سرویس اقتصاد جوان آنلاین: صاحبنظران معتقدند دلایل کاهش نرخ کار مفید در ایران نبود تناسب در دستمزد کارکنان با کار و مخارج زندگی، ضعف در مدیریت و نظارت، نیروهای مازاد بر نیاز و نبود شایستهسالاری منطقی است. با توجه به آمار و اطلاعات استخراج شده از سازمان ملی بهرهوری، شاخص بهرهوری نیروی کار بر اساس ارزشافزوده فعالیتهای اقتصادی در سال ۱۳۹۸ به میزان ۳ /۸۲ درصد است که نسبت به سال ۱۳۹۷ روند کاهشی داشته است. طی سالهای گذشته هربار مسئولان وقت تصمیم به جای دادن مفهوم بهرهوری در قوانین و مقررات کشور داشتهاند، ارادهای راسخ نبود که این قوانین را به کرسی عمل بنشاند و نتیجه آن میشود که نرخ بهرهوری هر ساله عقبگرد میکند.
وقتی سال ۱۳۶۵ را با سال ۱۳۹۷ که آخرین آمار رسمی از وضعیت بهرهوری در آن منتشر شده است مقایسه میکنیم، میبینیم بهرهوری کل عوامل، سالانه درصدی هم کاهش داشته و این نشانگر این است که بهرغم اینکه سطح سرمایه و فناوری ارتقا پیدا کرده است، سطح بهرهوری کاهش یافته و این یکی از معماهای اقتصاد ایران است. این درحالی است که طی دو دهه گذشته تعدادی از کشورهای آسیای جنوبشرقی و اقیانوسیه که وضعیتی مشابه وضعیت اقتصادی ایران داشتند، از رشد اقتصادی چشمگیری برخوردار بودهاند و بررسیهای به عمل آمده نشان میدهد این کشورها سهم قابلتوجهی از رشد اقتصادی خود را نه از طریق سرمایهگذاریهای جدید، بلکه از طریق بهبود ساختارهای مدیریتی، نیروی انسانی، تجهیزات و ماشینآلات (ارتقای بهرهوری) به دست آوردهاند.
در افزایش رشد اقتصادی ایران از محل رشد بهرهوری غفلت شده است
بهطور کلی بهرهوری امری مغفول در اقتصاد ایران است و طی سالهای گذشته هربار مسئولان وقت تصمیم به جای دادن مفهوم بهرهوری در قوانین و مقررات کشور گرفتهاند، ارادهای راسخ نبود که این قوانین را به کرسی عمل بنشاند و ماحصل آن افزایش بهرهوری در اقتصاد کشور شود. آخرین آمار و ارقام منتشر شده از سوی سازمان بهرهوری ملی نیز مؤید همین نکته است. بهطوری که مشاهده میشود در محدوده سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۷ شاخص بهرهوری کار تنها ۷/۰ درصد افزایش داشته است و شاخص سرمایه و شاخص کل عوامل تولید نیز به ترتیب ۹/۰ و ۳/۰ درصد کاهشی بودهاند. برآیند این ارقام نشان میدهد که رشد اقتصادی ایران از نوع رشد منابعمحور بوده و نسبت به پتانسیلهای بالای رشد اقتصادی از محل بهرهوری، غفلت بزرگی شده است. این موضوع زمانی دارای اهمیت است که بدانیم از سال ۱۹۷۰ تاکنون سهم بهرهوری از اقتصاد ایران حدود ۷درصد بوده و ثابت مانده است، درحالی که در پاکستان رشد ۴۲ درصدی داشته است.
حاتم شاکرمی در گفتگو با فارس، به مناسبت هفته کار و کارگردر مورد نقش کارگران در تولید و رشد اقتصادی و میزان بهرهوری کل تولید در ایران گفت: شاخص بهرهوری نیروی کار برای اندازهگیری بهرهوری نیروی کار در سطح یک فعالیت اقتصادی از نسبت شاخص ارزش افزوده به شاخص تعداد شاغلان استفاده میشود.
به گفته وی، بهرهوری نیروی کار رایجترین شاخصی است که در بررسی یک اقتصاد، صنعت یا یک واحد تولیدی به کار برده میشود. از دلایل این امر میتوان به سهم نسبتاً زیاد هزینه نیروی کار در ارزش بسیاری از تولیدات و نیز موجود بودن اطلاعات مربوط به نهاده نیروی کار در مقایسه با آمار و اطلاعات مربوط به نهادههای دیگر مانند سرمایه اشاره کرد.
شاکرمی گفت: تغییرات شاخص بهرهوری نیروی کار به دلایل مختلفی نظیر تغییر سطح کیفی نیروی کار به واسطه آموزش، کسب تجربه و تخصص در کار، تغییر شرایط کار، مهارت در مدیریت، تغییر در تکنولوژی مورد استفاده رخ میدهد. شناسایی علت یا علل تغییر بهرهوری نیروی کار از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا از این طریق میتوان روی شاخص بهرهوری نیروی کار تأثیر گذاشت.
وی این نکته را هم گفت: در حال حاضر از موانع رشد بهرهوری نیروی کار، پایین بودن انباشت سرمایه انسانی کارآمد و عدم استفاده مناسب از آن در فرآیند تولید، فقدان ارتباط لازم بین حقوق و دستمزد با بهرهوری و ناهماهنگی و عدم انطباق بین نوع شغل و مهارت نیروی کار به شمار میرود. به گفته معاون روابط کار، از راهکارهای رفع این مانع ایجاد ارتباط بین توسعه نظام آموزشی و نیازهای بازار کار از نظام آموزشی کشور است.
ارتقای سطح کیفی نیروی کار از طریق آموزشهای ضمن خدمت، آموزشهای فنیحرفهای لازم به منظور بالا بردن سهم شاغلان متخصص و ایجاد انگیزه لازم در نیروی کار از طریق به وجود آوردن ارتباط بین سطح دستمزد و حقوق با سطح بهرهوری ممکن میشود. تلاش بر این بوده تا ساز و کار پرداخت مزد و حقوق به گونهای باشد تا زمینههای لازم برای استقرار نظامهای کارمزدی و پاداش مبتنی بر بهرهوری گسترش یابد و در این زمینه موانع قانونی کاهنده بهرهوری کاهش یابد.
معاون روابط کار تصریح کرد: با توجه به آمار و اطلاعات استخراج شده از سازمان ملی بهرهوری، شاخص بهرهوری نیروی کار بر اساس ارزش افزوده فعالیتهای اقتصادی در سال ۱۳۹۸ به میزان ۳/ ۸۲ درصد است که نسبت به سال ۱۳۹۷ روند کاهشی داشته است.
وی گفت: همچنین آمار و اطلاعات مربوط به بهرهوری نیروی کار استخراج شده از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران نیز مؤید روند کاهشی بهرهوری نیروی کار سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ بوده است.
شاکرمی گفت: ۳۰ درصد از رشد ۸ درصدی اقتصاد ایران در طول سالهای قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشور باید از محل ارتقای بهرهوری تأمین شود، لذا با توجه به پایین بودن سطح بهرهوری در اقتصاد ایران نسبت به سایر کشورهای درحال توسعه، امکان جهش و رشد آن تنها به واسطه وجود ظرفیتهای خالی و استفاده از آن امکانپذیر میشود.