سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: «برگزار شدن جشنوارهها با هر کیفیت و شکلی در دوران کرونا بهتر از برگزار نشدن آن است» این گزارهای است که دبیران جشنوارههای مختلف هنری درباره آن به قطعیت رسیدهاند. شور و حال و رونق جشنوارهها جزو اولویتهای بعدی خواهد بود.
تئاتر جزو هنرهایی است که در دروان کرونا آسیب جدی به آن وارد شده است. اگر چه سینما یا موسیقی تا حدودی از ظرفیت اجرای آنلاین برخوردار هستند، اما تئاتر به عنوان هنری که حضور فیزیکی و به اصطلاح دم تماشاگر در آن اهمیت ویژهای دارد، به دلیل از دست دادن این عامل دچار چالش جدی است.
در این میان یکی از موضوعات در عرصه تئاتر برگزاری جشنوارههاست. جشنواره تئاتر عروسکی و جشنواره فجر دو رویداد مهم عرصه نمایش در ایران هستند که دبیرانشان با چالش چگونگی برگزاری آنها دست و پنجه نرم میکنند. از سویی دیگر مشکلات معیشتی فعالان تئاتر در دوران کرونا سبب شده برخی از این فعالان مقابل برگزاری جشنوارههای تئاتر یک علامت سؤال بزرگ قرار دهند.
تئاتر به مثابه یک شغل
در اینباره عادل بزدوده کارگردان و مدرس باسابقه تئاتر و تئاتر عروسکی معتقد است: وزارت ارشاد و مسئولان تصمیمگیرنده به جای برگزاری جشنوارهها در شرایط کرونایی و درگیر کردن هنرمندان، باید به فکر تعریف تئاتر به عنوان شغل در وزارت کار باشند.
موردی که سبب میشود این تئاتریکار پیشکسوت تلویحاً نفس ضرورت برگزاری جشنواره تئاتر عروسکی را با تردید مواجه بداند، این است که کرونا اوضاع معیشتی تئاتریها را با آسیبهای جدی مواجه کرده است؛ «بزرگترین کار این است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به خصوص وزارت کار باید پیشقدم شوند که متأسفانه خیلی دیر هم پیشقدم شدهاند تا تئاتر به عنوان شغل تعریف شود و هنرمندان تئاتر زیر چتر وزارت کار قرار گیرد و در ایام بیکاری بیمه بیکاری دریافت کنند. الان هنرمندان تئاتر و اعضای خانه تئاتر به دنبال این هستند که «هنر کارت» بگیرند تا بر اساس آن برای ۹ ماه بیکاری مبلغ یکمیلیون و ۵۰۰هزار تومان دریافت کنند که این مبلغ برای چند ماه بیکاری یک شوخی است.»
چالشهای اجرای آنلاین تئاتر
بزدوده به چالشهای برگزاری آنلاین جشنواره تئاتر عروسکی نیز اشاره و عنوان میکند: «میگویند قرار است جشنواره تئاتر عروسکی به صورت آنلاین برگزار شود ولی برای آنلاین اجرا شدن هم باید گروه وجود داشته باشد، تمرین و روند تولید را طی کند و به همین خاطر همه عوامل و گروه را درگیر شرایط خطرناکی میکند. من نمیدانم کدام عقل سلیم چنین خیانت و جنایتی را تأیید میکند!»
تناقض کرونا مقابل تئاتر!
جدی بودن خطر بیماری کرونا مسئلهای است که اساساً برگزاری جشنوارههای تئاتر را به سمت برگزاری دست به عصا هدایت میکند. «هنرمندان ما، چون عاشق تئاتر هستند، بیماری و خطر را به جان میخرند که چه اتفاقی بیفتد؟ بزرگوارانی که در وزارتخانه ارشاد هستند و تصمیمگیرندهاند، تصمیم به قتل گروهها گرفتهاند! من نمیدانم تا کی باید دست روی دست گذاشت، سکوت اختیار کرد و حرف نزد. ما در چه شرایطی برای کودکان و نوجوانان میتوانیم کار کنیم؟ در هر شرایطی کار کنیم، عدهای دور هم جمع میشوند تا یک کار تولید شود. اینکه گفته شود جشنواره به صورت آنلاین برگزار میشود کافی نیست، زیرا شرایط تولید یک اثر باید به درستی فراهم باشد تا به پخش آنلاین برسد. درباره هر موضوع و جایی که مرتبط با تئاتر است حرف میزنیم، پر از شوخیهای تلخ و ترسناک است. هنرمندان تئاتر باید به صورت گروهی کار کنند تا یک اثر به سرانجام برسد، حتی برای بچههای سینمایی نیز که در این ایام در تولید برخی آثار حضور دارند، تن و بدنم میلرزد و نگران هستم. نمیدانم چقدر زنده بودن و زندگی هنرمندانی که در عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون حضور دارند برای مدیران و مسئولان و تصمیمگیرندگان مهم است.»
این هنرمند باسابقه تئاتر معتقد است: باید همه در کنار هم به یک راهحل بسیار عقلانی و دور از احساسات برسیم که همه مراقب یکدیگر باشیم.
تئاتر اصلاً تعطیلبردار نیست!
اما مهمترین رویداد تئاتری کشور جشنواره فجر است که حسین مسافرآستانه دبیر سیونهمین دوره آن است. او درباره برگزاری جشنواره فجر با اشاره به اینکه وضعیت جشنواره تابعی است از وضعیت کل تئاتر و وضعیت کل تئاتر نیز تابعی است از وضعیت کشور میگوید: «طبیعتاً با این شرایط نباید انتظاری را که از برگزاری جشنوارهها در گذشته داشتیم، امسال هم داشته باشیم، همانطور که نباید از اجرای تئاترها توقع گذشته را داشته باشیم. همانطور که ما در شرایط بسیار سخت، تعطیلیهای مداوم و شرایطی که برخی اوقات دست میدهد، تئاتر کار میکنیم، جشنواره هم ناچار است با همین شرایط خودش را تطبیق دهد و در عین حال حتماً برگزار شود. ما هیچ تصمیمی برای تغییر تاریخ یا تغییر بخشهای جشنواره نداریم، اما در این شرایط احتمال اینکه به دستورالعملهای سخت بربخوریم و ناچار به تغییر باشیم، وجود دارد و آن زمان است که باید تصمیماتی منطبق با شرایط بگیریم. در حال حاضر با تمام مشکلاتی که وجود دارد هیچ تغییری در زمان برگزاری جشنواره به وجود نیامده است، البته پیشبینی تغییر داریم، اما تصمیم نداریم و امیدوارم این تغییر به ما تحمیل نشود، اما با تأکید میگویم که جشنواره تعطیل نخواهد شد، چون معتقدم تئاتر اصلاً تعطیلبردار نیست، چون زندگی تعطیلشدنی نیست.
جشنوارهای برای حمایت از تئاتریها
مسافرآستانه با اشاره به اینکه تمام آثار حاضر در این دوره از جشنواره قرار است پخش اینترنتی داشته باشند، بر این نکته تأکید میکند که ناچاراً این آثار باید با گروههای متعددی در کیفیتهای قابل ارائه برای پخش مجازی ضبط شوند، اما قطعاً ما اجراهای زنده و فیزیکی هم در جشنواره خواهیم داشت که ممکن است پخش آنها به صورت آنلاین میسر نباشد. امیدوارم شرایط بهتر از وضعیت الان شود تا ما بتوانیم برخی نمایشها را حداقل با یکسوم ظرفیت یا حتی بدون تماشاگر و فقط برای اجرای داوری به صورت زنده داشته باشیم.
دبیر جشنواره سیونهم تئاتر فجر در بخش دیگری از صحبتهایش درباره میزان بودجه این دوره از جشنواره نیز اینگونه توضیح میدهد: «قطعاً در این دوره هر چقدر بودجه به جشنواره تعلق بگیرد، تمام آن برای هنرمندان داخلی هزینه خواهد شد و حتی اگر مهمان یا اجرای خارجی هم داشته باشیم، قطعاً از این بودجه برای آنها خرج نخواهد شد و بودجه آن باید به طریق دیگری تأمین شود. بودجهای که برای این دوره پیشنهاد دادهایم، مبلغ ۶میلیارد و اندی است که از بودجه سال گذشته تقریباً حدود یکمیلیارد تومان هم کمتر است، اما هنوز این بودجه مصوب نشده که امیدوارم همین مبلغ تصویب شود و کمتر نشود. ما کاملاً مطالعه شده این پیشنهاد را مطرح و هزینه همه بخشها را کاملاً تعریف کردهایم. این دوره از جشنواره بیشتر جنبه حمایتی برای گروههای نمایشی دارد و خوشبختانه مدیرکل هنرهای نمایشی و معاون هنری وزارت ارشاد نیز با ما همراه هستند.»