سرویس ایران جوان آنلاین: حدود یک هفته است که درختان جنگلهای توسکستان در گرگان در شعلههای آتش میسوزند و خاکستر میشوند و اقدام خاصی هم برای مهار آن صورت نگرفته است. یکبار دیگر در حالی مسئولان، صعبالعبور بودن منطقه و وزش باد را عامل طولانی شدن عملیات اطفای حریق در این منطقه اعلام کردهاند که هر بار این جملات به عنوان سرپوش برای کم کاریها و سوءمدیریتها و تأمین نشدن تجهیزات و سیستمهای نوین اطفای حریق مطرح میشود و هنوز هم جواب میدهد! هرچند مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان مدعی شده اصل سوختنیها به بوتهها و درختان سرپا خشک و افتاده ختم میشود و درختان سبز به ندرت سوختهاند، اما حضور ۶۰۰ نفر از نیروهای عملیاتی بیانگر وسعت آتشسوزی است و به گفته اهالی بومی منطقه، اگر باران نبارد این آتش سوزی حداقل تا ۲۰ روز دیگر ادامه دارد.
شامگاه یکشنبه ۱۱ آبانماه سالجاری بود که اعلام شد جنگل توسکستان گرگان طعمه حریق شدهاند. از همان زمان نیروهای مردمی و بومی برای خاموش کردن آتش سوزیها وارد میدان شدند و نیروهای امدادی نیز با استفاده از بالگرد اطفای حریق کار خود را آغاز کردند.
روز پنجشنبه پانزدهم آبان، مدیرعامل شرکت آب منطقهای گلستان گفت که در جریان وقوع آتشسوزی در جنگلهای توسکستان، مخزن فرعی سد کوثر به حجم ۱۰۰ هزارمتر مکعب بطور کامل آبگیری و برای برداشت توسط هلیکوپتر امدادی اعزامی از سازمان هوا و فضای سپاه در اختیار اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قرار گرفت. اما تا همان زمان بخشی از مناطق جنگلی سختگذر مازوآروم، پنبولچال، چکلدوک و گنجدره در آتش از بین رفته بود.
با اینکه این آتشسوزی همچنان ادامه دارد و برخی کارشناسان منابع طبیعی عنوان کردهاند آتش تاکنون ۱۵۰ هکتار از جنگل توسکستان را از بین برده و به گفته ساکنان بومی، اگر باران نبارد تا ۲۰ روز آینده نیز آتش در دل جنگلها باقی خواهند ماند، اما در جلسه مدیریت بحران که روز جمعه با حضور استاندار گلستان برگزار شد، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اعلام کرد: «اصل سوختنیها، بوتهها و درختان سرپا خشک و افتاده هستند و درختان سرپا سبز به ندرت سوختهاند!»
ابوطالب قزلسفلو با بیان اینکه نیروهای اعزامی در منطقه دچار آتش با تمام توان در حال مهار و اطفای آتش هستند، ادامه داد: «سقوط تخته سنگها، وزش باد و حرکت کندهها به اطراف سبب گسترش آتش شده است.» در همین راستا، هادی حقشناس استاندار گلستان نیز وسعت دامنه آتش جنگل توسکستان را حداکثر سه کیلومتر اعلام کرده بود. ساکنان و بومیهای منطقه میگویند: «۹۰ درصد نیروهای بکارگیری شده از نیروهای منابع طبیعی و محیطزیست هستند که به دلیل عدم آشنایی به منطقه و نداشتن امکانات بعضاً نیازمند هدایت افراد بومی هستند.» ولی باز هم یک مسئول، یعنی فرماندار گرگان مدعی است که کمبود امکانات و تجهیزات در منطقه نداشته و به تمام افرادی که اعزام میشوند، تجهیزات داده میشود. محمد حمیدی گفته: «۹۰ درصد نیروها، محیطبان و قرقبان بوده که تجهیزات لازم و تجربه کافی دارند و از نیروهای بومی کوهنورد و با تبحر بالا هم استفاده میشود.» مشکل اینجاست که گل و بلبلهای مدیران، با شرایط وخیم منطقه همخوانی ندارد و معلوم نیست چرا نمیخواهند از پنهان کردن آنچه که با چشم قابل رویت است، دست بردارند.
صعب العبور بودن، بهانهای برای سوءمدیریتها
با اینکه هر سال جنگلهای زیادی در استانهای مختلف کشور طعمه حریق شده و بخش زیادی از آنها به خاکستر تبدیل شده و از بین میرود، اما هنوز هم سازمانها و نهادهای مسئول به فکر تأمین و تهیه تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای جلوگیری از اینگونه اتفاقات یا اطفای آتشها نیفتادهاند.
صعبالعبور بودن هم بهانهای برای فرار از پاسخگوییها تبدیل شده و اگر رسانهها پیگیر موضوعی نباشند، مسئولان با فرافکنی از پاسخگویی در مورد عملکرد یا بهتر بگوییم سوءمدیریتهای خود طفره میروند. مهر صعبالعبور بودن بر پیشانی جنگل توسکستان گرگان خورده و همین مسئله موجب شده تا آتش به محدوده گنجدره و چکلدوک برسد و علاوه بر نابودی قبرستان قدیمی و گبری، درختان کمیاب و در خطر انقراض سرخدار این منطقه را در معرض نابودی قرار بدهد.
بنابر گزارشها طی چند روز اخیر بیش از ۶۰۰ نفر - روز برای مهار آتش تلاش داشتهاند، اما شعلهها با رسیدن به محدوده «اوبن» حدود ۶۰ اسب وحشی ساکن این منطقه را به سمت ارتفاعات بالادست فراری داد. با وجود تلاش نیروهای محیطزیست برای هدایت این اسبها به منطقه امن، ولی موفق به جلوگیری از فرار آنها نشدند. آتش در جنگل توسکستان در حال پیشروی به سمت ارتفاعات محدوده قرن آباد و دامنه غربی دهنه توسکستان در مناطق «ولکمر» است و همین امر میتواند در روزهای آینده بر حجم شعلهها بیفزاید.
نکته حایز اهمیت در این منطقه این است که به علت شیب زیاد و سقوط تخته سنگها و کندههای نیمه سوز از مناطق بالادستی به سوی اعماق دره، موجب شده تا لکههای پراکنده آتش با سرعت زیادی گسترش یابند. به همین خاطر بلوط، مازو، بلندمازو، منزول، بارانک، ال، ولیک، کندس، افرا، کچف و سیاه تلو از جمله گونههای درختی و درختچهای و فرفیون و علفهای فوربی از جمله گونههای خسارت دیده در این حریق هستند. مساحت آتش سوزی زیاد است، اما آتش، نقطه به نقطه و جزیرهای است به همین خاطر هنوز به صورت کلی برآورد نشده که چه میزان از منطقه درگیر آتش شده است. هر چه هست، جنگلهای هیرکانی با مساحت ۲میلیون و ۱۲۵ هزار هکتار که برخی دانشمندان قدمت آن را ۴۰ میلیون سال برآورد کردهاند، نمادی از فسیلهای زندهای محسوب میشود که از این عرصههای جنگلی منحصربهفرد واقع در ساحلجنوبی خزر که سهم استان مازندران ۵۳ درصد، گیلان ۲۶ درصد و گلستان ۲۱ درصد است. جنگلهای با ارزشی که توسکستان هم بخشی از آن به شمار میآید و هرگز سوختن حتی یک درخت از آن به هر دلیل و بهانهای قابل قبول نیست. با در نظر گرفتن این موضوع که مناطق آتش گرفته جزو مسیرهای گردشگری و کوهنوردی نیست، به نظر میرسد شکارچیها بیاحتیاطی کرده و عامل این فاجعه هستند. افزایش دمای گرگان طی چند روز اخیر که به حدود ۳۵ درجه رسید نیز مزید بر علت شد تا آتش بردل جنگل توسکستان بیفتد.
ولی هرچه باشد سرمایههای طبیعی گلستان در سایه ضعف امکانات، خسارات سنگینی به خود دیده و برای جبران آن، سالها زمان نیاز است و مسئولان استان باید در راستای ارتقای تجهیزات اطفای حریق منابع ملی حرکت کنند تا خسارت حوادثی از این دست به حداقل برسد. آتش سوزی در این مناطق برای اولین بار نیست و آخرین بار هم نخواهد بود. اگر چنین نشود، شاید دفعه بعد و زمانیکه بخش دیگری از جنگل در حال تبدیل شدن به خاکستر است باز هم مجبور شویم یک جمله تکراری را بشنویم و آن هم اینکه «منطقه صعبالعبور است.»