سرویس بین الملل جوان آنلاین: پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری امریکا، جدا از اینکه راهبرد و رویکرد او در مسئله افغانستان واقعاً چه خواهد بود، دو جبهه بیم و امید را پیرامون آینده بحران و صلح در این کشور به وجود آورده است؛ جبهه امید در بین دولتمردان افغانستان به این امید است که با آمدن دولت جدید در امریکا، جو بایدن در نوع رویکرد و برخورد با طالبان و توافقنامه صلح با این گروه و همچنین خروج کامل از افغانستان تا ماه می ۲۰۲۱، نسبت به رویکرد دونالد ترامپ و تیم او بازنگری کند و جبهه بیم و نگرانی در اردوگاه طالبان است که دستاورد‌ها و توافقات این گروه با امریکا در زیر سایه دولت ترامپ، یک شبه بر باد نرود.
جبهه امید در دولت افغانستان
نوع رویکرد ترامپ و تیم او در مذاکرات صلح افغانستان در طول دو سال گذشته به گونه‌ای بود که به یکباره به گروه طالبان، جایگاه و دست برتر و مشروعیت سیاسی داد. امریکا پس از دو دهه جنگ تمام‌عیار و موش و گربه بازی با گروه طالبان، به یکباره با کنار زدن جایگاه و نقش دولت افغانستان، یک به یک و رو در رو پای میز مذاکره با این گروه نشست و در نهایت تصمیماتی گرفت که بسیاری از آن‌ها در صلاحیت این کشور نبود. متأسفانه امریکا در روند مذاکرات صلح با طالبان ضمانت‌ها و تعهداتی به طالبان داد که جزو صلاحیت‌های دولت افغانستان بود. هرچند این دولت در ابتدا نسبت به توافق امریکا و طالبان و تعهداتی که به این گروه داده شد، از جمله رهایی هزاران زندانی طالبان، نارضایتی خود را نشان داد، اما در نهایت زیر فشار‌های امریکا تن داد.
در مقابل، طالبان برخلاف توافقنامه با امریکا، زیر سایه چراغ سبز این کشور، بر دامن خشونت‌ها، انفجار‌ها و حملات تروریستی در افغانستان، جهت امتیازگیری بیشتر در میز مذاکرات سیاسی افزود. طالبان به دنبال افزایش خشونت‌ها به خصوص تاکتیک جدید حملات و ترور‌های هدفمند در کابل، عملاً رویکرد «حمله و انکار» را روی دست گرفت، به گونه‌ای که حملات روزانه و خونینی به راه انداخت، اما در نهایت مسئولیت آن را به عهده نگرفت، ولی شواهدی که دولت افغانستان ارائه کرده و اعتراف تروریست‌های بازداشت شده، حاکی از برنامه طالبان بود. در میز مذاکره هم هیئت مذاکره کننده افغانستان با اشاره به زیاده خواهی‌های طالبان تأکید می‌کند که هیچ تغییری در دیدگاه‌های این گروه به میان نیامده و طالبان به دنبال احیای «امارت اسلامی» در افغانستان است. از سوی دیگر، ارائه طرح تشکیل دولت موقت در افغانستان و کنار زدن محمد اشرف غنی از سوی امریکا، برای زمینه سازی شکل گیری یک دولت جدید با حضور طالبان، خشم رئیس جمهور افغانستان را به دنبال داشته است؛ رئیس‌جمهوری که به شدت به دنبال تمامیت خواهی و تداوم قدرت مطلقه خود است.
به دلیل همین برخورد‌ها و رویکردها، دولت افغانستان همواره از سیاست‌های دولت دونالد ترامپ نسبت به روند صلح و دور زدن آن در دو سال گذشته ناراضی بوده و ارتباط فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان با دولت، همواره یک رابطه کج‌دار و مریز بوده، به گونه‌ای که محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان به دنبال سفر تازه زلمی خلیلزاد به کابل، حاضر به ملاقات و گفتگو با او نشد.
جبهه نگرانی در گروه طالبان
در جبهه دیگر، طالبان به شدت نگران از دست دادن امتیازات فربه و چاقی است که در مذاکرات بیش از یک ساله با امریکا به دست آورده و این قدرت رو به زوال و زمین گیر جهانی را که در واقع به دنبال فرار از میدان افغانستان است، در نهایت وادار به پذیرش خواسته‌های خود، به ویژه خروج کامل و صددرصدی از این کشور کند. به دلیل همین نگرانی ها، با وجود گذشت دو هفته از آغاز دور دوم مذاکرات بین الافغانی در دوحه، هیئت مذاکره کننده طالبان هیچ علاقه‌ای به ادامه مذاکرات نشان نداده و در جلسات حاضر نشده است. در نهایت، سخنگوی هیئت طالبان موضع این گروه را بسیار واضح و روشن بیان کرد و ضمن هشدار نسبت به هرگونه بازبینی و اصلاح توافقنامه با امریکا، تنها راه‌حل بحران در افغانستان را اجرای کامل این توافقنامه دانست.
امریکا توافقنامه دوحه را بازنگری می‌کند
در چنین شرایطی دولت افغانستان در حال استفاده از تمام ظرفیت‌های خود، به خصوص با وجود روحیه ضد ترامپ در امریکا، برای لابی‌گری با دولت جدید امریکاست. سخنان وزیر امورخارجه پیشنهادی بایدن در مورد موضوع افغانستان یک روز پیش از تحلیف او و بیان اینکه دولت جدید توافقنامه صلح با طالبان را بررسی می‌کند، جبهه امید در دولت افغانستان را امیدوارتر به تغییر شرایط کرده است، به گونه‌ای که اشرف غنی از آغاز یک فصل جدید در روابط کابل ـ واشنگتن خبر داده است. مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور امریکا نیز در تماس تلفنی با همتای افغانستانی خود گفته که توافقنامه دوحه با طالبان را بررسی خواهد کرد. این در حالی است که به دلیل نارضایتی‌های افغانستان، دولت ترامپ از دو سال به این سو هرگونه رابطه با مشاور امنیت ملی افغانستان را قطع و او را بایکوت کرده بود.
سراب امید
آنچه به نظر می‌رسد، از یک سو طالبان با جایگاه و دست برتری که به دلیل رویکرد دونالد ترامپ و دولت او در مسئله افغانستان به دست آورده، به بازبینی توافقنامه دوحه و عقب نشینی از آن تن نخواهد داد و اهرم‌های فشار خود را نیز در اختیار دارد و از سوی دیگر، با توجه به نوع نگاه، تعریف و رویکرد جو بایدن به مسئله افغانستان در گذشته، امید شکل گرفته در دولت این کشور پیرامون تغییر نگاه امریکا به روند جنگ و صلح افغانستان، کاذب بوده و سرابی بیش نخواهد بود.
دیدگاه‌های بایدنی به افغانستان
دیدگاه‌هایی که جو بایدن پیش از این درباره افغانستان مطرح کرده است، تفاوت چندانی با دیدگاه و رویکرد دونالد ترامپ ندارد و نشان می‌دهد که دو رئیس جمهور، برخلاف اختلاف‌نظر‌های جدی‌ای که پیرامون مسائل مختلف دیگر دارند، حداقل دیدگاهشان در مورد افغانستان بسیار شبیه به هم است.
طالبان دشمن امریکا نیست، زیرا به گفته او، این گروه منافع این کشور را تهدید نمی‌کند.
ـ امکان ندارد افغانستان متحد شود.
- درباره افغانستان باید بگویم، من کاملاً مخالف ایده ملت‌سازی در این کشور بودم. ممکن نیست که آن کشور متحد شود، اصلاً امکان ندارد که آن کشور یکپارچه شود.
- نیرو‌های امریکایی از افغانستان خارج شوند و پاکستان پایگاهی برای این سربازان در اختیار امریکا قرار دهد، تا واشنگتن بتواند به جلوگیری از حمله‌های تروریستی از افغانستان به امریکا ادامه بدهد.
- جو بایدن در گذشته طرفدار گفتگو و همواره خواهان خروج نیرو‌های امریکا از افغانستان بوده است. او در سال ۲۰۰۹ طرفدار گفتگو با طالبان میانه‌رو بود.
- جو بایدن که برای هشت سال معاون بارک اوباما بود، تجربه دو بار سفر به افغانستان را دارد. در سفر اولش در ۲۰۰۹ به افغانستان، حتی از خط مقدم جنگ در هلمند و قندهار دیدار کرد. جوبایدن در ۲۰۱۱ در سفر دومش به افغانستان، به حامد کرزی، رئیس‌جمهوری پیشین این کشور گفته بود که «آقای رئیس‌جمهور، پاکستان برای ایالات متحده، پنجاه مرتبه مهم‌تر از افغانستان است.»
البته جو بایدن در جریان سخنرانی تحلیف ریاست جمهوری و پس از آن، هنوز هیچ سخنی در مورد افغانستان به زبان نیاورده است.
نگاه‌های مشابه ترامپ و بایدن
کارشناسان حوزه افغانستان در امریکا نیز رویکرد بایدن در مورد افغانستان را متفاوت و متناقض می‌دانند و بر این باورند که یکی از گزینه‌های روی میز بایدن در مورد افغانستان، «مذاکره با طالبان» و «خروج مسئولانه» از افغانستان «با ضمانت پاکستان» خواهد بود.
همانطور که دیده می‌شود، یگانه وجه مشترک میان بایدن و ترامپ، مسئله خروج نیرو‌های نظامی از افغانستان است، اما با یک تفاوت بسیار کوچک در استراتژی بایدن تأکید شده است که خروج نیرو‌های امریکایی باید مسئولانه صورت بگیرد، آن هم شاید بیشتر به خاطر رفع نگرانی‌های همپیمانان امریکا و همچنین دولت افغانستان در این مسئله باشد.
وجه مشترک دیگر این است که بر اساس گزارش منابع در امریکا، دولت جو بایدن در شرایط کنونی همچنان علاقه‌مند به ادامه کار زلمی خلیلزاد، به عنوان نماینده ویژه این کشور برای صلح در افغانستان است. آنچه مشخص است، خلیلزاد معتبرترین افغانستان شناسی است که در امریکا وجود دارد و هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات همواره ناگزیر بوده اند او را پیرامون مسئله افغانستان نادیده نگیرند. با این وجود، با ادامه کار خلیلزاد و رویکرد ناسالم و سؤال برانگیز او در دو سال گذشته، عملاً تغییر و تحول جدی در رویکرد امریکا پیرامون روند صلح افغانستان، مطابق آنچه رئیس‌جمهوری و دولت این کشور به انتظار نشسته است را به وجود نخواهد آورد.
