سرویس تاریخ جوان آنلاین: روزهای اکنون، تداعیگر سالروز ارتحال مورخ نامدار تاریخ اسلام و ایران، زندهیاد استاد علیابوالحسنی (منذر) است. این موسم، فرصتی مغتنم برای معرفی آثار آن بزرگ به شمار میرود. یکی از پژوهشهای زندهیاد منذر، معطوف است به سیره مدیریتی شیخاعظم، زندهیاد آیتالله مرتضی انصاری. کتاب «تراز سیاست» از آن روی که به جنبههای غیرفقهی این عالم نامور پرداخته است، در نوع خود کم بدیل مینماید. ناشر اثر مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، دراینباره آورده است: «تا به حال بیشتر آنچه راجع به شیخ اعظم فقاهت، آیتالله حاج شیخ مرتضی انصاری (۱۲۱۴-۱۲۸۴ ق) شنیدهایم، مربوط به وجاهت کمنظیر ایشان در عرفان، اخلاق، کلام، فقه و افاضات علمی بوده است. ایشان در ۱۵ سال پایانی عمر خویش، سرآمد علمای شیعه و زعیم بیهمتای جهان تشیع محسوب میشدند و مقبولیت و مشروعیتشان، در بین عوام و علما زبانزد بوده است. با این تفاسیر شیخ انصاری، بیشک یکی از دانشمندان شناخته شده تاریخ میباشند، اما وجهه و بینش متعالی وی در عرصه سیاست و مدیریت جامعه اسلامی، کاملاً ناشناخته باقی مانده و مؤلف با دغدغه بررسی و واکاوی این وجوه ناشناخته و همچنین توجه دادن اهل علم به کاردانی، بصیرت و وجاهت کمنظیر سیاسی- مدیریتی ایشان در تاریخ تشیع، دست به نگارش این کتاب ارزشمند زده و جدای از موضوع متفاوت و پرداخته نشده آن، این اثر از آن روی که در نگارش ۲۷۴ صفحه آن، از ۲۷۲ رفرنس معتبر مطالعاتی نام برده شده، به لحاظ مستند بودن، حقیقتاً در نوع خود کم نظیر است...»
همین مقدمه در ادامه خویش، سرفصلها و عناوینی که در این اثر پژوهشی در باب آن سخن رفته است را به شرح ذیل معرفی میکند: «کتاب در شش بخش و دهها فصل تنظیم یافته، بخش ششم با عنوان «ضمائم» ارائه مجموعه مقالات و مباحث پراکندهای است در بصیرت سیاسی شیخ انصاری و برخورد هوشمندانه ایشان با پدیدههایی چون: استعمار، استبداد و سایر بحرانهای سیاسی و اعتقادی زمان.
بخش اول و دوم کتاب به تعریف از شرایط و اسلوب صحیح مدیریت در جامعه اسلامی میپردازد و علل شایستگی شیخ برای زعامت بر جهان تشیع را، براساس شواهد تاریخی بررسی میکند.
در بخش سوم، ابعادی از زندگی متعالی، اسلامی، عرفانی و اخلاقی شیخ انصاری را به نظاره مینشینیم و منشور چند بعدی «سیاست و تدبیر» ایشان را بررسی خواهیم کرد.
بخش چهارم و پنجم هم - که شاید دغدغه اصلی مؤلف از نگارش این کتاب بوده است- به مباحثی، چون: اندیشه سیاسی و راهبرد عملی شیخ انصاری، نظریه ولایت فقیه شیخ انصاری، تفسیر شیخ از همبستگی دین و سیاست در همه شئون، بینش عمیق منطبق بر زمان ایشان، تعامل ایشان با علما و نخبگان و موارد دیگری از این دست، اشاره خواهد شد.»
به هر روی اثری که در معرفی آن سخن رفت، یکی از شاخصترین منابع در شناخت ابعاد گوناگون حیات شیخ اعظم، به ویژه بعد مدیریتی آن بزرگ به شمار میرود و مطالعه آن برای علاقهمندان به تاریخ فقاهت شیعی، مفید و موثر تواند بود.