سرویس تاریخ جوان آنلاین: در باب آغاز و انجام حاکمیت شیخ خزعل بن جابر بر منطقه خوزستان، تاکنون آثاری چند به نگارش درآمده که پژوهشی که هم اینک از آن سخن میرود، در زمره یکی از شاخصترین آنهاست. سرنوشت خزعل پیش و بیش از هر چیز، مبین نحوه تعامل انگلستان با همپیمانان خویش است. آنان تا زمانی که این طیف را برای خویش مفید و دارای بازده بینگارند، آنان را از حمایت خود مطمئن میسازند، اما هرگاه که مهرههای جدید را ترجیح دهند، آنان را در گرداب بلا رها میکنند و حتی گرای سرکوب ایشان را به دشمن میدهند! این ماجرا نه تنها برای خزعل که پس از آن برای برکشیده بعدی انگلستان، یعنی رضاخان نیز تکرار گردید. این تحقیق توسط یک پژوهشگر انگلیسی به نام دکتر ویلیام تئودورسترانگ انجام شده و صفاءالدین تبرائیان نیز آن را به فارسی بازگردانده است. مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران آن را منتشر و راهی بازار نشر ساخته است. ناشر در بخشی از دیباچه خویش بر این کتاب، در باب محتوای آن چنین آورده است: «این کتاب پایاننامه دکترای مؤلف انگلیسی دکتر ویلیام تئودورسترانگ است و بر مبنای اسناد آرشیوی دولت بریتانیا تنظیم شده است. وی با بررسی عملکرد امپریالیسم بریتانیا در جنوب غربی ایران، به تبیین چگونگی تثبیت و زوال حکومت مقتدر ۲۸ ساله شیخ خزعل بن جابر (۱۲۷۶-۱۳۰۴ خورشیدی) بر سراسر منطقه خوزستان بزرگ، کرانههای کارون و بخشی از خلیج فارس، با بهرهمندی از حمایتهای مداخلهگرانه انگلیس میپردازد. انگلیس تا کودتای رضاخان، به طور نسبی و تحت قراردادها و ضمانتهایی از شیخ خزعل در برابر تهاجم روس و فشارهای دولت قاجار حمایت کرد. عمدهترین دلیل حمایت انگلیس از وی، اهمیت سوقالجیشی شبه قاره هند و منافع عظیم امپراتوری بریتانیا در این منطقه و ترس از ورود روسیه به مناقشه استماری هند است، زیرا مناطق تحت حاکمیت شیخ خزعل به عنوان راه مهم ارتباطی با شبه جزیره هند، نقش حیاتیای در تقویت و تداوم منافع انگلیس داشته است. شیخ خزعل همچنین از حمایت نسبی شیوخ و متنفذان منطقه جنوب، به دلیل ترسشان از کاهش اختیارات خود در برابر حکومت مرکزی بهره میگرفت. با کودتای ۱۲۹۹ رضاخان و تقویت ارتش او، حکومتهای محلی و شبه خودمختار مورد هجوم دولت مرکزی قرار میگیرند و همزمان در سیاستهای خارجی بریتانیا نیز چرخشی پدیدار میشود. سرانجام انگلیس به این نتیجه میرسد که در آن برهه تاریخی تثبیت حکومت قدرتمند رضاخانی در مرکز بهتر میتواند مانع طمعورزی روسیه به هند شود، لذا انگلیسیها با مخفی نگه داشتن این موضوع از خزعل، به طور غیرعلنی تداوم حمایت از شیخ خزعل را مغایر با منافع جدید بریتانیا تفسیر میکنند و این چرخش دیدگاه از طریق نامههایی به رضاخان نیز اطلاع داده میشود، تا جایی که باعث شگفتی رضاخان نیز میشود! شیخ خزعل در نگرانی و سردرگرمی شرایط جدید، سرانجام با حیله نظامی یکی از افسران ارتش رضاخانی دستگیر شده و تحتالحفظ به پایتخت منتقل میشود و تا پایان عمر، در یک منزل شخصی در تهران در حبس خانگی به سر میبرد.»