سرویس سبک زندگی جوان آنلاین: «صِلُوا أَرْحَامَکمْ. وَ احْفَظُوا أَلْسِنَتَکمْ وَ غُضُّوا عَمَّا لَا یحِلُّ النَّظَرُ إِلَیهِ أَبْصَارَکمْ وَ عَمَّا لَا یحِلُّ الِاسْتِمَاعُ إِلَیهِ أَسْمَاعَکمْ»
«با خویشان بپیوندید و زبانتان را نگه دارید و همچنین چشم و گوش خود را از آنچه نگاه به آن و شنیدن آن روا نیست حفظ کنید.»
صله رحم یا پیوند با خویشان از جمله اموری است که اسلام آن را مورد عنایت قرار داده و به آن سفارش کرده است. رسیدگی به نزدیکان، خیر و برکت نسبت به آنان، انجام برخی کار‌های آنان بر حسب توان و موقعیت، عیادت بیماران از خویشان و نزدیکان، همراهی با آنان در غم و شادی و برطرف کردن حوائج آنان از مصادیق صله رحم است، برای همین است که این امر در خطبه شعبانیه رسول خدا به صورت توصیه اکید از سوی آن حضرت مورد لحاظ قرار گرفته است.
در روایت دیگری از پیامبر اکرم (ص) وارد شده است که خیری همچون صله رحم نیست که ثواب و پاداش آن با سرعت به انسان برسد (بحارالانوار جلد ۷۱ صفحه ۲۷۰).
همچنین در روایات ما تصریح شده است که اگر کسی اهل رسیدگی به خویشان و نزدیکان باشد خداوند آثاری را بر کار او مترتب می‌سازد، از جمله این آثار می‌توان به زیادی عمر، از بین رفتن فقر و نداری، آبادانی شهر‌ها و روستاها، آسانی حساب آدمی در روز محشر، جلوگیری از مرگ بد و حفظ و حراست انسان از ارتکاب معصیت اشاره کرد.
اساساً اسلام آمده است تا رویه انسان‌ها را تغییر داده و به کمال نزدیک کند، از این رو در دستورات این آیین حیات بخش به موارد متعددی برمی‌خوریم که توصیه شده است پاسخ بدی با خوبی داده شود.
مرحوم شیخ کلینی در کتاب شریف کافی به حدیثی اشاره می‌کند که در نوع خود بسیار قابل توجه است. امام صادق (ع) به اصحاب خویش فرمودند: روزی مردی نزد رسول خدا (ص) آمد و گفت من خویشانی دارم که همیشه در حق من بدی می‌کنند، به طوری که آسایش و راحتی من را سلب کرده‌اند من با آن‌ها چه کنم؟ حضرت فرمود: «هر کس مالش را از تو دریغ دارد تو به او عطا کن. هرکس از تو بگسلد و با تو قطع ارتباط کند تو با او بپیوند و هر که در حق تو ظلم کند تو از او بگذر و در حقش نیکی کن. اگر چنین کنی خدا پشتیبان و مدافع توست.»
اسلام با بهره‌گیری از چنین تعالیم آسمانی توانست طی سالیان اندکی تا اقصی نقاط عالم پیش رود و در فراز قله عقیده و باور مردم جای گیرد.
توصیه بعدی پیامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانیه به برخی اعضا و جوارح انسان بازمی‌گردد و در نخستین گام پیامبر از زبان آدمی سخن می‌گوید که به تعبیر حضرت در جای دیگر، مهم‌ترین عضوی است که مردم را به جهنم می‌افکند. جرم او کوچک، اما جرمش بزرگ است و برخی از عالمان اخلاقی بیش از ۳۰ گناه برای آن برشمردند.
اگر مسلمانی بخواهد زبان خود را از دروغ و فحش، غیبت و تهمت، مسخره و طنز حفظ کند به راستی چه زمانی مناسب‌تر از ماه مبارک رمضان می‌تواند باشد که یاوری، چون خدا پشتیبان اوست.
در تفسیر نمونه در شرح سوره لقمان آمده است که روزی مولای لقمان از او خواست از اعضای گوسفند بهترین عضو را پخته و برای او بیاورد. لقمان زبان و دل گوسفند را حاضر کرد. آنگاه از او خواست بدترین اعضا را آماده سازد، لقمان باز همین دورنزد او آورد. وقتی از علت آن پرسید گفت: «هرچه خیر و نیکی به انسان برسد یا هرچه فساد بدی برای انسان پیش آید از دل و زبان اوست.»
همین توصیه برای مراقبت از چشم و گوش نیز شده است. چشم و دیده‌ای که فریاد اهل معرفت از مهار نشدن آن است: ز دست دیده و دل هردو فریاد/ که هرچه دیده بیند دل کند یاد...... و گوش آدمی که دهان روح اوست. اگر غذای جسم از راه دهان وارد بدن می‌شود محل ورود غذای روح گوش است. بدیهی است اگر انسان به شنیده‌های خویش اهتمام نورزد این غذای فاسد می‌تواند با روح آدمی چه کار‌ها که نکند! و ماه رمضان ماه مراقبت است، مراقبت از اعضا و جوارحی که خداوند به امانت به انسان سپرده است و مراقبت از این ماه خدا، که آیا به درستی مورد استفاده انسان قرار می‌گیرد؟!
*عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی
