اگر تا دیروز بحث ریزگردها و گرد و غبار و خودروها و حتی سیستمهای گرمایشی منازل به عنوان متهمین آلوده کننده هوای شهرها و روستاها معرفی میشدند، اما حالا هیولایی معرفی شده که همه عوامل قبلی در مقابلش هیچ هستند و میتواند تمامشان را در دل خود جای دهد. نفت کوره یا همان «مازوت». از شواهد چنین پیداست که طی سالهای اخیر و با کاهش چشمگیر تخصیص گاز به نیروگاهها و برخی کارخانجات بزرگ، سهم مازوت در این عرصه به شدت بالا رفت.
این افزایش، ارتباط مستقیمی با حجم تعمیرات و نگهداری واحدها، توقف دستگاههای بزرگ نیروگاهها به دلیل بروز نشتی و از همه مهمتر میزان ورود آلایندهها و آلودگیهای زیستمحیطی داشت و آنها را به شدت بالا برد.
هرچند کارشناسان اعلام کرده بودند که استفاده از مازوت قابلیت بهرهبرداری طولانی مدت از برخی دستگاههای نیروگاهها را کاهش داده و موجب بروز خسارتهای گسترده به آنها میشود، اما خسارات زیستمحیطی این سوخت آنقدر زیاد هست که بقیه موارد در زیر آن پنهان بمانند و هرگز مورد بررسی قرار نگیرند.
هر سال با شروع فصل سرما و به تبع آن وارونگی هوا، آلودگی شهرها و روستاها به شدت بالا میرفت و انتشار اخباری مبنی بر عدم خروج سالمندان و بیمارن قلبی شروع میشد. حتی بارها مدارس و کل شهر روزهای متمادی تعطیل میشدند تا اوضاع به حالت عادی باز گردد. اما امسال و بعد از صحبتهای رئیس سازمان محیطزیست در مورد استفاده مازوت در کارخانجات که آلودگیهایش صدها برابر بیشتر از دود ماشینهاست، ابهامات و سؤالات زیادی به وجود آمد که آیا در این همه سال درباره آلایندههای شهرها آدرس غلط به مردم داده میشد؟
آلودگی شهرهای کشور موضوع جدیدی نیست که بخواهیم برروی آن تمرکز کنیم. این مسئله آنقدر معمولی است که قبل از فرا رسیدن فصل سرما همه میدانند آلودگیها هم با آن خواهد رسید. ولی وقتی محدودیتهای کرونایی و کاهش رفت وآمدها اعمال شد. به سبب آن میزان تردد خودروها هم پایین آمد، به یکباره اخباری جدید منتشر و اینبار انگشت اتهام به سمت نیروگاههایی چرخید که از مازوت به عنوان سوخت استفاده میکنند.
حقیقت این امر وقتی قوت گرفت که یکی از مسئولان در وزارت نیرو دلیل خاموش بودن چراغهای اتوبانها در شب را کمبود سوخت اعلام کرد.
فشار کمبود سوخت بهجایی رسیده که اعلام شده چراغ اتوبانها خاموش میماند و این رانندگان هستند که باید توجه و مراقبت خود را افزایش دهند تا دچار حادثه نشوند. البته سخنگوی شرکت پالایش و پخش فرآوردههای نفتی نیز در اینباره اعلام کرده که علت استفاده از مازوت، به دلیل جلوگیری از خاموشی احتمالی نیروگاههای برق کشور انجام میشود و هیچ ارتباطی به پر بودن انبارهای ذخیره نفت کوره (مازوت) ندارد. کمبود گاز داریم. همانطور که در فصل تابستان که مصرف گاز به ویژه در بخش خانگی کمتر است، کل سوخت مورد نیاز نیروگاهها را گاز تشکیل میدهد.
هر چه باشد آلایندگیهای مازوت آنقدر زیاد است که حتی بارشهای دو هفته پیش تهران که تقریباً سهشبانه روز ادامه داشت نیز نتواست هوای پاکی تحویل پایتخت نشینان بدهد.
بعد از اینکه رئیس سازمان حفاظت محیطزیست هم استفاده نیروگاهها از مازوت را تأیید کرد احتمال این ادعا که مخازن نفت کوره به دلیل تحریم پر شده و از آنجا که برای تأمین سایر فرآوردههای نفتی نمیتوان تولید پالایشگاهها را کاهش داد، بنابراین باید این سوخت در جایی دیگر به مصرف برسد، بالا رفت.
حالا هوای بسیاری از مناطق کشور در وضعیت بدی به سر میبرد و با قوت گرفتن نقش مازوت در افزایش آلایندههای موجود در هوا، دیگر کسی از خودروها و سیستمهای گرمایشی خانهها حرفی به میان نمیآورد.
مازوت، امروز به چرخه سوخت نیروگاهها اضافه نشده بلکه سالهاست این کار انجام میشود و حالا وضعیت را به نقطه بحرانی رسانده است. سال ۱۳۹۲ بود که رئیس کمیسیون عمران، معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر اصفهان در آن زمان عنوان کرده بود: «نیروگاههای اصفهان همچنان به جای گاز از سوخت مازوت استفاده میکنند، این در حالی است که در سفرهای قبلی رئیسجمهور عنوان شد نیروگاهها به جای استفاده از سوخت مازوت از گاز طبیعی بهعنوان سوخت نیروگاه استفاده کنند.»
این حرفها نشان میدهد نه آن رئیسجمهور و نه این رئیسجمهور، ارادهای برای خروج مازوت از چرخه سوخت نیروگاهها نداشتهاند.
فقط در مورد مازوت همین بس که گازها و فلزات موجود در این سوخت باعث بروز بیماریهای قلبی، عروقی، تنفسی و بیماریهای صعبالعلاج میشود و به همین خاطر عوارض آلایندههای نیروگاهها همانند مرگ خاموش عمل میکند.
از دیگر عوارض ناشی از استفاده مازوت در نیروگاهها باید به بارانهای اسیدی اشاره کرد که سالها بعد با تخریب جنگلها و محیطزیست قابل رویت خواهد بود.