گفت وگوی « جوان» با سید عباس شیر دل استاد کار قلمزن اصفهانی و ریئس اتحادیه صنایع دستی اصفهان

صدای چکاش هنرمندان قلمزن اصفهانی دیگر صدا ندارد؟!

به داد هنری برسید که قبل از بزرگ شدن زیر پای مافیای هنرنفسهایش در اصفهان به تپش افتاده است. در حینی که قلم میزند آرام ، شمرده و با طمأنینه به سئوالاتم پاسخ می دهد او در یک خانواده هنرمند ، هنردوست و مذهبی چشم بجهان گشود استاد سید عباس شیر دل استاد کار قلمزن اصفهانی است که از دوران کودکی وارد این حرفه شد وهمین بهانه ای شد تا با وی به گفت و گو بپردازم صدای چکش ریزو گاه بلند جادویی هنرمند اصفهانی که در مسیر پر فراز ونشیب تق تق چکاش بر پیکر ورق ناله می کند موی سپید کشته واو با هنرپرذوق اش جان تاریخی به ورق فلزی می دهد تا در بهترین فضاهای موزه وتالارها ی جهان رخ نمایی کند ؛اکنون این تق تق بی رمق ونحیف شده چراکه درعصرکرونایی صنعت کردشگری ازسکه افتاده است . اما هنرمندان این خطه تاریخی با اشتیاق وصف ناپذیر برتن مس و ورق آهن بی روح، جان تازه ایی می دهند تا زندگی وجودشان را فرا گیرد و آرام بررویش سرشار از زندگی چونان عقابی بلند پرواز یا معشوقی در فراق یار بر زیر سایه بان درختان ، پرنده ایی یکه و تنها بر شاخسار بید پریشان ، گاه عارفی درمیان زمین و آسمان یا منجمی در جستجوی کواکب همه در کل دیدن لبخند هنرمند بعد از پاک کردن عرق خستگیهاش که حاصل از هنرش خواهد بود . ولی هر چه هست ؟ و هر چه که باشد ذوق دست استاد کار هنرمند است که با تن نازی بر مس قلم می کشد وبا قیرسیاه آشنایش می کندو بر وجودش نقش عشق می زند در حالیکه که هنوز مس وقیربا هم همراه است . از مس کم ارزش طرحی قابل ستایش و جهانی می سازد ..طرحهایی که تحسین جهان را برهنرمندو استاد کار نثار کندتا جان تازه ائی به شهرمان اصفهان ببخشد. درهمین راستا پای صحبت استاد کارپیشکسوت و قدیمی خواهیم نشست تا از گذر عمرش وتجربیات کار خود خاطراتی بیان کند .

 

رویا مردانی  

 

جناب آقای شیردل بفرمائید از چه سالی کارقلمزنی را شروع کردید واین حرفه را نزد چه کسی آموزش دیدید؟

بنام خالق زیبائیها ؛به فرموده مقام معظم رهبری :صنایع دستی تنوع و تجملی که دارد و ذوقی که در آن به کار رفته، زیبا و همه کس پسند است واین صنعت دست، حاصل روح ملت‌ها و دستاورد هنرهای آموخته از نسلی به نسل دیگر است. بنابراین، صنایع دستی تنها کالائی برای مبادله نیست، بلکه خصوصیات فرهنگی و ویژگی‌های قومی، از طریق این کالا مبادله می‌شود و نوعی ارتباط فرهنگی در میان جامعه‌ها پدید می‌آورد.

من کارم را از  دهه ی  40 در دوران کودکی  به   سفارش پدر و به رسم استادو شاگردی در کنار درسهایم ،درس قلم را مشق کردم و  سرنوشت مرا شاگردی در خانه استاد سید عباس وهاب کرد و بعدها به شاگردی استاد احمد شکرانی طراحی ،  سیاه قلم و رنگ ،  روغن آموختم وسر انجام به  قلم زنی برگشت تا استادی شود دلسوزو توانا  که ، شاگردانش در گوشه و کنار شهر اصفهان به کار مشغول باشندو زمان حال بعد از سالیان بسیار که قلم بر مس و طلا را آب می کرد اکنون به عنوان رئیس صنایع دستی  به مدت 12 سال است  در خدمت هنرو هنرمندان اصفهان هستم .

 آقای شیر دل از چه زمانی وارد اتحادیه صنف شدید؟

 کار مدیریتی را از سال 73 آغاز کردم و 3 سال بعد با رای آوردن در اتحادیه بعنوان رئیس صنایع دستی انتخاب گشتم . تا مانند  مدیران سابق به دنبال حقی باشم که بارها گفته شد و هیچگاه به نتیجه مثبت نرسید و در بین کاغذهای دستور عملها هنوز هم خاک می خورد .

استاد رنج هنر را شما می کشید وسودرا دلالان می برند برای جلوگیری از این مافیاچه اقداماتی انجام داده اید؟

  از جمله کارهای مثبت ما جلو گیری ازفروش قاچاق محصولات  صنایع دستی خارجی بود که وارد بازار اصفهان می شد وچند برابر قیمت به فروش می رسید . این کار باعث بی اعتمادی نسبت به محصولات ایرانی شده بود که  بر گرداندن حس اعتماد خریدار نسبت به محصولات داخلی و تشویق  به خرید کالاهای ایرانی که هم  جذابیت بیشتری  نسبت به  محصولات قاچاق خارجی داشت و هم ارزانتروبادوام تراز مشابه خارجی بود.

بفرمائید باتوجه به وضعیت پدیده کرونا وهمچنین ضعیف شدن صنعت گردشگری هنرمندان صنایع دستی باچه مشکلاتی مواجه هستند؟

در مورد مشکلاتی که بر سر راه هنرمندان  اصفهان  وجود دارد اینکه حدود  60 هزار تولید کننده صنایع دستی  در استان وجود دارد که این هامشغول کار بودند وبراثرضعیف شدن صنعت گردشگر ونیامدن توریست و جهانگرد باعث تشدید بیکاری ودر انزوا قرار گرفتن هنرمندان صنایع دستی شده استوهمین امر باعث شده تا تولید کنندگان تولیداتشان  بر روی دستشان بماندوفروش نرود و نتیجه آن بیکاری شود وتنها راه امید قشر به پایان رسیدن این بیماری منحوس است تا بتواند تولیدات هنری خودرا دوباره افزایش دهند واز طرفی هزینه های اجاره وعدم تمکن مالی وهزینه های گزاف زندگی با این موضوع ممزوج شد ه وبسیاری از هنرمدان چیره دست صنایع دستی  برای تامین معیشت روزمره خود مجبور به تغییر شغل شده اند وخطری جبران ناپذیر است که ما در این صنعت استادکاران متبحر را از دست بدهیم ومضافاً هیچ ارکانی در این خصوص کمکی نمی کند چراکه سفرها تعطیل شده اسده است.

استاد دررشته هنر صنایع دستی چند رسته وجود دارد وچند رسته مربوط به استان اصفهان است؟

براساس پژوهشهای  دانشگاهی از 600 رسته هنری  196 رسته  آن مربوط به استان اصفهان می باشد  که با تلاشهای و پیگیری دکتر نامور مطلق این هنرها  به صورت مکتوب در آمده و از جمله کارهای این مسئول برجسته می توان به صنایع دستی بیشتر اشاره کرد که آن راازحالت  آکادمیک  به صورت عرصه جهانی و  قابل لمس در آورد  .

اصفهان به عنوان شهر خلاق ووپایتخت صنایع دستی کشور لقب گرفته در این خصوص توضیح دهید؟

بله دراواخرسال 94  اصفهان با بالاترین آمار  صنایع دستی و با همکاری  مرحوم احمد ادیب اصفهان به عنوان  شهر خلاق صنایع دستی نامیده شد. در حالیکه در 18 اجلاس صنایع دستی با محوریت اصفهان وبا  وجود 300مهمان خارجی که از  رویدادهای بزرگ انتخابات قاره ها بود در این حوزه حضورداشتیم.وهمچنین از اتفاقات مهم این دوران وجود  نمایشگاهها و شناسنامه دار کردن آثار هنری ،  ایجاد کلاسهای AT و ، کلاسهای برند لینگ و تجارت الکترونیک ، بود که  اکنون  شاهد کارههای هنرمندان شهرو استانمان  در فضای مجازی هستیم و این جایی خوشحالی بسیار دارد .

چه ابداعاتی در این طرح‌ها به کار برده اید که مورد توجه قرار گرفته است؟

برای جذب  توریست های خارجی و داخلی کشور. در این مدت کاری با سلایق  توریستهای   اروپایی و آمریکایی آشنا شدیم که کارهای ظریف با حجم کم را خریداری می کردند ودر مقابلشان  توریست های کشورهای عربی از اجناس بزرگ با حجم زیاد بیشترین استقبال را می کردند .

ممکن است درباره بخش‌های دیگر قلمزنی هم کمی توضیح دهید؟

گل و بوته ، صورت‌زنی ، چنگ و اسلیمی، رشته‌کاری یا منبت‌کاری ، برجسته‌کاری و گل و مرغ شاخه‌های مختلف قلمزنی است که هر یک از هنرمندان قلمزن در یک رشته از آن تبحر پیدا می‌کنند. یکی دیگر از بخش ها «ریزه‌زنی» است که استفاده می کنم. البته می‌توانم کارهای بزرگ هم انجام دهم،اما بیشتر صورت می‌زنم و درحاشیه‌های دور کارهایم از نقوش تزئینی مثل گل و مرغ، چنگ و اسلیمی و گل و بوته و حیواناتی مثل شیر و ببر و آهو هم استفاده می‌کنم و باید در این‌ها هم به‌ نوعی تبحر داشته باشیم.نرهای  سنتی  خط و خوشنویسی ، فرش در کالبد هنر هستندو باید دروزارت خانه یا در  تشکلهای  منسجم   کنارهم  درزیر مدیریت     بخشی خصوصی باشد تا هم بها به آن داده شود و هم بهتر شناخته شود قبل از این که گمنام از کشور خارج و دست دلالان گلوی هنر ایرانی را بفشارد و از زندگی حیاط خارج کند .

شما از چه منابعی برای طراحی هایتان الهام می گیرید؟

طرح‌هایم،چنان که اشاره کردم، بیشتر صورت است. در این طرح‌ها از داستان‌های شاهنامه فردوسی، از رباعیات خیام و اشعار حافظ استفاده می‌کنم. این اشعار را اول در ذهنم پرورش می‌دهم و بعد شروع به طراحی آنها روی کاغذ می‌کنم و بعد از برطرف کردن اشکالات طرح،آن را روی کار پیاده می‌کنم. اشکالات حتماً باید قبل از پیاده کردن طرح روی سطح فلزی برطرف شود چون در قلمزنی‌ اگر یک ضربه قلم اشتباه زده شود دیگر نمی‌توان آن را درست و اصلاح کرد. مثلاً اگر روی کاری حتی یک سال هم با دقت کار کرده باشیم، کافی است قلم آخر روی آن کار اشتباه بخورد و مثلاً چشم را که معمولاً آخر از همه کار می‌کنیم، کمی بالا یا پائین‌تر زده شود و چشم تاب بردارد،همین یک ضربه اشتباه قلم کل کار را خراب خواهد کرد. برای همین باید به طور دائم دقت زیادی در کار داشته باشیم .

استاد چه مشگلاتی در سر راه این صنعت وجود دارد؟

اتحادیه صنفی هنرهای  سنتی  از صفر تا 100 کارهایش را  در رابطه با هنر و هنرمندان انجام می دهد و  از لحاظ تخصصی زیر نظر  خودمان و بخش خصوصی می باشد . اتحادیه ها باید زیر نظر طرح جامعه باشند که در اواخر سال 96توسط شورای نگهبان ابلاغ شد و قرار شد 3 ماهه اجرایی شود ولی اکنون 3 سال از آن می گذرد و هنوز اجرایی نشده است. و همچنین اجرایی بندها مختلف مشگل  چون بیمه  برای هنرمندان بخش واردات تهیه مواد اولیه و صادرات عقب مانده است  وتا جایی که تشکل های مردمی خود به فکر هنرمندان افتادندو این بار با اراده محکم دست هنرمندان را گرفتند . فقط متاسفانه در شهرهای مانند اصفهان ، تهران ، خمینی شهر وجود دارند ودیگر شهرها این تشکل مردمی وجود ندارد .

انتظار شما از مسئولین چیست؟

اگر دولتها خوب باشند و مدیران لایق و مستقیم نظارت کنند می شود راه چاره ایی پیدا کرد ولی متاسفانه سوء مدیریت ها  ووجود  مافیا ، مرز بندیها و تقسیمات خاص سیاسی تبر به ریشه هنر زد ه است وباعث بروز مشکلات شده و وقت آن شده تا پای مافیاو دلالان نامریی از این کشورقطع شود وماایستاده ایم تاآنان که دندان طمع بر هنراین مرز و بوم رااز صحنه دورکنیم تا بازنصف جهان در جهان بدرخشد .

استاد سید عباس شیر دل در پایان صحبتهایش می گویدهنر مقدس است  و در عرصه وجود خودش میباشد و با سیاست  بیگانه است .