفس بر سر يك دو راهي
بي‌نوا آدمي ناگزير است
ناگزير است تا برگزيند
او در آزادي خود اسير است.
هست آزاد تا برگزيند
جبر در اختيار است اين‌جا
انتخاب اختيار است اما
اختيار اضطرار است اين‌جا
اختيار است چون مي‌تواني
از دو آن را كه خواهي گزيدن
ليك بسته در نفي و نتوان
از گزيدن دمي سركشيدن
«اين» و «آن» را تو باهم نيابي
و «اين» و «آن» هم نداني رهيدن
«اين» یا «آن» يكي را تواني
از ميان دو امكان گزيدن
بايدت برگزيدن يكي را
از دو راهي كه هر گام بيني
كي توان زيست در شك؟ به ناچار
بايدت آفريدن يقيني.
