سرویس تاریخ جوان آنلاین: حجتالاسلام والمسلمین حاج شیخ جعفر جوادی شجونی در فهرست افرادی بود که میبایست برای مصاحبه درباره حادثه تاریخی پانزده خرداد به سراغشان میرفتیم. روز ۳۰/ ۴/ ۱۳۷۲ برای گفتگو انتخاب شد. همراه گروه فیلمبرداری واحد تلویزیونی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی راهی منزل ایشان شدیم. با روی گشاده جمع ما را پذیرفت و بهزودی به اصل ماجرا پرداختیم. از حوادث واپسین سالهای دهه ۳۰ و سالهای نخستین دهه ۴۰ یاد کردیم تا گرد و غبار از حافظه تاریخ بزداید و خاطرات سالهای پیش از سه دهه قبل را زنده کند. وقتی از منزل آقای شجونی خارج میشدیم، کولهبارمان علاوه بر ضبط ۱۳۳ دقیقه خاطرات، دو مجلد کپی اسناد مبارزاتی وی ـ باقیمانده از ساواک منحله - بود که ایشان در اختیارمان قرار داد. اسنادی که تا حد بسیاری روشنگر است و واقعنما. پس از تنظیم تاریخی اسناد و نگارش خلاصهای سیرگونه در آغاز آن، بر آن شدیم حاصل گفتگوها را نیز ضمیمه و در قالب یک کتاب مستقل منتشر کنیم. گرچه سیر حوادث و رخدادها در مجموعه اسناد و خاطرات جزء به جزء با هم منطبق نیست و هر یک مسیر مستقلی را دنبال کرده است، ولی بدونتردید مکمل یکدیگر هستند و هر کدام زوایای تاریک دیگری را روشن میسازد و از این نظر بر غنای این مجموعه افزوده است. حاصل گفتگوها را پس از استخراج از نوار و بازنویسی به نظر جناب آقای شجونی رساندیم و با حذف و اضافاتی چند، به صورت اثری درآمد که هم اینک به شما معرفی میشود. اسناد مزبور شامل ۲۳۸ سند است که دوره زمانی سوم بهمن ماه ۱۳۳۴ تا سوم آبان ماه ۱۳۵۷ را در برمیگیرد. مروری بر این مجموعه نشانگر کارکردها، اندیشهها، خواستها، موضعگیریها و تطور آنها در شخصیت فردی است که این اسناد در طول بیش از دو دهه پا به پای او پیش آمده و زوایایی از تفکرات، گرایشها، واکنشها و واکنشهای مبارزاتیاش را منعکس ساخته است. در عین حال نباید این مجموعه را کامل فرض کرد، زیرا قدرت نفوذ و حضور مأموران ساواک منحله را محدودیت غیر قابل انکاری است که طبعاً نتایج و بازتاب آن نیز قادر نیست این محدودیت را در نوردد و همه زوایای اندیشه و عمل یک فرد را در برگیرد، بنابراین باید انتظارات را در همین محدوده خلاصه کرد. ناتوانی مأموران رژیم شاه در فهم و انتقال مفاهیم دینی و هدفهایی که در ورای اظهارات گوینده نهفته است، نقیصه دیگری است که نباید از نظر دور داشت، ولی در مجموع و با توجه به همه شرایط میتوان ادعا کرد آیینه اسناد جام حقیقتنمایی است که تا میزان زیادی راه را بر گزافهگوییها، پنهانکاریها، بزرگنماییها و کوچکشماریها میبندد و از این نظر جزو ارزشمندترین یادگارهای تاریخ، بلکه کارآمدترین عنصر سازنده آن به حساب میآید. توجه به نکاتی چند در این معرفینامه، مختصات این اثر را بیشتر مینمایاند: ۱ ـ فهم صحیح مواضع و دیدگاههای بازتابیده در این اسناد، به میزانی در گرو قرار گرفتن در فضایی است که این مباحث در آن مطرح شدهاند و بدون ترسیم شرایط اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و امنیتی که بهمثابه ظرف این محتواست، نمیتوان به جایگاه واقعی کلمات پی برد. ۲- حاکمیت باطل، جبههای از مؤمنین را بر آن میداشت که با هر آنچه مظهری از مظاهر حکومت شناخته میشود و به تحکیم و تثبیت موقعیت طاغوت حاکم کمک میکند به مخالفت برخیزند، گرچه آن پدیده در عالم واقع و نفس الامر، عنصر ناشایستی نبود و در صورتی که در خدمت حکومت حق قرار میگرفت میتوانست تحسینبرانگیز و شایان ستایش باشد. با این نگرش میتوان به تحلیل پارهای از موضعگیریها در برابر حکومت طاغوت نشست. البته نباید عنصر گذشت زمان و تطور اندیشه کسانی را که اسناد از آنها سخن میگویند از نظر دور داشت. ۳ ـ محتوای بسیاری از اسناد تکراری به نظر میرسد و دلیل آوردن تمامی آنها وجود نکتههای خاص در هر سند و اصرار بر استفاده از همه پرونده بوده است. ۴- بیشترین تعداد اسناد حاضر مربوط به سالهای ۴۱-۴۳ است و سندها نسبت به وقایع سالهای ۴۲-۵۷ دچار فقر شدیدی است که علت کامل آن بر ما روشن نیست، ولی قطعاً تشدید خفقان و جو پلیسی حاکم بر ایران در دهه ۴۰ و ۵۰ عامل تعیینکنندهای در این خصوص به شمار میآید.