سرویس تاریخ جوان آنلاین: صادق زیباکلام در عداد آن طیف از روشنفکران ایرانی است که در تصدیق و تثبیت انگاره‌های سیاسی خویش، سعی دارد تا فراوان به تاریخ استناد کند! هر چند که دانش تاریخی وی در مناظره اخیرش با خسرو معتضد در موضوع کارنامه رضاخان، فراوان مورد تردید واقع گشت، اما به هرروی ضرورت دارد که سایر آورده‌های تاریخی وی نیز مورد عیارسنجی قرار گیرد. اثر تاریخی- پژوهشی «واقعیت و پندار» در نقد کتاب «ما چگونه ما شدیم» ِ صادق زیباکلام به رشته تحریر درآمده و سعی دارد تا صحت و سقم داعیه‌های وی در آن منبع را ارزیابی کند. این پژوهش توسط دکتر سیدمصطفی تقوی به رشته‌تحریر درآمده و مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران آن را منتشر کرده است. کتاب مورد معرفی، مشتمل بر دو بخش است. بخش اول با عنوان «واقعیت ایران معاصر، آزمون کارآمدی گفتمان‌ها»، گزارش کوتاه «جریان شناسانه»ای از تحولات ایران معاصر است که در آن به شکل‌گیری ایران نوین، ارکان هویتی آن، خاستگاه جریان‌های فکری- سیاسی و چرایی و چگونگی کارآمدی آن‌ها در ۱۵۰ سال اخیر پرداخته است. اما بخش دوم در واقع به منزله یک مطالعه مصداقی برای بخش اول کتاب است و اهتمام دارد با ارائه تصویری واقع‌گرایانه و مستند از واقعیت‌های تاریخی ایران معاصر، اعتبار مطالب ارائه شده در کتاب «ما چگونه ماشدیم»، اثر صادق زیبا کلام (استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران) را محک بزند. این کتاب (ما چگونه...) در سال ۱۳۷۳ منتشر و تا امروز، به طور مکرر تجدید چاپ شده و از آنجا که به نظر می‌رسد اکثر خوانندگان کتاب جوانان باشند و باز از آنجا که نویسنده محترم تا به امروز مروج دید‌گاه‌های پر ایراد مطرح شده در کتاب می‌باشد، نقد آن از جانب مؤلف اثر مورد معرفی، ضروری به نظر رسیده است. این نقد می‌تواند تصویر خواننده ابتدایی و کم مطالعه کتاب زیباکلام را دستخوش پرسش‌ها و تردید‌های جدی سازد.
دکتر سیدمصطفی تقوی در بخشی از دیباچه خویش بر «واقعیت و پندار» در باب محتوای این اثر و شیوه به کار رفته در رد مطالب کتاب زیبا کلام، چنین آورده است: «مدعای کتاب «ما چگونه ما شدیم» این است که عموم جامعه معاصر ایران تحت تأثیر آموزه‌های مارکسیسم، دچار توهم توطئه شده‌اند و از این رو علل عقب‌ماندگی و بی‌تحرکی خود را به عوامل بیرونی، چون استعمار و قوای خارجی نسبت می‌دهند! در حالی که همه این‌ها ریشه درونی دارد و ریشه‌های آن را از هزاره قبل از قاجار، باید دنبال کرد و استعمار نقشی در این عقب‌ماندگی‌ها نداشته است! در اثری که هم اینک پیش روی دارید، مؤلف از سه منظر «روش‌شناختی»، «نگرش تاریخی» و «نسبت دستاورد‌های کتاب با نیاز‌های امروز ایران» به نقد کتاب «ما چگونه ما شدیم» پرداخته است.
در واقع مؤلف با استناد به روایت‌های متواتر و متعدد تاریخی، علاوه بر نشان دادن ضعف‌های تاریخی در این کتاب، به استنتاج‌های نادرست و غیرمنطقی و دیگر مطالب قابل مناقشه در کتاب نیز با نگاهی انتقادی اشاره خواهد کرد و در مجموع سعی دارد با ارائه مستندات و مستدلات قابل اعتنا و معتبر، تصویر یکجانبه ارائه شده توسط آقای زیباکلام را مخدوش نماید، تا بدین وسیله مخاطبان و خوانندگان اثر نقد شده را در نتیجه‌گیری منطقی‌تر و تحلیل واقع‌بینانه‌تر راهنمایی نماید.»
