سرویس جامعه جوان آنلاین: شرق کشور به دلیل خشکسالی‌های پیاپی هر ساله شاهد تکرار وقوع ریزگرد‌ها بوده که سال‌به‌سال رو به افزایش است. چند سالی است که بخشی از کرمان، سیستان و به خصوص خراسان جنوبی به دلیل دو دهه خشکسالی‌های پیاپی شاهد پیامد‌هایی تلخ است. خشک شدن قنات‌ها، از بین رفتن منابع روستاییان و مهاجرت روستانشینان، کاهش منابع آبی و مرگ تدریجی چاه‌های آب از جمله این اثرات است.
بارندگی‌ها به داد مردم رسید
خوشبختانه در یک سال اخیر میزان بارندگی‌ها تا حدی بوده که میزان رطوبت خاک مناطق شرقی را افزایش داده ولی ریزگرد‌ها همچنان پابرجاست. در واقع مدت‌ها طول می‌کشد تا اثرات دو دهه خشکسالی و افزایش کانون‌های بحرانی فرسایش خاک از بین برود.
کانون‌های گرد و غبار از پنج سال پیش به این سو شدت گرفت، به طوری که مهدی الله‌پور، معاون فنی حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی ۱۰مردادماه ۹۵ در جلسه شورای برنامه‌ریزی شهرستان بیرجند گفته بود «وضعیت ریزگرد‌ها در خراسان‌جنوبی از سال ۹۰ تاکنون روزبه‌روز بحرانی‌تر شده و هر سال نسبت به سال قبل روز‌هایی که شاهد ریزگرد‌ها هستیم، بیشتر شده است.»
همچنین در ۲۰ اردیبهشت ۹۸ رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور بیان کرد: «امسال مجلس هزارمیلیارد تومان با اولویت استان‌های جنوب شرق کشور برای مقابله با ریزگرد‌ها و گردوغبار تصویب کرد.»
بودجه ۱۰۰میلیون دلاری فقط برای شرق
در همین راستا سال ۹۸ هم ۳۰۰میلیارد تومان برای جلوگیری از ریزگرد‌ها و گرد و غبار در جنوب شرق ایران اختصاص یافت. این بودجه به استان‌های خراسان جنوبی، منطقه جازموریان، سیستان و بلوچستان و بخش‌هایی از استان کرمان تعلق گرفت.
جالب اینکه در همان سال، مجلس هزارمیلیارد تومان با اولویت استان‌های جنوب شرق کشور برای مقابله با ریزدگرد‌ها و گردوغبار تصویب کرد. در واقع مجلس ۱۰۰میلیون دلار (آن زمان حدود هزارمیلیارد تومان) را از صندوق توسعه با اولویت جنوب شرق کشور برای مقابله با ریزگرد‌ها و گرد و غبار مصوب کرده بود.
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور نیز همان زمان تأکید کرد که باید در مناطق بدون آب به صورت بیولوژیکی با ریزدگرد‌ها و گرد و غبار مقابله کرد. عیسی کلانتری خواستار جلوگیری از چرای بیش از حد و قرق کردن مناطق هم شده بود.
اوایل آبان ماه امسال هم برخی از رسانه‌های خراسان‌جنوبی اعلام کردند که در اولین برآورد ملی زیان‌های اقتصادی ریزگرد‌ها (بر اساس مطالعات انجام‌شده توسط ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار) خسارت سالانه گرد وغبار به خراسان جنوبی ۵۰۵میلیارد تومان بوده است.
۴۵هزار هکتار نهال‌کاری
کانون‌های فرسایش بادی در استان‌های شرق کشور از دو دهه قبل تاکنون پنج برابر شده است. کانون‌های بحرانی فرسایش بادی در کویر شرق کشور دو دهه قبل فقط هفت کانون بود که اکنون به ۳۵ کانون رسیده است.
در همین زمینه روز گذشته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی در این باره به خبرگزاری مهر گفت: «تعداد کانون‌های بحرانی تولید ریزگرد در خراسانی‌جنوبی به ۳۵کانون افزایش یافته که یک هشدار مهم محسوب می‌شود.»
علیرضا نصرآبادی با اشاره به اینکه در سال گذشته ۸۴میلیارد تومان اعتبار برای مقابله با ریزگرد‌ها از دو محل به منابع طبیعی خراسان‌جنوبی اختصاص یافت، افزود: «با توجه به این اعتبار تاکنون ۴۵هزار هکتار عملیات نهال‌کاری در خراسان‌جنوبی صورت گرفته است که در ماه‌های آینده ادامه خواهد یافت.»
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان‌جنوبی ادامه‌داد: «اگر اعتبارات مقابله با ریزگرد‌ها برای سال ۱۴۰۰ نیز اختصاص یابند، می‌توان قدم‌های مؤثری برای مقابله با ریزگرد‌ها برداشت. ریشه اصلی تولید ریزگرد‌ها در خراسان‌جنوبی خشکسالی‌های اخیر، مجاورت با کویر‌ها و تغییر کاربری برخی از اراضی به ویژه اراضی کشاورزی است.»
تأثیر باد‌های ۱۲۰روزه سیستان
مدیرکل هواشناسی خراسان‌جنوبی هم روز گذشته در این زمینه گفت: «از ابتدای سال ۹۹ تاکنون تعداد روز‌هایی که مردم خراسان‌جنوبی با پدیده گرد و غبار رو‌به‌رو بوده‌اند ۱۸ روز بوده است.»
علیرضا خندان‌رو با اشاره به اینکه بارندگی‌های یک سال اخیر مقداری روز‌های گرد و غبارخیز در استان را کاهش داده است، بیان‌کرد: «این آمار در مدت مشابه در سال گذشته ۳۵ روز و در بلند مدت ۵۳ روز بوده است.» مدیرکل هواشناسی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه بر اساس نظر و گفته کارشناسان منشأ ریزگرد‌های خراسان‌جنوبی داخلی است، ادامه داد: «خراسان‌جنوبی به واسطه همجواری با استان سیستان و بلوچستان تحت تأثیر باد‌های ۱۲۰ روزه سیستان نیز قرار دارد. یکی از اقدامات ما در حوزه ریزگرد‌ها نصب ایستگاه پایش گردوغبار در شهرستان طبس در دو ماه گذشته است که برای آن ۲۵۰میلیون تومان هزینه کرده‌ایم.»
مدیرکل مدیریت بحران خراسان جنوبی هم در گفتگو با رسانه‌ها به تازگی گفته بود: «بافت خاک خراسان‌جنوبی به دنبال خشکسالی‌های پی‌درپی سست شده و با اندک وزش باد از هم جدا می‌شود. باد‌های ۱۲۰روزه از اواسط خردادماه تا پایان شهریورماه هر سال میهمان خراسان‌جنوبی هستند.»
ابوالحسن میرجلیلی با اعلام اینکه مدت‌زمان وزش این باد‌ها در چند سال اخیر از ۱۲۰ به ۱۷۰روز افزایش یافته است، بیان داشت: «با توجه به خشکسالی‌های اخیر وزش باد‌های ۱۲۰روزه با ریزگرد‌ها و گرد و خاک شدید همراه شده و اگر پوشش گیاهی و سنگفرش طبیعی استان تخریب شود، این پدیده‌ها شدت بیشتری خواهد داشت.»
۴۵میلیارد تومان برای پوشش گیاهی
ناگفته نماند که علت فرسایش خاک را باید در خشکسالی‌های اخیر، تخریب پوشش گیاهی، چرای بی‌رویه دام، تغییر کاربری‌ها، گردشگری غیراصولی و تخریب زمین‌های کشاورزی جست‌وجو کرد.
فرسایش خاک به دنبال خود فرسایش بادی و تولید ریزگرد و همچنین پدیده گرد و غبار را به همراه دارد. خراسان‌جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان بیشترین استان‌های تحت تأثیر فرسایش بادی در کشور هستند.
بر اساس آمار‌ها حدود یک‌سوم اراضی خراسان‌جنوبی تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دارد که از این میزان بالغ بر ۲میلیون هکتار در وضعیت بحرانی قرار دارد.
امسال اعتبار حوزه مقابله با ریزگرد‌ها که از سازمان محیط زیست و کارگروه مقابله با ریزگرد‌ها به این امر در خراسان‌جنوبی اختصاص یافت ۴۵میلیارد تومان بود. بیشتر این بودجه هم در اختیار منابع طبیعی استان قرار گرفت و ۷ میلیارد تومان آن به محیط زیست اختصاص یافت. این اعتبار نیز صرف نهال‌کاری و ایجاد پوشش گیاهی شد. به طور کلی اگر دغدغه تولید ریزگرد‌ها را داریم، باید میزان دخالت انسان در طبیعت را مدیریت کنیم.
