افغانستان هر روز شاهد حملات خونین و تروریستی مختلف است، اما حمله ۱۲ آبان ماه به دانشگاه کابل و پیامی که یک پدر پس از ۱۴۰ بار تماس ناموفق به فرزندش داده بود: #جان_پدر_کجاستی، نهتنها افغانستان، بلکه جهانیان را تکان داد و به یکباره به خود آورد که واقعاً در افغانستان چه میگذرد؟! در ایران نیز این هشتگ در فضای اجتماعی و دنیای مجازی غوغا کرد و حس همدلی و همدردی وسیع و وصفنشدنی با افغانستان شکل گرفت که در نوع خود بینظیر بود.
در دانشگاه کابل چه گذشت؟
واقعاً در دانشگاه کابل چه گذشت؟ صبح همانروز افتتاح نمایشگاه کتاب جمهوری اسلامی ایران در این دانشگاه، با حضور مسئولان افغانستان و همچنین سفیر ایران در حال برگزاری بود. البته محل افتتاح این نمایشگاه با ساختمان آموزشهای حقوقی که مورد حمله قرار گرفت، کمی فاصله دارد و دورتر بود. این حمله گشایش نمایشگاه را به تعویق انداخته است. به گفته مسئولان، در آن لحظه، ۸ هزار دانشجو در دانشگاه کابل مشغول تحصیل بودند. دانشگاه کابل سه دروازه شمالی، جنوبی و غربی دارد. سه مهاجم مسلح و انتحاری درحالیکه لباس نظامی بر تن داشتند، از دروازه شمالی وارد شده و پس از آن، وارد اولین ساختمان میشوند و به روی دانشجویان آتش میگشایند، اما فاجعه اصلی در کلاس درسی به وقوع میپیوندد که بیش از ۱۵ دانشجوی دختر و پسر در آن حضور داشتند و همه به رگبار بسته میشوند. این حمله تا نابودی تمام مهاجمان، شش ساعت به طول میکشد و در نهایت، نیروهای امنیتی با سوراخ کردن سقف کلاس، موفق به نابودی آخرین مهاجم میشوند. تصاویری که از جانباختگان این حمله منتشر شده، واقعاً تکاندهنده است؛ موبایل غرق خون دانشجویی که پدرش ۱۴۰ بار با او تماس گرفته و روی صفحه آن، این پیام آمده که «جان پدر کجاستی؟»، یا دختری که سرش روی دفتر بر زمین افتاده، جنازه دختری دیگر بر لبه پنجره، درحالیکه میخواسته خود را از پنجره به بیرون بیندازد، دانشجوی دیگری که زیر میز افتاده و هنوز قلم در دست دارد، قلمهای شکسته و. در این حمله، ۲۲ دانشجو جان باخته و بیش از ۳۰ تن دیگر زخمی شدند.
مسئول حمله دانشگاه کابل کیست؟
در کنار این تصاویر تکاندهنده، تصاویر دیگری نیز منتشر شده است. روی دیوار کلاس نوشته: «زندهباد امارت» که به امارت اسلامی طالبان اشاره دارد و همچنین از تروریستها یک پرچم آلوده به خون گروه طالبان به دست آمده، اما واقعا مسئول این حمله خونین چه کسی است؟ سخنگوی گروه طالبان در همان ابتدا، حمله به دانشگاه کابل را رد کرد، اما پس از ساعتی، گروه داعش این مسئولیت را بر عهده گرفت! هر چند یک روز پس از آن، یک نوار ویدئویی دیگر منتسب به داعش منتشر شد که در آن، دست داشتن در حمله به دانشگاه کابل رد و تأکید شده که این کار گروه طالبان و همچنین دولت افغانستان بوده است!
اما دولت افغانستان، بهخصوص معاون اول ریاست جمهوری این کشور که این روزها شخصاً مسئولیت تأمین امنیت در پایتخت را بر عهده گرفته است، با توجه به حملات گروهی و مسلحانه گذشته طالبان در کابل، این گروه و مشخصاً شبکه حقانی را مسئول حملات خونین تازه میداند. این روزها در کابل، مسئولیت حملات خونینی که هیچ کس جرئت نمیکند آن را به عهده بگیرد، توسط گروه داعش پذیرفته میشود، اما خیلیها بر این باورند که اسم داعش تنها سرپوشی بر این حملات تروریستی است و گروه طالبان و جریانهای دیگر، چون شبکه تندروی حقانی، وابسته به این گروه، مسئول این حملات هستند.
حمله به آموزشگاه کوثر دانش
۹ روز پیش از حمله به دانشگاه کابل، گروه داعش مسئولیت حمله (۳ آبان) به یک آموزشگاه علمی (کوثر دانش) در یکی از محلههای دورافتاده و شیعهنشین در غرب پایتخت را نیز به عهده گرفت. در این حمله نیز ۲۴ تن جان باخته و ۵۷ نفر دیگر زخمی شدند. در این مرکز آموزشی روزانه حدود هزار نفر در زمانهای مختلف درس میخواندند و بیشتر کشته و زخمیشدگان آن، نوجوانانی بودند که برای شرکت در کلاسهای آمادگی کنکور به این مرکز آموزشی میرفتند.
سرنخهای تازه
امرالله صالح، معاون اول ریاست جمهوری افغانستان و مسئول تأمین امنیت کابل میگوید که به جزئیات تازهای در مورد حمله به دانشگاه کابل و آموزشگاه کوثر دانش دست یافته و سرنخهایی را به دست آوردهاند. به گفته او، تروریستهای مهاجم در دانشگاه کابل وقتی در ثانیههای آخر میبینند نیروها از راه پشتبام و با ایجاد سوراخ به آنها میرسند، دستان خود را با نارنجک منفجر میکنند و کشته میشوند. به گفته صالح، این کار نشان میدهد که به آنها تفهیم شده بوده به خاطر پنهان کردن ردپا، انگشتان خود را از بین ببرند؛ یعنی گمان حرفهای این است که اینها قبلاً مجرم بوده، دستگیر شده و انگشتنگاری گردیده بودند.
تغییر تاکتیک
اما صالح از یک تاکتیک جدید طالبان خبر داده و گفته که پس از حملات بر آموزشگاه کوثر دانش و دانشگاه کابل که با واکنشهای جهانی همراه شد، اینبار تروریستها با تغییر تاکتیک، به ترورهای هدفمند انفرادی روی آوردهاند. اشاره او به انفجار خودروی بمبگذاری شدن کارمندان بانک مرکزی در ۱۷ آبان در کابل است که در نتیجه آن، جوانی به نام «یما سیاوش»، یک خبرنگار و مجری سرشناس تلویزیونی و خبری نیز جان باخت. جان باختن او نیز برای مردم افغانستان بسیار گران تمام شد و دردناک بود. امرالله صالح میگوید که ترور یما سیاوش، شامل ترورهای هدفمند پس از توافق دوحه، میان طالبان و امریکاست. به گفته او، وقتی طالبان با امریکا توافق کردند، تصمیم بر آن شد که انفجارهای بزرگ را کمتر سازند، ولی ترورهای هدفمند شهری را زیاد نموده و به این جهت، گروهی به اسم «عبیده کاروان» در «وزیرستان» پاکستان آموزش دیده و به شهرهای بزرگ و بهخصوص کابل اعزام شدند. صالح افزود که تاکنون ۵۰ نفر از گروه عبیده کاروان دستگیر شدهاند.
اعمال فشار در مذاکرات دوحه
اینگونه حملات خونین تروریستی به نوعی برای اعمال فشار بر دولت افغانستان به منظور پذیرفتن شروط طالبان و دادن امتیازهای بیشتر به این گروه صورت میگیرد. نزدیک به دو ماه است که هیئتهای دولت افغانستان و طالبان در دوحه، هنوز نتوانستهاند به دستورالعمل شروع مذاکرات و حل اختلافات احتمالی دست پیدا کنند. برخی بر این باورند که این مذاکرات به این دلیل به بنبست رسیده است که طالبان حرف آخر را همان اول مطرح کردهاند. درحالیکه انتظار میرفت با شروع مذاکرات، از حملات طالبان کاسته شده و آتشبس سراسری در افغانستان برقرار شود، اما طالبان از یکسو همچنان با آتشبس مخالفت میکند و از سوی دیگر، بر آتش جنگ جبههها و حمله به شهرستانها و شهرهای مختلف از جنوب گرفته تا شمال این کشور، شدت بخشیده است. طالبان حتی برخلاف توافقنامه با امریکا، حملات به مراکز شهرهای بزرگ و مسیر شاهراههای افغانستان را شدت بخشیده و به دنبال این حملات، تلفات غیرنظامیان در افغانستان به شدت افزایش یافته است. درحالیکه طالبان تاکنون هیچگونه انعطافی پیرامون برخی پیششرطها نشان نداده، آگاهان مسائل اطلاعاتی و امنیتی و همچنین فعالان سیاسی در افغانستان اذعان میکنند که طالبان به دنبال شکست مقاومت دولت این کشور و امتیازگیری در مذاکرات دوحه است. فعلاً دولت افغانستان در برابر دو پیششرط اساسی طالبان در مذاکرات صلح و همچنین دو خواسته اساسی دیگر این گروه مقاومت میکند. از یکسو طالبان خواستار این شده که مذاکرات و توافق این گروه با امریکا، محور و مبنای گفتگوهای بینالافغانی باشد و از سوی دیگر، فقه حنفی، اساس مذاکرات باشد و با بقیه مذاهب اسلامی بر اساس «شریعت» برخورد شود، اما دولت افغانستان تأکید میکند که طالبان نمیتواند از همین ابتدا حقوق سایر مذاهب اسلامی بهخصوص شیعیان را نادیده بگیرد. دو خواست دیگر طالبان، کنار زدن نظام جمهوری اسلامی در افغانستان و بار دیگر رفتن به سوی نظام امارت اسلامی بر اساس قرائت طالبانی و همچنین کنار رفتن محمد اشرف غنی، رئیسجمهور و تشکیل دولت موقت است.
طالبان پس از مشروعیت سیاسی که در نتیجه سیاست و رویکرد نادرست دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا به دست آورد و همچنین دست برتر نظامی که ادعا میکند در داخل افغانستان دارد، بهعنوان یک پیروز در روند مذاکرات صلح عمل میکند. معاون دوم ریاست جمهور افغانستان تأکید میکند همه ۵ هزار زندانی طالبان که به عنوان پیششرط آغاز مذاکرات با این گروه توسط امریکا به دولت این کشور تحمیل شد، با زیر پا گذاشتن تعهدات خود، به میدانهای جنگ بازگشتهاند. این ۵ هزار نفر شامل بسیاری از فرماندهان کلیدی طالبان و تروریستهای بینالمللی بود. حال دولت افغانستان انتظار دارد با پیروزی جو بایدن، دموکراتها در رویکرد امریکا پیرامون مذاکره و برخورد با طالبان، بازنگری کنند.
تحلیل دیگر؛ انشعاب در طالبان
در یک تحلیل دیگر، اگر حملات تازه کابل و شدت جنگ در افغانستان را کار مستقیم هسته مرکزی و سیاسی گروه طالبان ندانیم، این حملات کار شاخه نظامی این گروه، بهخصوص شبکه به شدت تندرو حقانی است که از یکسو هم با گروههای القاعده و داعش ارتباط مستقیم و تنگاتنگ دارد و از سوی دیگر، مخالف گفتگوهای صلح است. این وضعیت بیانگر یک انشعاب جدی در گروه طالبان است و شبکه حقانی و شاخه نظامی طالبان که زیر رهبری سراجالدین حقانی، مؤسسه شبکه حقانی و معاون کنونی رهبر طالبان قرار دارد، ساز دیگری برای خود میزند. گزارشهای اطلاعاتی در افغانستان حاکی از طرح و برنامه ائتلاف شبکه حقانی با گروه داعش در این کشور، پس از صلح طالبان و دولت افغانستان است و این یعنی حتی در صورت صلح با طالبان، جنگ در این کشور همسایه پایان نخواهد یافت.